Του Γιάννη Δ.Πατρίκου
Κυκλοφορήθηκε τον παρελθόντα Σεπτέμβριο από τις Εκδόσεις ΗΒΗ της πόλεώς μας στη σειρά «Μαγνησία», το περισπούδαστο για την τοπική εκπαιδευτική ιστορία βιβλίο του Δρος Γεωργίου Κοντομήτρου (Γ.Κ.) με τίτλο «Πρακτικόν Λύκειον εν Βόλω (1921-1944), σχ. 15Χ21 και 510 σελ. Η πρόσθια όψη του εξώφυλλου, που σχεδιάστηκε από τον Χρήστο Αγιώτη, φέρει στο μέσον φωτογραφία μαθητών του Πρακτικού Λυκείου Βόλου (ΠΛΒ) φορούντων λευκό πηλίκιο.
Προλογίζει τον τόμο ο Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Ιστορίας και Εκπαίδευσης και Διδακτικής της Ιστορίας ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Αντώνης Λ. Σμυρναίος αναφερόμενος εύστοχα στους αντικειμενικούς λόγους και στην πολιτική βούληση του Ελευθερίου Βενιζέλου που πρυτάνευσαν, για να δοθεί «μια αποφασιστική στροφή στην πρακτική κατεύθυνση που είχε λείψει από τη μετεπαναστατική Ελλάδα, με την παγιωμένη ως τότε φιλολογική-κλασικιστική εκπαιδευτική πορεία, και να ιδρυθούν το 1921 τα Πρακτικά Λύκεια (Π.Λ.), τα οποία λειτούργησαν μέχρι το τέλος της γερμανικής κατοχής (1944). Συνάμα υπογραμμίζει την ενδελεχή τριετή επίμοχθη, οπωσδήποτε, έρευνα σε αρχεία του Βόλου, Αθηνών και πόλεων, όπου λειτούργησαν Π.Λ., την επιστημονική μέθοδο του Γ.Κ., αλλά και την ιδιαίτερη σημασία που έχει η εμβριθής αυτή μελέτη για την Ιστορία της Εκπαιδεύσεως και για τους ειδικούς μελετητές αυτής του παρόντος και του μέλλοντος.
Ο συγγραφέας, ακολούθως, στα «Εισαγωγικά» του πονήματός του μάς πληροφορεί ότι αφετηρία γι’ αυτό υπήρξε η εισήγησή του στο Συνέδριο της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών το 2011 με θέμα: «Ο Βόλος και η περιοχή του από τον Πρώτο έως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (Ιστορία – οικονομία – κοινωνία – πολιτισμός)», με την οποία παρουσίασε μια συνοπτική εικόνα της εκπαιδεύσεως όλων των βαθμίδων του Βόλου κατά τον μεσοπόλεμο, αλλά και εργασίες σχετικές με την εκπαιδευτική ιστορία της πόλεώς μας άλλων μελετητών με προεξάρχοντα τον Ομότιμο Καθηγητή της Ιστορίας της Εκπαίδευσης Χαράλαμπο Γ. Χαρίτο, πολυγράφο συγγραφέα επί του θέματος αυτού και ιδρυτή το 1993 του Εργαστηρίου Εκπαιδευτικής και Τοπικής Ιστορίας, τον οποίο και θερμά ευχαριστεί για την ανταλλαγή σχετικών με το θέμα του βιβλίου απόψεων και τις υποδείξεις του, χαρακτηρίζοντάς τον, επαινετικά, ως «έναν από τους θεμελιωτές του επιστημονικού κλάδου της Ιστορίας της Εκπαίδευσης στη χώρα μας».
