Επιμέλεια
Χαριτίνη Μαλισσόβα
Με αφορμή την Ημέρα Ποίησης, δέκα λογοτέχνες που σχετίζονται με τον Βόλο κι έχουν γράψει ποίηση, δίνουν τη δική τους απάντηση ο καθένας και μαζί και την οπτική τους για την υψηλή τέχνη του λόγου.
Χρίστος Παπαγεωργίου: Γιατί γράφω ποίηση, λοιπόν. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και συνοπτικά ας πούμε πως όταν έφηβος άρχισα να γράφω ποιήματα (κληροδοτημένα από τη μητέρα μου που υπήρξε δεινή στιχοπλόκος) ποτέ δεν φανταζόμουν πως αυτή η οπτική γωνία θέασης των πραγμάτων θα με ακολουθούσε για πάνω από 55 χρόνια. Είδα λοιπόν τον κόσμο με άλλον τρόπο, καθώς η ποίηση δεν διαθέτει ούτε επαγγελματική ιδιότητα ούτε κοινωνική δυναμική ούτε έχει χαρακτήρα πραγματολογικό, το αντίθετο, όλοι ανεξαιρέτως οι ποιητές και οι καλοί και οι λιγότερο καλοί, αντιλαμβάνονται πως είναι μια διαδικασία ατομικής, προσωπικής θα έλεγα εκτόνωσης. Έκανα λοιπόν ποιήματα, ιστορίες που πάνω στην κουβέντα μού έλεγαν οι δικοί μου ή οι φίλοι μου, αναζήτησα το πίσω από το προφανές, πήγα και πάνω και κάτω ανάλογα με την περίσταση. Σε μια χώρα που δημιούργησαν ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Καβάφης, ο Καρυωτάκης, ο Ρίτσος, ο Ελύτης και πάνω απ’ όλους ο Σεφέρης, όσο και αν φαίνεται ματαιόδοξο, υπερφίαλο, εξωπραγματικό, αδιανόητο, ο στόχος μου είναι, με όσες δυνάμεις διαθέτω, να πάω την ποίηση ένα βήμα παρακάτω, ένα βήμα πιο μπροστά.
Το πιο πρόσφατο ποιητικό βιβλίο του Χρ. Παπαγεωργίου έχει τίτλο «Περιττά κιλά» και κυκλοφόρησε το 2022 από τις εκδόσεις «Καστανιώτης».
Μαρία Αλμπανίδου: Η ποίηση είναι Μούσα, όπως οι Μούσες Ερατώ και Ευτέρπη. Γεμίζει την καρδιά μου φως και την κάνει να τραγουδά. Αγγίζει τα μύχια της ψυχής μου και την οδηγεί μακριά από το σκοτάδι. Είναι η ποίηση του έρωτα και η ποίηση της θάλασσας, η ποίηση του φεγγαριού και η ποίηση της παιδικής μας ηλικίας. Είναι η ποίηση η δική μου και η ποίηση η δική σου. Είναι το κρυφό σχολειό, η Επανάσταση του 1821 και ο Μάης του ’68 στο Παρίσι. Είναι η πρώτη ανάσα που παίρνουμε κάθε πρωί που ξυπνάμε και η τελευταία πριν κοιμηθούμε. Η δεύτερη ποιητική μου συλλογή με τον τίτλο «Συνομιλίες» που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2021 από τις εκδόσεις Κοντύλι, είναι μία «συνομιλία» ή μάλλον πολλές «συνομιλίες» που κάνω με εμένα την ίδια, εξ ου και ο τίτλος. Είναι ένας βαθύς αναστοχασμός πάνω στα μεγάλα «γιατί» και τα «πώς» της ύπαρξής μας.
