Άρθρα

Το Πολυτεχνείο και η Δημοκρατία

ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ

Του Πέτρου Παπασαραντόπουλου *

Αποφεύγω να γράφω και να μιλώ για το Πολυτεχνείο. Κάποια πράγματα που έχουν σφραγίσει τη ζωή μας καλύτερα να τα κρατάει κανείς μέσα του. Κάνω σήμερα μια εξαίρεση επειδή την τελευταία εβδομάδα συνέβησαν τα εξής:

Ένα δεκαεξάχρονο κορίτσι, με αυτάρεσκο χαμόγελο εφηβικών βεβαιοτήτων, μας πληροφόρησε σε τηλεοπτική εκπομπή ότι στη χώρα αυτή ζούμε σε συνθήκες χούντας. Μια άλλη νεαρή κυρία, που πολιτεύεται με τη Νέα Δημοκρατία, συνέχισε το συλλογισμό γράφοντας ότι «το αποτέλεσμα του Πολυτεχνείου ήταν η απόλυτη καταστροφή για τη γενιά μου. Οι συνέπειες του ήταν τραγικές για τη χώρα μας». Η νεολαία του ΣΥΡΙΖΑ εξέδωσε ανακοίνωση όπου υποστηρίζει ότι «χούντα δεν γνωρίσαμε ούτε δημοκρατία». Το διαδίκτυο έχει πλημμυρίσει από παρόμοιες διαπιστώσεις, κυρίως από νέους σε ηλικία συμπολίτες.

Ο ελάχιστος κοινός παρονομαστής αυτών των τριών ενδεικτικών δηλώσεων είναι ο μηδενισμός του δημοκρατικού κεκτημένου της μεταπολίτευσης. Μια ρητορεία άρνησης του γεγονότος ότι τα 40 χρόνια της Μεταπολίτευσης και της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας συνιστούν, συγκριτικά, την ευτυχέστερη περίοδο κοινωνικής συμβίωσης από τη συγκρότηση του εθνικού κράτους μέχρι σήμερα. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η άρνηση του κεκτημένου της Μεταπολίτευσης πηγάζει και από τα αριστερά και από τα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Το μίσος για τη Δημοκρατία είναι πλέον διάχυτο στη χώρα. Ελπίζω να μην είναι και πλειοψηφικό.

Ειδικά για το Πολυτεχνείο, ο δεξιός αναθεωρητισμός είναι εξοργιστικός. Το Πολυτεχνείο, σύμφωνα με αυτή την άποψη, ήταν το φυτώριο των ολετήρων που κατέστρεψαν τη χώρα, της «γενιάς του Πολυτεχνείου». Το ίδιο εξοργιστική είναι και η «επαναστατική» νοηματοδότησή του από ακροαριστερούς που σκυλεύουν το Πολυτεχνείο με καταλήψεις και βανδαλισμούς, σε μια τελετουργική καρικατούρα των γεγονότων εκείνων των ημερών.

Θα το πω όσο πιο απλά γίνεται: Το Πολυτεχνείο ήταν η κορυφαία (ανάμεσα σε ελάχιστες) μαζική αντίδραση στο αυταρχικό καθεστώς της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας. Η κόκκινη κλωστή που διαπερνούσε όσους συμμετείχαν ήταν να φύγει η δικτατορία και να έλθει η δημοκρατία. Ήταν μια εξέγερση με αίτημα την Ελευθερία. Αυτοί που πήραν μέρος προέταξαν το γενικό συμφέρον. Χωρίς καμιά ιδιοτέλεια και ατομικισμό. Μίλησαν, αισθάνθηκαν και έπραξαν με βάση το «εμείς» και όχι το «εγώ».Η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της χώρας δεν πήρε μέρος στα γεγονότα. Στη διάρκεια της δικτατορίας συμβιβάστηκε και δεν αντέδρασε. Ίσως για αυτό το λόγο, μετά την πτώση της δικτατορίας, εμφανίστηκαν οι απόντες, μεταλλαγμένοι σε υπερεπαναστάτες. Είναι αυτοί για τους οποίους είχε γράψει πριν από 31 χρόνια, τον Νοέμβριο του 1983, ο Μανόλης Αναγνωστάκης το περίφημο ποίημα του με τίτλο «Φοβάμαι»:

Φοβάμαι τους ανθρώπους που εφτά χρόνια
έκαναν πως δεν είχαν πάρει χαμπάρι
και μια ωραία πρωία –μεσούντος κάποιου Ιουλίου–
βγήκαν στις πλατείες με σημαιάκια κραυγάζοντας
«Δώστε τη χούντα στο λαό».
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που με καταλερωμένη τη φωλιά
πασχίζουν τώρα να βρουν λεκέδες στη δική σου.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που σου ʼκλειναν την πόρτα
μην τυχόν και τους δώσεις κουπόνια
και τώρα τους βλέπεις στο Πολυτεχνείο
να καταθέτουν γαρίφαλα και να δακρύζουν.
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που γέμιζαν τις ταβέρνες
και τα ʼσπαζαν στα μπουζούκια κάθε βράδυ
και τώρα τα ξανασπάζουν
όταν τους πιάνει το μεράκι της Φαραντούρη
και έχουν και «απόψεις».
Φοβάμαι τους ανθρώπους
που άλλαζαν πεζοδρόμιο όταν σε συναντούσαν
και τώρα σε λοιδορούν
γιατί, λέει, δεν βαδίζεις στον ίσιο δρόμο.
Φοβάμαι, φοβάμαι πολλούς ανθρώπους.
Φέτος φοβήθηκα ακόμα περισσότερο.

Κλείνω αυτό σύντομο σημείωμα με μια κρίσιμη παρατήρηση. Η κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν μια πολιτική πράξη και πρέπει, όπως κάθε πολιτική πράξη, να κριθεί με βάση τα αποτελέσματά της. Έχει υποστηριχτεί ότι, από την οπτική γωνία του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, η κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν πολιτικά εσφαλμένη κίνηση που απλώς, εκ των υστέρων, βγήκε σε καλό. Αναλυτική επιχειρηματολογία στο κείμενο του Χρυσάφη Ιορδάνογλου, από τους πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου, με τίτλο «σχόλια πάνω στην τακτική του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος στην περίοδο 1972-73»[1]. Προσωπικά, συμφωνώ με αυτή την άποψη. Εκκρεμεί μια ψύχραιμη συζήτηση που δεν μπορεί να έχει καμία σχέση με τις κραυγές των ημερών. Μια συζήτηση που θα πρέπει να ασχοληθεί και με την «γενιά του Πολυτεχνείου» που είναι μια φαντασιακή κατασκευή[2]. Μια γενιά που σταυρώθηκε τρεις φορές: Στη διάρκεια της δικτατορίας ήταν οι «αντεθνικώς δρώντες»[3], στη Μεταπολίτευση έγιναν οι «ήρωες» και στην Ελλάδα της κρίσης οι ολετήρες, οι αποδιοπομπαίοι τράγοι.

Για να γίνει αυτό όμως, πρέπει να θέσουμε το Πολυτεχνείο στις πραγματικές του διαστάσεις. Κάτι, που φοβάμαι ότι θα αργήσει να γίνει, επειδή όπως έγραφαν το 1983 αγαπημένοι σύντροφοι και φίλοι (με «πρωταιτίους» τους Θωμά Βασιλειάδη ,Πάνο Ερμείδη και Κώστα Αναγνωστόπουλο) «πιστεύουμε πως κανείς δεν έχει το δικαίωμα να οικειοποιείται τους αγώνες του 1973. Και πως συνθήματα του τύπου «ο αγώνας δικαιώθηκε», «δικαιώνεται» ή «συνεχίζεται», με τη σκοπιμότητα που λέγονται, δεν έχουν καμιά σχέση με το νόημα του Πολυτεχνείου.

Οι εκδηλώσεις που διοργανώνονται καταλήγουν σε παρελάσεις κομματικών μπλοκ που συναγωνίζονται μεταξύ τους για την προβολή των δικών τους συνθημάτων και για το πλήθος που μπορούν να στρατεύσουν. Τέτοιου είδους τριήμερες, επταήμερες ή δεκαεπταήμερες εκδηλώσεις, με πομπώδες ύφος και δοξαστικά, οδηγούν αναπόφευκτα σε αδρανοποίηση του πνεύματος αντίστασης και σε αλλοίωση του πολιτικού ήθους που χαρακτήριζε τους νέους που αντιτάχθηκαν στη δικτατορία…».

Λόγια γραμμένα πριν από 31 χρόνια, τραγικά επίκαιρα και σήμερα…


[1] Περιλαμβάνεται στο Χρυσάφης Ιορδάνογλου, Γερνώντας μαζί με την τρίτη ελληνική δημοκρατία Παρατηρητής 2002

[2] Πέτρος Παπασαραντόπουλος, «Η τριπλή σταύρωση της γενιάςτου Πολυτεχνείου -Αντεθνικώς δρώντες, ήρωες και ολετήρες», Μεταρρύθμιση 17/11/2012,http://www.metarithmisi.gr/el/readArchives.asp?catID=2&subCatID=8&textID=13982

[3] Χρίστος Ζαφείρης, «Αντεθνικώς Δρώντες», Επίκεντρο, 2012.

Από τη Μεταρρύθμιση

* Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι συγγραφέας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Εξτρεμισμός και πολιτική βία στην Ελλάδα – το Big Bang της Χρυσής Αυγής»,εκδόσεις Επίκεντρο.

 

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το