Το όλο περιεχόμενο του τόμου κατανέμεται ευμέθοδα σε επιμέρους ενότητες όπως: «Ο Θεσμός των Πρακτικών Λυκείων» που άρχισε να υλοποιείται με τον Ν. 2244/1920 σ’ ορισμένες πόλεις της Ελλάδος, «Τα Προγράμματα μαθημάτων των Π.Λ.», «Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των Π.Λ.». Σκοπός τους ήταν «η ανώτερη γενική μόρφωση και η αυτάρκης προπαιδεία για τη σπουδή των θετικών επιστημών», για τις οποίες «οι απόφοιτοι των κλασικότροπων γυμνασίων δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένοι για ανώτερες σπουδές στις επιστήμες αυτές ή για άσκηση επαγγελμάτων που βασίζονταν σ’ αυτές». Το Π.Λ.Β. ιδρύθηκε με Β.Δ. της 9ης Αυγούστου 1921 και ήταν μοναδικό στη Θεσσαλία. Η έναρξή του, 5-9-1921, συνοδευόταν με πολλές δυσκολίες (έλλειψη διδακτηρίου, εργαστηρίων, βιβλιοθήκης, διορισμένου Διευθυντή). Η Διεύθυνση αυτού ανατέθηκε για το διδακτικό έτος 1921-22 στον Καθηγητή Φυσικόν Γεώργ. Χριστόπουλο, ανήκοντα στο Γυμνάσιο Αρρένων Βόλου, του οποίου το Γραφείο χρησίμευσε ως προσωρινό γραφείο του Π.Λ.Β. Στις 6-9-1921 ανέλαβαν υπηρεσία οι Σπυρ. Διαμαντόπουλος Θεολόγος και Ν. Γεωργάρας, Φιλόλογος, που με τον Γ. Χριστόπουλο συγκρότησαν τον σύλλογο καθηγητών αυτού. Ενεγράφησαν 8 μαθητές.
Στη συνέχεια εκτυλίσσεται με γλαφυρό και τεκμηριωμένο τρόπο η πορεία του Π.Λ.Β. μέχρι της καταργήσεώς του. Από το 1925 έως το 1935 το Σχολείο διευθύνει ο Γεώργιος Μέγας, Μαθηματικός από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί) της Μικρασίας. Το πορτρέτο του, έργο του περιώνυμου ζωγράφου – γλύπτη Νικήτα Γρύσπου, Καθηγητού Τεχνικών του ΠΛΒ, είναι αποθησαυρισμένο στα Γραφεία του 2ου ΓΕΛ της πόλεώς μας. Από το 1935 έως 1940 Διευθυντής του Π.Λ.Β. είναι ο Φυσικός Ευάγ. Λοΐζος και από το 1940 έως 1945 ο Φυσικός Ιωάν. Γαρυφάλλου, που αργότερα χρημάτισε Γυμνασιάρχης του Α’ Γυμν. Αρρ. Βόλου (1947-49) και Διευθυντής του Ελληνογαλλικού Γυμν. Θηλέων Βόλου (1949-1959).
Ακολούθως εξιστορείται η όλη οργάνωση και λειτουργία του Π.Λ.Β. με αναφορές στη Διοίκηση, τα διδακτικά μέσα (Εργαστήριο Φυσ. Επιστημών, διδ. βιβλία, Βιβλιοθήκη, Εκπ/κά τέλη, βαθμολογία, εξετάσεις, φοίτηση, επίδοση, περιβολή, συμπεριφορά εντός κι εκτός Σχολείου των μαθητών, Κανονισμός λειτουργίας Σχολείου, συνεργασία με γονείς-κηδεμόνες, οργάνωση της μαθητιώσας νεολαίας (προσκοπισμός, Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ), ανεμοπορία, κατηχητικά σχολεία, ιδρυθέντα με την έμπνευση των αοιδίμων Αρχιμ. Ευσεβίου Ματθοπούλου, ιδρυτού της Ορθοδόξου Αδελφότητος Θεολόγων «Ζωή» και του διαδόχου του Αρχιμ. Σεραφείμ Παπακώστα και την ευλογία της Εκκλησίας της Ελλάδος). Στην πόλη μας σπουδαίο ρόλο στον τομέα αυτό έπαιξαν ο Ιεροκήρυκας Αρχιμ. Σωκράτης Αναζηλής, ο Χαράλαμπος Πνευματικάκης, Θεολόγος, υπεύθυνος της Βιβλιοθήκης του Συλλόγου «Τρεις Ιεράρχαι» αμφότεροι μέλη της «Ζωής», ο αοίδιμος Μητροπολίτης Δημητριάδος Ιωακείμ και ο Ιεροδιάκονος Μεθόδιος Αμερικάνος.
