Ο κ. Άγγελος Κωνσταντέλιας, γραμματέας της Ένωσης Παράκτιων Αλιέων και Δυτών Κεντρικής Ελλάδας, αγωνίζεται εδώ και χρόνια κατά της παράνομης αλιείας που έχει οδηγήσει σε εξολόθρευση πολλών θαλάσσιων ειδών. Μας μίλησε για τη σημερινή πραγματικότητα, τους τρόπους που προτείνει να ακολουθήσει το κράτος προκειμένου να καταπολεμηθεί αυτή η μάστιγα, ενώ υποστηρίζει πως λύσεις μπορούν να προέλθουν από συχνούς ελέγχους στα μαγαζιά πώλησης.
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
ΑΡΤΕΜΗΣ ΧΑΛΑΤΣΗΣ
«Η παράνομη αλιεία αποτελεί πληγή κι έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο καθένας χωρίς να διαθέτει τις απαραίτητες άδειες αλιείας ή καμία άδεια μπορεί να αλιεύσει ψάρια με σκοπό την εμπορία τους ή να αλιεύσει είδη, τα οποία είναι προστατευόμενα. Τα προστατευόμενα είδη είναι υπό εξαφάνιση και απαγορεύεται εντελώς η αλιεία τους. Τέτοια είδη αποτελούν οι κολιτσιάνοι, ο πετροσωλήνας, οι φούσκες και οι πίνες.
Ο έλεγχος και η πάταξη της παράνομης αλιείας μπορεί να γίνει μόνο εφόσον ελεγχθούν καταστήματα που πουλούν ψάρια, δηλαδή αν διαθέτουν όλα τα νόμιμα παραστατικά, άλλα κυρίως στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος. Να δημιουργηθούν μικτά κλιμάκια υπηρεσιών με υπαλλήλους του Λιμεναρχείου, της Διεύθυνσης Εμπορίου και της Κτηνιατρικής, που θα επισκέπτονται τα καταστήματα αυτά σε συχνή βάση και θα πραγματοποιούν ελέγχους.
Για να επανέλθουμε στο θέμα της άδειας, ειδικά για τα νόμιμα οστρακοειδή είναι σπάνια και μόλις 4-5 επαγγελματίες ψαράδες τη διαθέτουν. Η νόμιμη πώληση αυτών των προϊόντων με παραστατικά σημαίνει επίσης ότι υπάρχουν καταγραφικά και ο αλιέας καταγράφει τις ποσότητες του αλιεύματος που έπιασε και το ακριβές σημείο. Επιτακτική ανάγκη αποτελεί η δημιουργία φορέα που θα ελέγχει αποκλειστικά τα καταστήματα εάν έχουν απαγορευμένα είδη προς διάθεση. Πρέπει να γίνει ιχνηλάτηση των προϊόντων.
Το άλλο που συμβαίνει συχνά, με τους αχινούς ας πούμε, είναι να προμηθεύεται κάποιος νόμιμα μια ποσότητα, αλλά παράλληλα να προμηθεύεται παράνομα άλλες ποσότητες από μη επαγγελματίες ψαράδες. Νόμιμα οστρακοειδή για εμπορία από τους έχοντες την κατάλληλη άδεια είναι ο αχινός και οι γυαλιστερές. Όλα τα άλλα είδη είναι παράνομα και δεν πρέπει να υπάρχουν στα μαγαζιά. Οποιοσδήποτε πέσει στην αντίληψη του ότι σερβίρονται στο τραπέζι κολιτσιάνοι, πετροσωλήνες, φούσκες και πίνες πρέπει να το καταγγείλει στις αρμόδιες αρχές.
Η πίνα είναι εντελώς εξαφανισμένη από τα νερά μας. Γιατί δεν είναι μόνο το γεγονός πως κάποιοι αλιεύουν παράνομα, είναι και το γεγονός ότι τα ξεπατώνουν αυτά τα είδη με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αναπαραχθούν. Και στους κολιτσιάνους συμβαίνει αυτό, καθώς συλλέγονται από περιοχές που είναι ρηχά τα νερά κι ο καθένας μπορεί φορώντας μόνο το μαγιό του να μαζεύει κολιτσιάνους όλη την ημέρα και βέβαια πουλώντας τους να πάρει ένα σεβαστό ποσό χρημάτων.
