Του
ΓΙΑΝΝΗ Δ. ΠΑΤΡΙΚΟΥ
Η Ι. Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος με την Ειδική Συνοδική Επιτροπή Πολιτιστικής Ταυτότητας (ΕΣΕΠΤ) με αφορμή την επέτειο των εκατό ετών από την ολέθρια Μικρασιατική τραγωδία διοργάνωσε τρία επιστημονικά Συνέδρια (Ε.Σ): Το Α’ με θέμα: «Η κατάρρευση των Αυτοκρατοριών (1914-1923) και η Γενοκτονία των Χριστιανών από τους Οθωμανούς και τους Νεότουρκους: Μικρά Ασία, Πόντος, Ανατ. Θράκη, Αρμένιοι, Ασσύριοι» πραγματοποιήθηκε τον Οκτ. 2022. Το Β’ με θέμα: «Η Ορθόδοξη Εκκλησία στη Μ. Ασία, τον Πόντο και την Ανατ. Θράκη από τους πρώτους Χριστιανικούς αιώνες έως τις σκληρές δοκιμασίες του 20ού αι.» διεξήχθη στις 20-21 Οκτ. 2023, ενώ το Γ’ με θέμα: «Η κληρονομιά των προσφύγων και η νεοελληνική κοινωνία του 20ού αι.» έχει προγραμματισθεί για τον διανυόμενο μήνα. Κάθε Συνέδριο συνοδεύεται με τον τόμο των Πρακτικών αυτού από τις προσεγμένες Εκδόσεις «Αρχονταρίκι» Αθηνών. Ο κυκλοφορηθείς πρόσφατα ομότιτλος του Β’ Συνεδρίου περικαλλής τόμος των Πρακτικών αυτού είναι σχήματος 17Χ24 με 550 σελ. Το εξώφυλλό του κοσμείται με φωτογραφία του Ι. Ν. Αγ. Γεωργίου στα Γυαλιάδικα Σμύρνης.
Χαιρετίζει τον τόμο ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος Β’ αναφέροντας ευστόχως: «Η Εκκλησία της Ελλάδος διαφυλάσσει την ιστορική μνήμη, τιμά τους Αγίους και τους Μάρτυρες, προβάλλει τον ρόλο των Ορθοδόξων Κληρικών, μελετά την καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας σε καθεστώς δουλείας και γενικότερα φέρνει την ελληνική κοινωνία σε στενότερη επικοινωνία με την Ελληνορθόδοξη παράδοση των Αλησμόνητων Πατρίδων. Στόχος μας είναι η γνώση μακρυά από φανατισμούς και εκδικητικότητα. Θυμόμαστε, αλλά δεν μισούμε. Διδασκόμαστε από τα λάθη του παρελθόντος και θαυμάζουμε τα επιτεύγματα των προγόνων μας…» και συγχαίρει τον Σεπτό μας Ποιμενάρχη κ. Ιγνάτιο, πρόεδρο της ΕΣΕΠΤ, τον πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής Συνεδρίου (ΕΕΣ), στην οποία μετέχει και ο συμπολίτης μας ομ. καθηγητής ΑΠΘ και καθηγητής του Παν/μίου Λευκωσίας κ. Αθανάσιος Καραθανάσης, κ. Εμμ. Βαρβούνη, καθηγητή και κοσμήτορα ΔΠΘ, τον γραμματέα της Επιτροπής Αρχιμ. π. Θεόκλητο Μέντη και τους ομιλητές για την προσφορά τους.