Παράλληλα γίνεται λόγος για εκφάνσεις της σχολικής ζωής με οργάνωση Εκθέσεων ζωγραφικής, εορτών στο «Αχίλλειο» και Δημ. Θέατρο, εσπερίδας και ημερίδας στο Δημ. Θέατρο, εκκλησιασμός των μαθητών, έκδοση μαθητικής εφημερίδας, σχολικές εκδρομές, γυμναστικές επιδείξεις, μαθητικοί έρανοι, μαθητική ιματιοθήκη προς ένδυση απόρων μαθητών κ.ά. Έπονται πίνακες, κατά σχολ. έτη, των καθηγητών που δίδαξαν στο Π.Λ.Β. και των φοιτησάντων σ’ αυτό μαθητών με την κοινωνική και γεωγραφική προσέλευσή τους και σύντομα βιογραφικά ορισμένων καθηγητών.
Στον Επίλογο ο συγγραφέας συγκεφαλαιώνοντας αναφέρει: «Το Σχολείο αυτό δεν απέκτησε δικό του διδακτήριο, γεγονός που επηρέασε τη λειτουργία του. Ωστόσο έδωσε τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του στον τομέα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στον Βόλο, καθώς προσέφερε τα εφόδια σε ικανό αριθμό μαθητών να συνεχίσουν τις σπουδές και να διαπρέψουν σε διάφορους τομείς… εκτός του ότι ικανοποίησε την κλίση των μαθητών στις θετικές σπουδές, υπήρξε κύτταρο της πολιτιστικής ανάπτυξης της πόλης, αφού προσέφερε και σημαντική καλλιτεχνική αγωγή στους μαθητές του και ανοίχτηκε στην κοινωνία.
Ο τόμος επιστέφεται με καταγραφή Αρχείων, Εφημερίδων, Περιοδικών, Βιβλιογραφία και Παράρτημα Πινάκων: Οικονομικών Απολογισμών, Οργάνων Φυσ. Πειραματικής-Χημείας, άλλων εγγράφων και Ευρετήριο κυρίων ονομάτων με τον αριθμό της σελίδας που απαντώνται. Ενδιάτακτα στα κείμενα καταχωρίζονται σχετικές φωτογραφίες προς τεκμηρίωσή τους.
Αναγιγνώσκοντας τον περισπούδαστο τόμο ένιωσα ιδιαίτερη συγκίνηση, διότι πολλοί διδάξαντες στο «Εν Βόλω Πρακτικόν Λύκειον» οι οποίοι συναθλούντες κάτω από αντίξοες συνθήκες πρόσφεραν ό,τι καλύτερο είχαν για την προκοπή του, υπήρξαν και δικοί μου διδάσκαλοι στο Α’ Γυμν. Αρρ. Βόλου στη δεκαετία του ’50 όπως οι Αποστ. Παπαδόπουλος, Θεολόγος, οι Φιλόλογοι Γεωργ. Αλεξίου, Δημ. Τσαμάκης, Δημ. Καψούρης, ο Ιωάν. Σπαθάρης, Γαλλικών, οι Γυμναστές Ευστρ. Αλεξανδρής, Δημ. Γούλας και ο Ραπτάκης Ιωαννίδης, Φυσικός. Με τους Ιω. Φιλιππάκη, Κων. Λαδογιάννη συνεργασθήκαμε στο Ελληνογαλλικό Γυμνάσιο Βόλου. Όλους τους μνημονεύω πάντοτε ευγνωμόνως. Ειδικώτερα συγκινήθηκα, διότι στους αποφοιτήσαντες από το Π.Λ.Β. υπήρξαν οι αείμνηστοι Αδαμάντιος Βοδουνάρας, Σταθμάρχης ΟΣΕ Βόλου, πενθερός μου, και ο αδελφός του Δημήτριος, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στο ύψωμα 731 της Β. Ηπείρου στις 15 Δεκεμβρίου 1940 πολεμώντας κατά των εισβολέων Ιταλών. Κατόπιν των ανωτέρω συγχαίρομε εκθύμως τον συνάδελφο συγγραφέα Γιώργο Κοντομήτρο για το εξαίρετο αυτό ιστορικό του πόνημα, ευχόμενοι ολοψύχως να είναι υγιής και να έχει τον άνωθεν Φωτισμό για την απρόσκοπτη έρευνα στον χώρο της τοπικής εκπαιδευτικής ιστορίας προς δημιουργία κι άλλων τέτοιων τεκμηριωμένων καρπών του ανύστακτου, ακαταπόνητου πνεύματός του.