Πώς και τι παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε αυτόν τον χαμό;

Του Γ. Καπουρνιώτη

Η δυσώδης υπόθεση με τον βιασμό και την εκπόρνευση του 12χρονου κοριτσιού στον Κολωνό, μας φέρνει αντιμέτωπους με σημαντικά ζητήματα που πρέπει να τα φωτίσουμε και οφείλουμε να μην καταλήγουμε αδηφάγοι και ακόρεστοι τηλεθεατές με μια κρυφή ηδονοβλεπτική έξαρση. Οι κοινωνίες μας δεν μπορούν να αλλάξουν εάν δεν αλλάξουμε εμείς, εάν δεν ενώσουμε τη φωνή και τις δυνάμεις μας για να πάμε ένα βήμα παρακάτω.
Αλήθεια, ποιος υπόσχεται ότι: «Με λίγα ευρώ θα απολαύσεις τα πάντα;» – μοιάζει με τη φωνή μιας διαφημιστικής εκστρατείας πολυκαταστήματος σε εποχή εκπτώσεων όπου: «Το αφεντικό μας τρελάθηκε και τα ξεπουλάει όσο όσο…». Ίσως ένας επιτήδειος μαστροπός ανηλίκων; Ή ένας διαστροφικός παιδεραστής που ασκεί εξουσία και υποταγή στο ιδιόκτητο θύμα του ή μια μητέρα προαγωγής του παιδιού της;

Οι βιαστές παιδιών ανθίζουν σε μια εποχή που υπόσχεται ότι όλα είναι δυνατά και επιτρεπτά και ιδιαίτερα όταν βλέπουμε την ιστορία της ποινής, ότι ούτε οι πιο σκληρές τιμωρητέες προσεγγίσεις έχουν εξαλείψει από τις κοινωνίες το έγκλημα, γιατί – δυστυχώς – έγκλημα και κοινωνία είναι δύο έννοιες συνυφασμένες μεταξύ τους. Μια εποχή που παραβιάζει ή χαρακτηρίζεται από εχθρότητα προς κάτι το οποίο άλλα άτομα θεωρούν ιερό ή άξιο σεβασμού, που μας μπολιάζει καθημερινά με την αίσθηση μιας πλαστής παντοδυναμίας.
Γιατί πέφτουμε όλοι από τα σύννεφα; Οι δράστες σεξουαλικών εγκλημάτων με θύματα παιδιά προέρχονται, σε πολλές περιπτώσεις, από το οικείο, οικογενειακό, φιλικό, κοινωνικό περιβάλλον του ανήλικου ή της ανήλικης. Και είναι αδιανόητο, για παράδειγμα, να αποκαλύπτονται, ακόμα και μετά από πολλά χρόνια, υποθέσεις εξακολουθητικής κακοποίησης ανηλίκων και κανένας από τον άμεσο ή και ευρύτερο περίγυρό τους να μην έχει αντιληφθεί, να μην έχει ευαισθητοποιηθεί, να μην έχει μιλήσει νωρίτερα για να προστατευθούν ανήλικα παιδιά που βρίσκονται εκτεθειμένα. Κι όμως τα πωλητήρια, οι αισχρές συναλλαγές είναι ενταγμένες σε ένα θεσμικά αποδεκτό τρόπο ζωής.
Το να είσαι παιδί και να μεγαλώνεις σήμερα μοιάζει με επικίνδυνη αποστολή µε άγνωστη έκβαση. Ορατές και λιγότερο ορατές μορφές κακοποίησης απειλούν τη ζωή, αλλά και την ευζωία του. Τα νούμερα της παιδικής εξαθλίωσης και της παιδικής εκμετάλλευσης τρομάζουν. Ο παιδοβιαστής είναι μια απεχθής διαστροφή, αλλά ταυτόχρονα είναι και η παραποιημένη ενσάρκωση της υπερβολής μιας απεχθούς τάξης πραγμάτων. Δεν ονειρεύεται θεραπευτικούς εξαγνισμούς, όπως για παράδειγμα στην Αφρική όπου η ερωτική συνεύρεση με κοριτσάκια – ο εξαγνισμός μέσω της αγνότητας – θεωρείται ότι θεραπεύει από το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS). Ως μαστροπός στοχεύει στο χρήμα σαν μέσο ανταλλαγής, ως παιδοβιαστής στην άσκηση εξουσίας πάνω σε άφθαρτα σώματα και αθώες ψυχές.