Νίκος Βαραλής: Ποίηση, ένα κείμενο μικρής φόρμας. Είναι μία τέχνη όπως οι άλλες και σκοπό έχει να συν-κινήσει, να δημιουργήσει μια κίνηση στην ψυχή του ανθρώπου γιατί κίνηση είναι ζωή και ελευθερία. Δηλαδή στόχος της τέχνης γενικότερα είναι να δώσει ένα στοιχείο ζωής και ελευθερίας στον άνθρωπο που είναι βυθισμένος στη δική του εικονική πραγματικότητα, στη στασιμότητα του θανάτου. Επομένως ποίηση είναι κάτι θεραπευτικό. Για να γίνει αυτό, αυτός που γράφει θα πρέπει να βυθιστεί στην κοινότητα. Θα πρέπει να σταματήσει να είναι αυτό-αναφορικός. Σήμερα η ποίηση είναι ένα παίγνιο ναρκισσισμού και παρεών για αυτό κανείς δεν μπορεί να την πάρει σοβαρά. Για να είσαι ποιητής θα πρέπει να σταματήσεις να υπάρχεις. Να μην επιζητάς την αναγνώριση των άλλων, να μην υπηρετείς μια εξουσία, αλλά την κοινότητα που ανήκεις. Σήμερα έχουμε ακριβώς το αντίθετο. Πολλούς ποιητές, πολλά ποιήματα και ελάχιστη ποίηση. Αλλά είμαι σίγουρος ότι τα πράγματα θα αλλάξουν.
Μαίρη Γαβαλά: Η ποίηση είναι μια λυτρωτική εμπειρία στο σκοτάδι που ζούμε. Σε δύσκολες στιγμές ένας στίχος «φυσάει μέσα μας, σαν δροσερό μελτέμι». Ο Γάλλος Paul Valery είχε πει αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια τι τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, δεν θα τραγούδαγε. Αυτό ισχύει και για τους ποιητές. Με εργαλείο τη μυθοπλασία, αυτό το αφτιασίδωτο βιωματικό υλικό, ο ποιητής διαβαίνει ένα κακοτράχαλο μονοπάτι για να περάσει στον Άλλο. Ποίηση γιατί; Μα είναι ανάσα ζωής… στίχο με στίχο, ζητώ το ζήτω, γειώνομαι, απογειώνομαι, προσγειώνομαι, έτσι αναπνέω και μορφοποιώ τις άυλες ποιότητές μου. Οι στίχοι μου, δακτυλικά αποτυπώματα του νου και της καρδιάς, ανεμοσκορπιά απ’ το Αλφαβητάρι της Ζωής. Ποίηση, γιατί; Γιατί είναι η κορυφή του Λόγου, η συναίσθηση, η ενσυναίσθηση, η διαίσθηση. Αυτή η μαγεύτρα που απογειώνει το ανεξήγητο των υπογείων διαδρομών, που έχει τη δύναμη να δίνει δύναμη. Αγαπημένος μου στίχος από την ποιητική μου συλλογή Αγάπης Αλφαβητάρι «χαράξου κάπου, άφησε εκεί την πατημασιά σου και ύστερα γενναιόδωρα, σβήστα όλα».
Αγγελική Θάνου: Η ποίηση είναι μια τέχνη που με ελκύει για πληθώρα λόγων. Με προσκαλεί, άλλοτε ως κοινωνό και άλλοτε ως συνωμότη. Με παρηγορεί τρυφερά μέσα στον στοχασμό της. Με θωπεύει. Λιμάνι ασφαλές στις φουρτούνες της ζωής χτίζει με ειλικρίνεια και αποκάλυψη χιλιάδες λιμενοβραχίονες. Ο κόσμος νοηματοδοτείται εκ νέου μέσα από το πρίσμα των στίχων, λειτουργώντας ως ένα μαγικό καλειδοσκόπιο. Κι εκεί μέσα, ακόμη και το ασήμαντο, γίνεται ένα πνευματώδες κείμενο. Ενίσταμαι μόνο στις ατέλειωτες αναλύσεις των ποιημάτων. Ο ποιητής Μπιλλ Κόλλινς το περιγράφει εξαιρετικά στο ποίημά του με τον τίτλο Εισαγωγή στην ποίηση σε μετάφραση τηςΑσημίνας Ξηρογιάννη: Τους λέω να πάρουν ένα ποίημα / και να το κρατήσουν κόντρα στο φως /σαν μια διαφάνεια χρώματος/ ή να βάλουν το αυτί τους στην κυψέλη του… Αλλά εκείνοι το μόνο που θέλουν να κάνουν / είναι να δέσουν με σκοινί το / ποίημα με μια καρέκλα / Και να το βασανίζουν μέχρι να ομολογήσει.]
