Τα απογοητευτικά αποτελέσματα στις εκλογές των τριών Καντονιών στην Γερμανία έπληξαν τόσο την μεταναστευτική πολιτική της Καγκελαρίου, όσο και την κυβερνητική της ισχύ.
Οι Γερμανοί ψηφοφόροι, προσήλθαν στις κάλπες για πρώτη φορά από την απόφαση της Άνγκελα Μέρκελ το περασμένο φθινόπωρο να ανοίξει τις «πόρτες» της χώρα της στους πρόσφυγες, και προκάλεσαν την συντριπτική ήττα των Χριστιανοδημοκρατών της Καγκελαρίου (CDU) σε δύο από τα τρία γερμανικά κρατίδια.
Οι περιφερειακές εκλογές της Κυριακής σε τρία από τα 16 κρατίδια της Γερμανίας θεωρήθηκε ευρέως ως βαρόμετρο της στάσης της κοινής γνώμης σχετικά με την αμφιλεγόμενη πολιτική για τους πρόσφυγες. Το κόμμα της ανέμενε ότι οι εκλογές αυτές θα ήταν ένα «τεστ με την πραγματικότητα», αλλά έδειχνε συγχρόνως εμπιστοσύνη στις δημοσκοπήσεις που αποτύπωναν την υποστήριξη του λαού προς την Καγκελάριο, παρά τη διαδεδομένη ανησυχία των Γερμανών για τον ολοένα και αυξανόμενο αριθμό των προσφύγων.
Δεν ήταν σίγουρα προετοιμασμένοι για μια ήττα που μπορεί να περιγραφεί μόνο ως μια ιστορική καταστροφή. Το CDU ήλπιζε να ξαναπάρει τα δύο κρατίδια στην δυτική Γερμανία, την Βάδη-Βυρτεμβέργη και την Ρηνανίας-Παλατινάτο, αλλά, αντίθετα, το κόμμα της Μέρκελ κατέγραψε ένα από τα χειρότερα αποτελέσματα που είχε ποτέ στην ιστορία του. Και ενώ το CDU κατάφερε να κρατήσει την Σαξονία-Άνχαλτ στα ανατολικά της χώρας, υπέστη και εκεί σημαντικές απώλειες σε σχέση με τις τελευταίες εκλογές πριν από πέντε χρόνια.
Οι σύμμαχοι της Καγκελαρίου ισχυρίζονται ότι η απόφαση των δύο τοπικών υποψηφίων να αποστασιοποιηθούν από την πολιτική για τους πρόσφυγες της Μέρκελ ήταν που συνέβαλε στην απώλεια των δυο αυτών καντονιών. Ακόμα κι έτσι να είναι όμως, ο αποφασιστικός παράγοντας για τις ήττες της Κυριακής ήταν η ίδια η στρατηγική της Μέρκελ στο προσφυγικό ζήτημα.
Ο μεγάλος νικητής της ημέρας ήταν χωρίς αμφιβολία το ακροδεξιό κόμμα «Alternative für Deutschland» (AFD). Το κόμμα έτρεξε μια ξενοφοβική εκστρατεία που έπαιξε δημοσίως με τον φόβο των Γερμανών για τους πρόσφυγες. Κέρδισε μάλιστα σχεδόν το ένα τέταρτο των ψήφων στο κρατίδιο της Σαξονίας-Άνχαλτ, τερματίζοντας δεύτερο. Το κόμμα, το οποίο εμφανίστηκε με ψηφοδέλτιο για πρώτη φορά, κέρδισε περισσότερο από το 10% των ψήφων στα άλλα δύο κρατίδια, καθώς, σηματοδότησε και εκεί την αντίθεση του με τη στάση της Μέρκελ στο προσφυγικό.
Όλα τα «κατεστημένα» κόμματα δέχθηκαν σοβαρό πλήγμα σε ένα τουλάχιστον κρατίδιο. Οι Πράσινοι, για παράδειγμα, κέρδισαν την Βάδη-Βυρτεμβέργη, αλλά κατέρρευσαν στο κρατίδιο της Ρηνανίας-Παλατινάτου. Οι Σοσιαλδημοκράτες που κέρδισαν την Ρηνανία-Παλατινάτο, κατρακύλησαν στα άλλα δύο κρατίδια σε ποσοστά που αποτελούν ιστορικά χαμηλά.
Αλλά κανένα κόμμα δεν χτυπήθηκε πιο βάναυσα από ό,τι οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) της Μέρκελ, με ασθενική υποστήριξη σε όλες τις κάλπες που στήθηκαν. Το αποτέλεσμα της Κυριακής θα έχει σημαντικές πολιτικές συνέπειες για την Καγκελάριο, τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ευρώπη.