Η θάλασσα γενικότερα έχει εξασθενίσει πια. Τα ιχθυοαποθέματα μειώνονται χρόνο με τον χρόνο. Αν δεν υπάρξει σωστή διαχείριση και ελεγκτικοί μηχανισμοί με αυστηρά πρόστιμα και κατασχέσεις αλιευμάτων, πολύ σύντομα κάποια είδη θα αποτελούν παρελθόν. Υπάρχουν περιοχές που τις γνωρίζουν όσοι αλιεύουν παράνομα και για παράδειγμα πάνε σε μια μέρα και βγάζουν 10 τσουβάλια αχινούς χωρίς να τους ενοχλεί κανείς, αλλά και χωρίς να μπορεί να τους πιάσει κανείς. Η Ένωση Παράκτιων Αλιέων και Δυτών βασανίζεται και προσπαθεί εδώ και χρόνια να βρει τρόπους ώστε να παταχθεί αυτό το φαινόμενο. Πρέπει να μάθει ο κόσμος τι είναι απαγορευμένο και τι προστατευόμενο είδος, ειδικά στα ασπόνδυλα.
Ο επαγγελματίας ψαράς για τα ψάρια που πουλάει κόβει όλα τα παραστατικά, αποδίδει τους προβλεπόμενους φόρους στο κράτος και ενημερώνει ηλεκτρονικά το υπουργείο μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας που υπάρχει.
Τετραπλό το κακό λοιπόν. Απειλείται το εισόδημα των επαγγελματιών αλιέων, το κράτος χάνει φόρους, τα ιχθυοαποθέματα μειώνονται, αλλά και υποσκάπτεται η υγεία των καταναλωτών. Ο κόσμος πρέπει να μάθει. Τα είδη που επιτρέπεται η αλίευσή τους και για συγκεκριμένες μέρες του έτους αναγράφονται στην άδεια του κάθε επαγγελματία αλιέα. Ο κόσμος είναι ευαισθητοποιημένος και ειδικά τα νέα παιδιά έχουν οικολογική συνείδηση και εφόσον γνωρίζουν ότι πρόκειται για απαγορευμένα είδη αρνούνται να τα καταναλώσουν και παράλληλα ενημερώνουν άμεσα και τις αρμόδιες αρχές.
Το πρόβλημα της εμπορίας προστατευόμενων
θαλάσσιων ασπόνδυλων ειδών
Αξίζει να αναφερθεί ότι στο πλαίσιο έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος (https://archipelago.gr/el/prostatevomena-idi-petrosolines-pines/) και σύμφωνα με κείμενο της διευθύντριας του Ινστιτούτου κ. Αναστασίας Μήλιου για την παράνομη και καταστροφική αλιεία στην Ελλάδα, που είναι δημοσιευμένο στο διαδίκτυο, έγινε μία εκτίμηση της έκτασης του προβλήματος της εμπορίας προστατευόμενων θαλάσσιων ασπόνδυλων ειδών, ως εκλεκτά εδέσματα, σε μεγάλα εστιατόρια της Αθήνας και του Πειραιά, αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα. Τα πιο δημοφιλή προστατευόμενα είδη που διατίθενται ευρέως σε ελληνικά εστιατόρια είναι ο πετροσωλήνας, η πίννα, η μπουρού, η κοχύλα, καθώς και ο λεγόμενος γόνος (δηλ. υπομεγέθη ψάρια ή γαρίδες διαφόρων ειδών).