Έπεται ο Χαιρετισμός του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Ιγνατίου, προέδρου της ΕΣΕΠΤ της Ι. Συνόδου με συνοπτική αναφορά του περιεχομένου των τριών Επιστημονικών Συνεδρίων και εμβριθή κατάληξη: «Η Εκκλησία της Ελλάδος ενδιαφέρεται για την επιστημονική και ιστορική τεκμηρίωση των γεγονότων, τα οποία αναφέρονται στη μακροχρόνια παρουσία της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στα χώματα της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατ. Θράκης. Πιστεύουμε στον διάλογο, στη νηφάλια σκέψη και στη σοβαρή παράθεση επιχειρημάτων. Αυτό είναι το χρέος μας προς τους Αγίους και τους Μάρτυρες των περιοχών αυτών και προς τη μνήμη των θανατωθέντων και των προσφύγων». Στην εν λόγω Επιτροπή μετέχουν και οι συμπολίτες μας: Ο Αρχιμ. π. Επιφάνιος Σ. Οικονόμου, προϊστάμενος του Ι. Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Νικολάου, και ο Δημήτριος Μπαλτάς, φιλόλογος.
Ο δε πρόεδρος της ΕΕΣ κ. Εμμ. Βαρβούνης, καθηγητής ΔΠΘ, προσφώνησε το Β’ ΕΣ με τεκμηριωμένη εισήγηση: «Χριστιανική Μικρά Ασία: μία μακραίωνη πνευματική και πολιτιστική παράδοση».
***
Καταχωρίζονται ακολούθως οι κατά Συνεδρία αναπτυχθείσες εισηγήσεις ειδικών επιστημόνων. Ειδικώτερα: Κατά την Α’ Συνεδρία « Οι πρώτοι Χριστιανικοί αιώνες» των: α) Κων/νου Ι. Μπελέζου, Καθηγητού Θεολογίας ΕΚΠΑ «Ιωάννης ο Θεολόγος και οι Εκκλησίες της Αποκαλύψεως» (Εφέσου, Σμύρνης, Περγάμου, Θυατείρων, Σάρδεων, Φιλαδελφείας, Λαοδικείας). Βίος, έργο, πτυχές της διδασκαλίας Ιωάννου του Θεολόγου. β) Βασιλείου Δ. Τζέρπου, επικ. καθηγητή ΑΠΘ «Η γέννηση του Χριστιανισμού στη Μ. Ασία. Οι ιεραποστολικοί σταθμοί και το έργο του αποστόλου Παύλου στην περιοχή (κατά την α’ ιεραποστολική του περιοδεία). γ) Ο Κων/νος Π. Κωτσιόπουλος, καθηγητής Κοινωνιολογίας του Χριστιανισμού Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ καταθέτει τη μελέτη Ο Παύλειος διάλογος με την ετερότητα. Σύγχρονες προεκτάσεις». δ) Ο δε Δημήτριος Ν. Μόσχος, καθηγητής Εκκλησιαστικής Ιστορίας ΕΚΠΑ, αναπτύσσει το θέμα «Από τον απόστολο Παύλο στον Μέγα Βασίλειο. Ο ρόλος της ελληνικής πολιτικής οργάνωσης στον εκχριστιανισμό της Μ. Ασίας».
Στη Β’ Συνεδρία «Η Βυζαντινή περίοδος» καταγράφονται οι μελέτες των: α) Γεωργίου Χρ. Χαριζάνη, αναπληρωτή καθηγητή Βυζ. Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ «Η Γαλατεία της Μ. Ασίας. Από την εγκατάσταση των Γαλατών (3ος αι. π.Χ.) στην κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους (13ος αι. μ.Χ.)». β) Κων/νου Χολέβα, πολιτικού επιστήμονος, «Μικρασιατικό Αγιολόγιο κατά τη μέση και ύστερη Βυζαντινή περίοδο (Οι 42 Μάρτυρες του Αμορίου (6 Μαρτίου), Ο Αγ. Αθανάσιος ο Αθωνίτης (5 Ιουλίου), ο Αγ. Ιωάννης Βατάτζης (4 Νοεμβρίου) και γ) Μανόλη Γερ. Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας ΔΠΘ, «Επιδράσεις των μοναστικών κέντρων της Μ. Ασίας στον αιγαιοπελαγίτικο νησιωτικό χώρο: ορισμένα παραδείγματα από τη Σάμο».