Τα πέντε συνοπτικά συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από το αποτέλεσμα της αναμέτρησης της Κυριακής είναι:
1. Το κέντρο εξουσίας της Ευρώπη μετατοπίστηκε προς τον Βόσπορο
Η ήττα της Κυριακής φέρνει την Μέρκελ και τους άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, περισσότερο από ποτέ, στο έλεος του Τούρκου Πρόεδρου, Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Οι ηγέτες της ΕΕ πρόκειται να συναντηθούν με την πολιτική ηγεσία της Τουρκίας αργότερα αυτή την εβδομάδα για να κλείσουν μια συμφωνία στο θέμα των προσφύγων που το Βερολίνο βλέπει ως την τελευταία ελπίδα της Μέρκελ να θέσει την κρίση υπό έλεγχο, προτού προκαλέσει περαιτέρω διαιρέσεις στην Ευρώπη. Με χιλιάδες πρόσφυγες να έχουν αποκλειστεί σε ένα καταυλισμό στα σύνορα της Ελλάδα με την FYROM, η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει την συμφωνία με την Τουρκία να καταρρεύσει.
η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει την συμφωνία με την Τουρκία να καταρρεύσει
Η Άγκυρα γνωρίζει ότι η Μέρκελ βρίσκεται σε απόγνωση και έχει ήδη ζητήσει υψηλότερο αντίτιμο για να πάρει το πρόβλημα των προσφύγων από τα χέρια της ΕΕ. Ζήτησε την επιτάχυνση των συνομιλιών για την ένταξη στην ΕΕ, την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες και ακόμη περισσότερα δισεκατομμύρια ευρώ σε ενισχύσεις. Η Μέρκελ φλέρταρε με τους Τούρκους επί μήνες, διαμηνύοντας ότι η Τουρκία είναι η βάση για κάθε ρεαλιστική λύση.
Ο Ερντογάν, επομένως, γνωρίζει πια πολύ καλά ότι η Μέρκελ είναι απομονωμένη τόσο στην Ευρώπη όσο και στην ίδια της πατρίδα, και θα επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί την αδυναμία της, οδηγώντας την σε ένα σκληρό παζάρι.
2. Η πολιτική του «Willkommenskultur» (πολιτική ανοικτών θυρών) πέθανε
Μέχρι τώρα, η Μέρκελ είχε καταφέρει να αποκρούσει τις πιέσεις που δεχόταν σχετικά με την πολιτική της για τους πρόσφυγες. Αγνόησε τις πείσεις από την Βαυαρία και το αδελφό κόμμα του CDU να επιβάλλει αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα ή να κηρύξει ένα ανώτατο όριο στον αριθμό των προσφύγων που η Γερμανία ήταν έτοιμη να δεχτεί. Τα exit polls της Κυριακής δεν άφησαν καμία αμφιβολία ότι η προσφυγική κρίση ήταν το κυρίαρχο θέμα στα μυαλά των ψηφοφόρων και πολλοί εξ αυτών είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένοι με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα.
η Μέρκελ θα αντιμετωπίσει ανανεωμένες τις φωνές μέσα στο ίδιο της το κόμμα ώστε να λάβει σκληρότερες αποφάσεις
Μέσα στις επόμενες μέρες, η Μέρκελ θα αντιμετωπίσει ανανεωμένες τις φωνές μέσα στο ίδιο της το κόμμα ώστε να λάβει σκληρότερες αποφάσεις. Εάν η συμφωνία με την Τουρκία δεν παράξει γρήγορα αποτελέσματα, η Μέρκελ κατά πάσα πιθανότητα δεν θα έχει άλλη επιλογή από το να συμφωνήσει. Η κυβέρνησή της έχει ήδη περάσει μια σειρά νέων νομοθετικών ρυθμίσεων που αποβλέπουν στην αντιμετώπιση της κατάχρησης των κανόνων για το άσυλο. Αλλά οι σκληροπυρηνικοί του κόμματός της, ζητούν τώρα πολίτικες καταστολής. Αυτή τη φορά, οι συνομιλητές της δεν θα δεχθούν το «όχι» ως απάντηση.