Ποιητική συλλογή: Ποιήματα – Σχήματα, εκδόσεις Πηγή, Αθήνα, εικονογράφηση Δημήτρης Μοράρος.
Δημήτρης Καρακίτσος: Καταρχάς με επιφύλαξη: Η ποίηση δεν κοστίζει σχεδόν τίποτα στον δημιουργό της, το μόνο που χρειάζεσαι για ένα ποίημα (ή κάτι που μοιάζει με ποίημα, π.χ. είναι γραμμένο σε στίχους, χωρίζεται σε στροφές κ.λπ.) είναι μια χούφτα λέξεις, και οι λέξεις είναι ένα πάμφθηνο υλικό. Στη ζωγραφική ή στο θέατρο χρειάζεσαι μπογιές, σκηνικά και συνεργάτες. Ας έχει λοιπόν στον νου του ο αναγνώστης ότι δεν είναι ποίημα ό,τι μοιάζει με ποίημα – ποίημα έχεις όταν οι λέξεις σταματούν να είναι μάζα, επιβάτες που περιμένουν καρτερικά τη στάση τους, και γίνονται ορχήστρα: Η κάθε μία έτοιμη να ακουστεί στην ώρα της, την κατάλληλη στιγμή, στη σωστή θέση, σαν την πέτρα, στη μέση του τόξου, που κρατάει όρθια τη γέφυρα, κι όλες μαζί συγκρατούν το ίδιο τους το βάρος. Δεν έχουμε συνταγή για τα παραπάνω, το ότι γίνονται, όμως, αν και σπάνια, είναι μια απάντηση στο γιατί η ποίηση – αν υπάρχει απάντηση.
Γκέλη Ντηλιά: Πολλοί αναρωτιούνται για τον ρόλο της ποίησης στον 21ο αιώνα. Ο Νάνος Βαλαωρίτης έγραψε ότι «τα ποιήματα είναι μεγεθυντικοί φακοί». Τίποτα δεν μένει κρυμμένο από την ποίηση, γιατί αυτή ξενυχτάει και επαγρυπνεί, ώστε να αποκαλύψει το μέγεθος των ζητημάτων που απασχολούν τις εκάστοτε κοινωνίες με σκοπό να αντιμετωπιστούν. Δεν εφησυχάζει, αλλά στηρίζει τον άνθρωπο και εκτονώνει τον πόνο ή τη χαρά του. Έτσι οι ηττημένοι της ζωής, αλλά και όσοι δεν τα παράτησαν, συνεχίζουν να αγωνίζονται για τα όνειρά τους και εξακολουθούν να ελπίζουν. Από πού κρατιέται η ποίηση; Από την εξωστρέφεια της ψυχής, την Αλήθεια των στίχων και τον Χρόνο, καθώς είναι άχρονη και για τούτο άφθαρτη. Δεν έχει ηλικία. Η ποιήτρια γράφοντας προσπαθεί να βελτιώσει τον εαυτό της, επιλέγοντας τον αυτοπροσδιορισμό και όχι τον προσδιορισμό από τους άλλους. Ξέρει ότι με τους στίχους κραυγάζει, δεν σωπαίνει. Ο γραπτός λόγος έχει δυναμική πολλών ντεσιμπέλ.