Η ενδοοικογενειακή βία σημειώνει αντίστοιχες εξάρσεις. Αβοήθητοι και απροστάτευτοι από κάθε κοινωνική μέριμνα γονείς, φέρνουν στον κόσμο απροστάτευτα παιδιά. Κάποια από αυτά θα λειτουργήσουν ως γονείς των γονιών τους. Κι όμως παιδί σημαίνει κάτι άλλο. Παιδί σημαίνει να µην αρκείσαι, σημαίνει διαθεσιμότητα στην επινόηση και στην έκπληξη, σημαίνει άνοιγμα στο απρόοπτο, στο ευφάνταστο, παιδί σημαίνει «εκ νέου χτίσιμο ενός άλλου κόσμου», πίστη πως µια άλλη ζωή είναι εφικτή. Πράγματι, πόση επίμονη δουλειά και φροντίδα χρειάζεται ώστε τα παιδιά αυτά να μην ακολουθήσουν, είτε μια καριέρα θύματος είτε μέσα από το σκοτεινό μηχανισμό της ταύτισης με τον επιτιθέμενο, να μην μεταμορφωθούν τα ίδια σε στυγνούς μελλοντικούς θύτες; Μήπως, τελικά, κολυμπάνε σε θολά νερά σαν το μυθιστόρημα του Τζόζεφ Κόνραντ: «Στην καρδιά του σκότους» (μτφρ. Αλεξάνδρα Παπαθανασοπούλου, εκδ. Πατάκη). Σύμφωνα με την ιστορία, ο Μάρλοου, ως εμπορικός εκπρόσωπος θα βρεθεί σε μια ζούγκλα με το ποταμόπλοιό του, προκειμένου να έρθει σε επαφή με τον εμπορικό πράκτορα Κουρτς. Το ταξίδι αυτό θα αποδειχθεί δυσχερές, καθότι το μικρό πλοίο ανεβαίνει το ποτάμι κι όσο χάνεται μέσα στη ζούγκλα, ο πλοίαρχος ολοένα και περισσότερο αποσυντίθεται… χάνεται… Ενδίδει σε μια άλλη λογική που τον αποδιοργανώνει. Γίνεται κάποιος άλλος;

Υπάρχει θεραπεία; Υπάρχει με την άρτια λειτουργία και στελέχωση δομών και φορέων για την ανηλικότητα, με την επέκταση της κοινωνικής μέριμνας και πρόνοιας για οικογένειες με σοβαρές δυσλειτουργίες, με την ενημέρωση σε σταθερή και τακτική βάση από τα ΜΜΕ για τόσο σοβαρά ζητήματα με την πολύτιμη επιστημονική συμβολή, με την επένδυση στην παιδεία της νέας γενιάς και την επιμόρφωσή τους σε ζητήματα, όπως η ενδοοικογενειακή βία. Είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα στον τομέα της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης και ότι η αξία της ενημέρωσης, της ευαισθητοποίησης, της δυναμικής συμμετοχής του πολίτη είναι καίριας σημασίας.
Και μία που το ‘φερε ο λόγος, υπάρχει ελπίδα; Και ποιος μπορεί να στερήσει την ελπίδα από ένα παιδί που δεν έχει ακόμα γεννηθεί; Τελικά, ο κόσμος µας έχει γυρίσει ανάποδα. Από τη µια στιγμή στην άλλη χάνονται βεβαιότητες μιας ζωής. Απογυμνωμένοι από το όποιο κέλυφος προστασίας, πορευόμαστε μέσα στην ανασφάλεια του σήμερα και τον φόβο της αυριανής ημέρας. Πώς και τι παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε αυτόν τον χαμό; Το «εγώ δεν θα πεινάσω, δεν θα κρυώσω, θα έχω στέγη, τροφή, μόρφωση», το αυτονόητο των δικαιωμάτων ενός παιδιού, παύει να υφίσταται; Αυτός ο σύγχρονος πολιτισμός είναι ένα πλοίο που βυθίζεται. Χρειαζόμαστε έναν άλλο πολιτισμό που θα βασίζεται σε ανθρώπινες αξίες, όπως το μοίρασμα και η φροντίδα. Αλλιώς δεν έχουμε καμία πιθανότητα…