Άρθρα

Περιπατητική Τροχιά ΙII: Καταστασιακές Περιδιαβάσεις – Σκέψεις ενός ψυχογεωγράφου

Του Νεοκλή Μαντά,
διδάκτορα Πολεοδομίας-Ψυχογεωγραφίας,

Σε αυτή την τρίτη συνάντηση της Ανωτάτης Περιπατητικής Σχολής, θα σταθούμε στην τελευταία τροχιά που κάποιες φορές επιλέγει να εκτελεί ο εαυτός μας, μέσα στις πόλεις που κατοικεί και συνηθίζει να διερευνά με το περπάτημά του. Για αυτή την Κυριακή, θα διασχίσουμε τα ομιχλώδη σκηνικά που αναδύονται ανάμεσα από τα τσιμεντένια οικοδομικά τετράγωνα και τις ιπποδάμειες οδικές αρτηρίες του αστικού ιστού, οριοθετώντας αυτόνομες ατμοσφαιρικές περιοχές με ξεχωριστό χαρακτήρα. Ιστορικές και αρχιτεκτονικές αναφορές αναμειγνύονται αναχρονιστικά και αναλαμβάνουν να προσδώσουν μια διακριτή αύρα σε κάθε τέτοια περιοχή, μόνο και μόνο για να μη βαριόμαστε στους μεταμοντέρνους καιρούς. Η μοντέρνα οικουμενική πόλη με τα ομοιόμορφα χαρακτηριστικά έπεσε από το ράφι της Ιστορίας και έσπασε σε πολλά μικρότερα κομμάτια. Πλέον, οι παγκοσμιοποιημένες πόλεις που προέκυψαν από αυτή τη διάσπαση προσομοιάζουν σε ένα απέραντο κινηματογραφικό studio, όπου κάθε κομμάτι καλλιεργεί συγκεκριμένες προσδοκίες, υπαγορεύει το δικό του σενάριο χρήσης και τέλος καταφέρνει να εντάσσει το κοινό του – ομαλά ή ανώμαλα – στο θέαμα που κάποια ηγεμονική καλλιτεχνική ομάδα έχει προαποφασίσει. Σήμερα, θα περιδιαβούμε στα ντεκόρ των πόλεών μας, αφού ήρθε η ώρα να αντιμετωπίσουμε κατάματα το τρίτο και τελευταίο τραύμα που στοιχειώνει τις σύγχρονες διαδρομές μας μέσα στα τσιμέντα. Μετά τη διάψευση των απόκρυφων προφητειών για έναν επίγειο ψυχικό παράδεισο και τις μετριοπαθώς εκπληρωμένες υποσχέσεις για την επίτευξη μιας πνευματικής κοινωνικο-επιστημονικής ουτοπίας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το πιο νωπό σωματικό μας τραύμα: Αυτό της ματαιότητας που γεννά η κατανάλωση των ηδονικών υποσχέσεων στις περισσότερο ή λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες του άνισα παγκοσμιοποιημένου κόσμου.

Περιδιάβαση στο πολιτιστικό πάρκο του Τσαλαπάτα (2020), φωτογραφία από το προσωπικό αρχείο του Νεοκλή Μαντά

Ανοίγουμε ξανά τα συρτάρια και την γκαρνταρόμπα μας, κι αυτή τη φορά διαλέγουμε τον κατάλληλο ψυχογεωγραφικό εξοπλισμό για τον σημερινό περίπατό μας ως Καταστασιακοί Διαβάτες. Θα χαράξουμε μια τροχιά ανάλογη εκείνης που διέγραφε η ανορθόδοξη φιγούρα ενός Καταστασιακού, όταν διάβαζε με το πειραματικό περπάτημά της, την πυρετώδη εποχή που θα σφραγιζόταν με τα γεγονότα του γαλλικού Μάη. Τότε που η αφοριστική ομοιομορφία του μοντερνισμού προσπαθούσε – παρά τα εγκλήματα που είχε διαπράξει σε εργοστάσια και εργαστήρια – να κάνει όλες τις πόλεις να μοιάζουν μεταξύ τους και ο μεταμοντέρνος Διαβάτης προσπαθούσε να ξεφύγει από αυτόν τον σχολαστικά προμελετημένο αστικό τρόπο ζωής, μέσω της παιγνιώδους φαντασίας του. Εκείνη την εποχή, όταν ομάδες ανταρτών ψυχογεωγράφων πάσχιζαν μέσω της πρακτικής της Derive να καταδείξουν την ύπαρξη «(γαλανών) παραλιών κάτω από τα πεζοδρόμια (των γκρίζων πόλεων)», διαπερνώντας ταχύτατα τις διαφορετικές αστικές ατμόσφαιρες.

Τι έγινε όμως και αυτή η απελευθερωτική πρακτική κατέληξε να μας κρατά παγιδευμένους μέσα σε κάποιο προκάτ σενάριο; Η πανούργα «κοινωνία του θεάματος» κατάφερε να αφομοιώσει αυτές τις λυτρωτικές καταστασιακές εξάρσεις σαν εμπορευματοποιημένα αισθητικοποιημένες σκηνογραφικές επιλογές με επίκεντρο τον ελεύθερο χρόνο, τον πολιτισμό και τον τουρισμό. Οι πρώτες δεκαετίες που ακολούθησαν την αποβιομηχάνιση, την πτώση του Τείχους των δύο κόσμων και τον υπερκαταναλωτισμό, μας μάγεψαν τις αισθήσεις. Για πολλά χρόνια, νομίζαμε ότι μπορούμε να εξαγοράζουμε ανενόχλητοι αποσπάσματα τόπων και εποχών για τη σύνθεση των προσωπικών μας αφηγημάτων, εκτός κοινωνικού χώρου και ιστορικού χρόνου. Χρειάστηκε μια γερή χρηματοπιστωτική κρίση, μια ιδεολογική αναμέτρηση Δύσης-Ανατολής και μια κλιματική αλλαγή για να συνέλθουμε από τις παραισθησιογόνες ονειροπολήσεις που είχαν μουδιάσει τα σώματά μας. Τώρα, με τα φώτα των δημιουργικών βιομηχανιών και των πολιτιστικών πάρκων σβηστά, το βλέμμα μας αναπόφευκτα κολλά στο παρασκήνιο του αλλοτινού πανηγυριού. Διασχίζουμε τα ερημωμένα θεματικά σκηνικά της πόλης και μελαγχολούμε διπλά. Σε έναν χρεωκοπημένο κόσμο, τα παραμύθια γίνονται άγρια, σκοτεινά και άδικα, με το χαμόγελο να παγώνει. Και αλήθεια, στην παρούσα πανδημική συνθήκη, με ποιο σώμα να χαρείς;

[email protected]

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το