3. Η μάχη (για την διαδοχή της Μέρκελ) ξεκίνησε
Μέχρι να εμφανισθεί η προσφυγική, η Γερμανίδα Καγκελάριος ηγέτης φάνταζε ανίκητη. Αλλά η αποτυχία της να μεσολαβήσει για μια αποτελεσματική λύση στο ευρωπαϊκό επίπεδο, αφήνοντας την Γερμανία σχεδόν μόνη της να επωμιστεί το πρόβλημα, την κατέστησε εκτεθειμένη στην κριτική. Τα ποσοστά σε εθνικό επίπεδο σχετικά με την δημοφιλία της είναι και πάλι πάνω από 50%, αλλά όπως αποδείχθηκε την Κυριακή είναι εξαιρετικά εύθραυστα και ασταθή. Τα αποτελέσματα της Κυριακής είναι μια σαφής προειδοποίηση από το εκλογικό σώμα ότι οι Γερμανοί έχουν χάσει την υπομονή τους με την προσέγγιση της Καγκελαρίου στο ζητημα της προσφυγικής κρίσης. Η Μέρκελ υποστηρίζει, και επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης, ότι οι μυριάδες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Γερμανία με την προσφυγική κρίση δεν θα λυθεί εν μία νυκτί.
η ίδια μπορεί να επιλέξει ή να αναγκαστεί από το κόμμα της, να παραιτηθεί πριν την εκλογική εκστρατεία
Ωστόσο, οι απώλειες που κατέγραψε στις κάλπες αλλάζουν την δυναμική στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας. Για πρώτη φορά, οι επικριτές εντός του κόμματός της μπορούν να δείξουν τα αποτελέσματα των εκλογών για να υποστηρίξουν ότι οι πολιτικές της έχουν αρνητικές συνέπειες για αυτούς και το κόμμα τους. Αν και οι Γερμανοί σε γενικές γραμμές χωρίζονται μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν και αυτών που αντιτίθενται στην πολιτική της Καγκελαρίου για τους πρόσφυγες, πολλά στελέχη του κόμματος της βρίσκονται ήδη στο δεύτερο στρατόπεδο.
Με το κόμμα της Μέρκελ να έχει ήδη διχαστεί για το θέμα των προσφύγων, είναι θέμα χρόνου πια προτού εμφανισθούν οι αμφισβητίες. Θεωρείται ακόμη απίθανο να εκδιωχθεί από την καγκελαρία πριν την επόμενη εκλογική αναμέτρηση, το φθινόπωρο του 2017, αλλά αν δεν γυρίσει σύντομα το κλίμα υπέρ της, η ίδια μπορεί να επιλέξει ή να αναγκαστεί από το κόμμα της, να παραιτηθεί πριν την εκλογική εκστρατεία.
4. Η Γερμανία «στρίβει προς τα δεξιά» μαζί με την υπόλοιπη Ευρώπη
Για χρόνια, η Γερμανία παρουσιαζόταν στην Ευρώπη ως η μόνη μεγάλη χώρα-μέλος της ΕΕ χωρίς μια ισχυρή ακροδεξιά, λαϊκιστική κίνηση. Πολιτικοί επιστήμονες και αρθρογράφοι συζητούσαν επί χρόνια το θέμα αυτό καταλήγοντας ότι αυτό το μοναδικό φαινόμενο ίσως είχε τις ρίζες του στο ιστορικό τραύμα της χώρας τον 20ο αιώνα, την εμφάνιση του Ναζισμού.
Το συμπέρασμα ωστόσο που εξάγεται είναι ότι αυτοί οι ψηφοφόροι ήταν πάντα εκεί, άπλα δεν εκφραζόντουσαν στις κάλπες. Και στα τρία κρατίδια που πραγματοποιήθηκαν εκλογές την Κυριακή, η κύρια πηγή στήριξης του AFD ήταν από ψηφοφόρους οι οποίοι δεν είχαν ψηφίσει στις τελευταίες εκλογές. Το AfD κατάφερε επίσης να κερδίσει εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι από τα παραδοσιακά κόμματα, ιδίως από το CDU της Μέρκελ. Η ισχυρή παρουσία πια του AFD αντανακλά τη βαθιά δυσαρέσκεια των πολιτών σε πολλά μέρη της Γερμανίας με το πολιτικό κατεστημένο.
Η ισχυρή παρουσία πια του AFD αντανακλά τη βαθιά δυσαρέσκεια των πολιτών σε πολλά μέρη της Γερμανίας με το πολιτικό κατεστημένο
Η υποστήριξη στα εν λόγω κόμματα έχει αποδειχθεί ασταθής και σε άλλα κρατίδια της ομόσπονδης Γερμανίας. Ενώ η αντίδραση των πολιτών στην έλευση των προσφύγων αποδείχθηκε ότι βρίσκεται σε τέλεια αντιστοιχία με το ξενοφοβικό μήνυμα του AFD.