Κυριάκος Παπαγεωργίου: Θα ήταν ίσα με τόσα χρόνια που διέσχιζα τα μονοπάτια της σιωπής, όταν εκεί κοντά στους μαίανδρους του λόγου εισέβαλε ατόφιος μέσα μου ο θόρυβος μιας αγιοσύνης. Μιας αγιοσύνης, η οποία ανηφόριζε τα σκαλοπάτια των φθόγγων και των συλλαβών οδηγώντας με στον παράδεισο της ποίησης. Βαδίζοντας έτσι την κάθε μέρα ερωτευόμουν το πολλαπλάσιο του φωτός. Γι’ αυτό και με αντάμειψαν ο στίχος κι η στροφή. Με τα εικονίσματα του Λόγου αυτού προχωρούσα έτσι που ο κάθε φόβος να εξοβελίζεται απ’ τα στοιχειά της λογοκρατούμενης φύσης μου. Φυτεύοντας λοιπόν υβρίδια λέξεων δι-εγερτικών ενοφθάλμιζε ο τόπος μια Ποίηση ευ-εργετική. Ήταν ασφαλώς ο τόπος σπαρμένος με τρίμματα ποιητικής μανίας… Μ’ ολ’ αυτά βάδιζα ανάποδα την ποίηση ψηλαφώντας την απ’ το Ωμέγα, ώστε να μπορώ να ιεραρχώ τον κάθε στίχο απ’ το μηδέν. Έτσι βέβαια με γαλούχησε η πανάγια φύση της Ποίησης φυλακίζοντάς με στα ζουμερά κελιά της. Όμως, παρόλα αυτά, μένει αναπάντητο το ερώτημα: Γιατί ποίηση; Πρόσφατο πόνημα (ας μην το πω βιβλίο) αποτελεί το «Ουράνιος Έρωτας» με υπότιτλο «Διάλογος με τον Φαίδρο», που μόλις εκδόθηκε και απαρτίζεται από σαράντα κείμενα δοκιμιακής μορφής.
Λίνα Φυτιλή: Ποίηση γιατί δεν υπάρχει τίποτα διαχρονικό, που να μην την εμπεριέχει: Τα άγρυπνα τοπία γύρω μας, οι εικόνες από το παρελθόν, τα αγάλματα των έρημων πάρκων, η γλώσσα που επαγρυπνεί. Η ποίηση κάνει τη ζωή υποφερτή, της δίνει ομορφιά και βάθος. Εστιάζει στη λεπτομέρεια και μιλάει στην καρδιά. Ένα βιβλίο καλής ποίησης είναι ένας τόπος όπου μπορείς να ανασάνεις. Και να γνωρίσεις πράγματα για τον εαυτό σου και τη ζωή. Η ποίηση είναι ερωτική άσκηση, υπαρξιακή ανάγκη, τρόπος ζωής. Είναι αισθητικό γεγονός, μια αναλαμπή ανησυχίας. Είναι η πίστη σε όλα τα γήινα πράγματα, αλλά και πέρα από αυτά. Η ποίηση είναι μια παιδική σκανταλιά. Το κλείσιμο του ματιού. Ή όπως θα έλεγε η Ίνγκεμποργκ Μπάχμαν: «Σκιώδης ύπνος, μια φτερωτή ανεμελιά πάνω από τις αβύσσους».
Έλενα Ψαραλίδου: Γιατί έτσι. Γιατί πετά ένα πουλί κι αφήνει ένα πούπουλο στο χώμα. Γιατί ανοίγει ανθούς η αμυγδαλιά. Γιατί τα αγριολούλουδα ακούραστα κεντούν χαλί της Άνοιξης. Γιατί η θάλασσα στραφτοβολά κάτω από τον ήλιο. Γιατί οι μέδουσες χορεύουν στους βυθούς. Γιατί οι αράχνες πλέκουνε το φως. Γιατί γελούνε τα παιδιά κι ο κόσμος γίνεται πλατεία. Γιατί ανοίγει ο ήλιος τη βεντάλια της βροχής. Γιατί το χιόνι μοσχοβολά το απέραντο. Γιατί ξημερώνει πάντα μια νέα μέρα. Γιατί η παλιά καταρρίπτεται από αγέλες άστρων με συνοδεία φεγγαριού. Γιατί στρέφεις επάνω μου το λυρικό σου φως κι οι αντιστάσεις μου γίνονται φύλλα νέου πράσινου σε γυμνά κλαδιά. Γιατί αυτός είναι ο τρόπος μου να λέω «σ’ αγαπώ». Γιατί «η ποίηση δρόμος που περνά / πίσω απ’ το μάτι που κοιτά / Σ’ αυτήν ποτίζεται η μιλιά / Η σκέψη γίνεται καρδιά / Κι εκείνο που με προσπερνά / Σιμώνει και με συναντά» (από τη συλλογή μου Η ΑΛΛΗ ΘέΑ, εκδόσεις Δρόμων, 2022).