***
Κατά τη Γ’ Συνεδρία «Η Ορθόδοξη Εκκλησία στη Μ. Ασία και στην Ανατ. Θράκη μετά την Οθωμανική κατάκτηση» αναπτύχθησαν οι μελέτες των: α) Γεωργίου Καραμπελιά, συγγραφέα – ιστορικού: «Αναβαπτισμός, Εκσυγχρονισμός και Παράδοση». Εξετάζεται εμβριθώς η διαμάχη του «Αναβαπτισμού» που ξέσπασε στα μέσα του ΙΗ’ αι. με πρωταγωνιστή τον πατριάρχη Κύριλλο Ε’ (1748-1757) αποφασίσαντα τον αναβαπτισμό των προσηλύτων στην Ορθοδοξία Ρωμαιοκαθολικών κι Αρμενίων θεωρώντας «μεμολυσμένον» το διά ραντισμού βάπτισμα με την εν Τριδέντω Σύνοδο (1545-1563). Με τους Αναβαπτιστές τάχθηκαν οι Άγιοι Κολλυβάδες του Αγ. Όρους, ο Αγ. Κοσμάς ο Αιτωλός και ο Όσιος Αυξέντιος ο Θαυματουργός. β) Γεωργίου Ι. Τσουκνίδα, ερευνητού της Ακαδημίας Αθηνών: «Ιστορικογεωγραφικά της Μ. Ασίας από τον Συναξαριστή του Αγ. Νικοδήμου του Αγιορείτου» με αναφορές στη Μ. Ασία, Ασία, Βιθυνία, Μυσία, Προποντίδα, Μοναστήρια της περιοχής, Μαύρη θάλασσα, Καππαδοκία… γ) Γεωργίου Ναθαναήλ, δρ. Λαογραφίας ΔΠΘ, «Το μωσαϊκό απεικονίσεων Αγίων και Νεομαρτύρων της Σμύρνης και τα μηνύματά τους» και δ) Κωστή Κοκκινόφτα «Κύπριοι κληρικοί στη Μ. Ασία και Μικρασιάτες κληρικοί στην Κύπρο (18ος-20ός αι.)».
***
Στη Δ’ Συνεδρία «Η δράση και το μαρτύριο των Ορθοδόξων κληρικών κατά την περίοδο 1914-1923» περιέχονται οι εισηγήσεις των: α) Πασχάλη Βαλσαμίδη, αναπλ. καθηγητή ΔΠΘ, «Ανέκδοτη Έκθεση του Τρωάδος Νεοφύτου αναφερόμενη στην κατάσταση που επικρατούσε σε χωριά της Μητροπόλεως Δέρκων μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1914)», β) Ηλία Δ. Μογλενίδη, λαϊκού ιεροκήρυκος Ι.Μ. Φλωρίνης, «Συλλογές Εκθέσεων ιστορικών μαρτυριών και θλιβερών αναμνήσεων αυτοπτών και αυτήκοων μαρτύρων εκ της Μικρασιατικής μετοικεσίας», γ) Κων/νου Γ. Παρχαρίδη, δικηγόρου, «Εθνοϊερομάρτυς Χρυσόστομος. Η περίοδος της Αρχιερατείας του στη Δράμα», δ) Ιωάννου Μπουγά, μεταδιδακτορικού ερευνητή Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ, «Ο Εθνομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος και οι προσπάθειές του για την ειρηνική συνύπαρξη των λαών και χριστιανικών κοινοτήτων στη Μ. Ασία» και ε) Αρχιμ. Δαμασκηνού Πετράκου, δρος Θεολογίας, «Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρυσόστομος Β’ – Μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος: Μία φιλία γεννιέται στη Μικρασία (Έκδοση σύντομης βιογραφίας του Χρυσοστόμου από τον Αντώνιο)».