Το κόμμα αυτό κατάφερε να αποσπάσει μεταξύ 12,5% και 24% των ψήφων στις τρεις κάλπες που στήθηκαν την Κυριακή παρά το γεγονός ότι συμμετείχε για πρώτη φορά. Και αυτό σημαίνει ότι το AFD, το οποίο μεταμορφώθηκε από ένα κίνημα ενάντια στο ευρώ, σε ένα ακροδεξιό λαϊκιστικό κόμμα (όπως και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη), είναι εδώ για να μείνει.
Το CDU, αλλά και το CSU (το πιο συντηρητικό αδελφό κόμμα στην Βαυαρία), μπορεί να μπει στον πειρασμό και να προσπαθήσει να ανακτήσει τους χαμένους ψηφοφόρους που τα εγκατέλειψαν προς τα δεξιά. Μέχρι στιγμής, αυτές οι προσπάθειες έχουν αποβεί άκαρπες, δεδομένου ότι οι ψηφοφόροι έδειξαν την Κυριακή ποια είναι η πρώτη τους επιλογή.
5. Το «πράσινο» είναι το νέο «μαύρο»
Η νίκη των Πρασίνων και του Winfried Kretschmann στη Βάδη-Βυρτεμβέργη θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα με τις πιο σημαντικές συνέπειες για το πολιτικό τοπίο στην Γερμανία. Το αποτέλεσμα ήταν η καλύτερη επίδοση όλων των εποχών για τους Πράσινους. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι αυτό συνέβη στη Βάδη-Βυρτεμβέργη, ένα προπύργιο του CDU για δεκαετίες που δύσκολα μπορούσε να περιγραφεί ως μια «πράσινη» περιοχή.
Το συντηρητικό αυτό κρατίδιο βρίσκεται στην «βιομηχανική καρδιά» της Γερμανίας. Εκεί βρίσκονται και δύο κορυφαίες αυτοκινητοβιομηχανίες της χώρας, η Mercedes και η Porsche, καθώς και σειρά μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας. Η νίκη των Πρασίνων σε αυτό το καντόνι απεικονίζει με τον καλύτερο τρόπο πόσο μετριοπαθείς έχουν γίνει κάποιες από τις πολιτικές θέσεις των Πρασίνων τα τελευταία χρόνια. Φαίνεται ότι οι Πράσινοι στην Βάδη-Βυρτεμβεργη, υπό τον Kretschmann, έναν ρεαλιστή, ασπρομάλλη πολιτικό που μοιάζει με παππού, έχουν ξεφορτωθεί την «χίπικη» εικόνα του παρελθόντος.
Αν και οι περισσότεροι ψηφοφόροι είπαν ότι ψήφισαν τον Kretschmann – του οποίου τα ποσοστά δημοφιλίας είναι πάνω από 80% – και όχι το ίδιο το κόμμα των Πρασίνων, η επιτυχία αυτή προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία στους Πράσινους να κερδίσουν σύντομα και την κεντρική εξουσία. Αν και τα μετριοπαθή μηνύματα του Kretschmann δεν τα συμμερίζονται πολλοί παραδοσιακοί ψηφοφόροι των Πράσινων, και σίγουρα ένα μεγάλο μέρος της ηγεσίας του κόμματος στο Βερολίνο.
μια «Μαύρο-Πράσινη» (συνασπισμός CDU-Greens) συμμαχία σε εθνικό επίπεδο είναι πλέον στο τραπέζι για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, μετά τις εκλογές του 2017
Παρόλα αυτά, αυτό που προκαλεί έκπληξη από τη νίκη του Kretschmann είναι ότι κατά ένα μεγάλο μέρος αυτή οφείλεται σε ψηφοφόρους που προέρχονταν από το CDU. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι Πράσινοι θα αποτελέσουν την ηγέτιδα δύναμη σε έναν συνασπισμό με το CDU, που αναφέρονται στην Γερμανία ως «Μαύροι» στον χρωματισμό του πολιτικού φάσματος (λόγω της εγγύτητας της CDU στην Καθολική εκκλησία).
Δεν θα είναι η πρώτη φορά που τα δύο αυτά κόμματα έχουν σχηματίσει κυβερνητική συμμαχία, αλλά θα σηματοδοτήσει τον πρώτο συνασπισμό με επικεφαλής το κόμμα των Πρασίνων. Πολλοί θεωρούν ότι μια «Μαύρο-Πράσινη» (συνασπισμός CDU-Greens) συμμαχία σε εθνικό επίπεδο είναι πλέον στο τραπέζι για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, μετά τις εκλογές του 2017.
Πηγή: politico.eu