Σε ένα σύνολο 70 εστιατορίων, τα οποία εν αγνοία τους συμμετείχαν στην έρευνα αυτή, το 80% είτε είχε τα παραπάνω προστατευόμενα είδη στο μενού του ή δήλωσε στους ερευνητές που το προσέγγισε ως πελάτες, ότι για σκοπούς μεγάλης παραγγελίας θα μπορούσαν να προμηθευτούν με διάφορα προστατευόμενα είδη, εάν έχουν περιθώριο λίγων ημερών. Όπως εξήγησαν κάποιοι υπεύθυνοι εστιατορίων, προμηθεύονται τα συγκεκριμένα είδη από αλιείς που δεν είναι επαγγελματίες. Αυτοί τα ψαρεύουν (παράνομα) είτε με ψαροντούφεκο και μπουκάλα, είτε έχουν «ειδικευθεί» στην αλιεία πετροσωλήνα με κομπρεσέρ. Δηλαδή έχει στηθεί ένα εκτεταμένο δίκτυο μαύρης αγοράς, το οποίο αφενός αποψιλώνει και καταστρέφει ό,τι έχει απομείνει από τα άλλοτε πλούσια αποθέματα των προστατευόμενων ειδών στα παράκτια νερά, ενώ παράλληλα αποτελεί και παράνομο «μαύρο» εμπόριο. Πέρα από τα εστιατόρια αυτά, περισσότερες από 100 ιστοσελίδες από διάφορες περιοχές της Ελλάδας προβάλουν στο διαδίκτυο το μενού τους, που περιέχει κάποια από αυτά τα προστατευόμενα είδη. Συχνότερα αναφέρεται ο πετροσωλήνας, που άλλοτε διατίθεται με delivery και άλλοτε ως ακριβό πιάτο σε gourmet εστιατόρια (π.χ. διαφημίζεται gourmet πιάτο «Πετροσωλήνες αχνιστοί με λάδι τρούφας»). Παράλληλα πολυάριθμες είναι και οι ιστοσελίδες και τα γνωστά περιοδικά που παρουσιάζουν συνταγές και προβάλουν αυτά τα προστατευόμενα είδη ως εκλεκτά εδέσματα.
Αντίστοιχη έρευνα είχε δημοσιευθεί πριν μια δεκαετία στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Mediterranean Marine Science» από τον αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Στέλιου Κατσανεβάκη, η οποία είχε αναδείξει από τότε τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στις κρατικές αρχές, την έκταση του προβλήματος της ευρείας παράνομης εμπορίας προστατευόμενων οστρακοειδών στην Ελλάδα. Δυστυχώς όμως κανένα μέτρο δεν λήφθηκε έκτοτε για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
Αξίζει να τονίσουμε ότι η αλιεία του πετροσωλήνα είναι ιδιαίτερα καταστροφική, δεδομένου ότι το όστρακο αυτό ζει μέσα στους βράχους – εξ’ ου και η επιστημονική του ονομασία Lithophaga lithophaga. Ψαρεύεται από δύτες που χρησιμοποιούν σφυριά ή ακόμα και κομπρεσέρ με τα οποία σπάνε τους βράχους μέσα στους οποίους ζουν οι πετροσωλήνες, προκαλώντας με τον τρόπο αυτό εκτεταμένη καταστροφή στα οικοσυστήματα της παράκτιας ζώνης. Επιπλέον, προκειμένου να φτάσει σε μέγεθος κατάλληλο για βρώση ο πετροσωλήνας, απαιτούνται πάνω από 50 χρόνια, καθώς ο μέσος ρυθμός ανάπτυξής του είδους ανέρχεται στα 0,2cm/έτος, γεγονός που καθιστά σχεδόν αδύνατη την αποκατάσταση του πληθυσμού έπειτα από την εντατική αλίευση που υφίσταται (δεδομένου ότι το απόθεμα αυτό αντιμετωπίζει παράλληλα και την πίεση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των ανθρωπογενών επιπτώσεων στα παράκτια οικοσυστήματα.
Για το θέμα της ευρείας παράνομης πώλησης των συγκεκριμένων προστατευόμενων ειδών στην Ελλάδα και τη σχετική ανεπάρκεια του ελεγκτικού μηχανισμού, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος έχει υποβάλλει καταγγελίες τόσο προς τη Συνθήκη της Βέρνης (την οποία έχει προσυπογράψει η χώρα μας και έτσι δεσμεύεται για την προστασία των εν λόγω ειδών), όσο και προς τη Γενική Διεύθυνση Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας της Ε.Ε.