***
Στην Ε’ Συνεδρία «Η συνθήκη της Λωζάννης, η ανταλλαγή των πληθυσμών και το Οικ. Πατριαρχείο» καταχωρίζονται οι εισηγήσεις των: α) Αθανασίου Ε. Καραθανάση, ομ. καθηγητού ΑΠΘ και καθηγητού Παν/μίου Λευκωσίας, «Παραλειπόμενα της Συνθήκης της Λωζάννης», β) Κων/νου Α. Γκίνιου, διεθνολόγου, «Το ζήτημα του Οικ. Πατριαρχείου στις διαπραγματεύσεις της Διάσκεψης της Λωζάννης, μέσα από τα Πρακτικά που παρουσιάστηκαν στο Κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας το 1923», γ) Ιωάννου – Μηνά Μπακιρτζή, αναπλ. καθηγητή Ιστορίας ΔΠΘ, «Από το Καραγάτς στη Ν. Ορεστιάδα – Η «μονοκονδυλιά» της υψηλής διπλωματίας στη Λωζάννη και μία ακόμη προσφυγιά», δ) Κων. Φωτιάδη, ομ. καθηγητή Παν/μίου Δυτ. Μακεδονίας «Οι κρυπτοχριστιανοί του Πόντου».
***
Στη Στ’ Συνεδρία «Χριστιανική Τέχνη και Μνημεία στον Μικρασιατικό χώρο» αναπτύχθηκαν οι μελέτες των: α) Μαρίας Πετκάκη, μεταπτυχιακής φοιτήτριας Βυζ. Αρχαιολογίας ΑΠΘ, «Η αρχιτεκτονική των προσκυνηματικών κέντρων της Μ. Ασίας (5ος-6ος αι.)», β) Ιωάννη Κολάκη, κοινωνικού ανθρωπολόγου – ιστορικού, «Τα ίχνη του Ιωάννη Χαλεπά στην Ερυθραία Μ. Ασίας», γ) Βασ. Θ. Μεϊχανετσίδη, δρος Καν. Δικαίου, διδάσκοντος στο ΕΚΠΑ, «Πολιτισμική Γενοκτονία. Ιστορικές και Σύγχρονες Όψεις. Γενοκτονική Θεώρηση». Και η Συνεδρία επιστέφεται με τα Συμπεράσματα του Συνεδρίου Η χριστιανική πολιτισμική και ιστορική παράδοση του Μικρασιατικού χώρου: σύνοψη συμπερασμάτων» από τον Πρόεδρο της Ε Επιτροπής του Συνεδρίου κ. Μανόλη Γερ. Βαρβούνη, καθηγητή – κοσμήτορα Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών ΔΠΘ.
Κάθε ανακοινωθείσα μελέτη συνοδεύεται με πολλές υποσελίδιες βιβλιογραφικές παραπομπές κι ορισμένες με σχετικές φωτογραφίες, χάρτες, σχέδια προς τεκμηρίωσή τους. Περισπούδαστες όλες οι εμπεριεχόμενες στον Τόμο εμβριθείς επιστημονικές ανακοινώσεις καταξιωμένων ειδικών επιστημόνων, αφετηρίες για ερευνητές του παρόντος και του μέλλοντος προς βαθύτερη κι ευρύτερη εξέταση αυτών. Ο Τόμος διατίθεται στο Βιβλιοπωλείο «Λύχνος» της Ι. Μητροπόλεώς μας, Κ. Καρτάλη 160.
Κατόπιν αυτών αρμόζουν εκθύμως θερμά συγχαρητήρια προς όλους τους συντελέσαντες στην πραγμάτωση αυτού του Β’ Επιστημονικού Συνεδρίου της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και ιδιαιτέρως στον ακαταπόνητο Σεπτό μας Ποιμενάρχη κ. Ιγνάτιο, πρόεδρο της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, ο οποίος με τον ευδίνητο νου του ως επιδέξιος οιακοστρόφος κατηύθυνε και συντόνισε άκρως επιτυχώς τις εργασίες του Συνεδρίου και την έκδοση του παρόντος Τόμου των Πρακτικών αυτού. Αρμόζουν, ωσαύτως, θερμά συγχαρητήρια και σ’ όλους τους εισηγητές των επιστημονικών διατριβών τους στο Συνέδριο. Ευχόμαστε σε όλους να έχουν πλουσίαν υγείαν κατ’ άμφω και Φωτισμό προς συνέχιση της δαψιλούς πνευματικής καρποφορίας τους.