Του Παναγιώτη Σωτηρόπουλου,
Ευρωπαϊκό Σχολείο Βρυξελλών ΙΙΙ
Υπάρχουν ρυθμικές κινήσεις όπου η μουσική οδηγεί το σώμα σε αρμονικούς κυματισμούς (βαλς), σε εναγκαλισμούς (τάνγκο), σε κορυβιαντισμούς (χοροί τελετουργιών), σε αισθησιακές περιδινήσεις (φλαμένγκο). Υπάρχουν μουσικές που είναι βαθύς καημός αγάπης, κραυγή απόγνωσης (seguiriya), ικεσία, δάκρυα (fado), το κάλεσμα του μουεζίνη, μοιρολόγια, θρηνωδίες. Είναι η μουσική των χορωδιών, της παρέας, της μοναχικής ενατένισης, της ευφρόσυνης διάθεσης. Η μουσική ως μέσο έκφρασης, δημιουργίας και επικοινωνίας, με τη φύση και τους άλλους, η μουσική ως θεραπευτική του άλγους ψυχικού ή σωματικού. Είναι η μουσική που γίνεται ρυθμός χαλαρωτικός, δηλωτική έντασης, χορός, αίσθηση, ζάλη, γαμήλιας τελετουργίας, θρησκευτικής δοξασίας, βουκολικής έμπνευσης και χρήσης, διαφημιστική της πραμάτειας, εμβατήρια εθνικής συσπείρωσης, πολεμικοί παιάνες. Είναι η μουσική που στο ξάφνιασμά του ακούσματός της μεταβάλει εντός μας το ρυθμό του κόσμου, ή αποτρέπει το κακό.
Για τη γλώσσα της φυσικής η μουσική είναι ήχος, φτιαγμένη από δονήσεις που μας κάνουν να δονούμαστε με τη σειρά μας, αφήνοντας αποτυπώματα της διαδοχής του χρόνου στη μνήμη μας. Επιδρούν στις αισθήσεις μας, όπως καμία άλλη τέχνη. Γι’ αυτό η συνδέουμε την ακρόαση της μουσικής με συναισθήματα. Υποκειμενικές οι εγχαράξεις της, προσωπική υπόθεση τα συναισθήματα που διεγείρονται. Οι πολλαπλές δονήσεις της μουσικής είναι μόνο ένα μικρό κλάσμα όσων συλλαμβάνουμε από τον εξωτερικό κόσμο. Κάποιες μορφοποιούνται, από χαοτικές εκδηλώσεις γίνονται αφήγηση και τελικά αποκτούν νόημα. Η μουσική συνδέεται με τη σύλληψη του κόσμου, διατηρεί στενούς δεσμούς με τις άλλες τέχνες και με ό,τι προκαλεί πάθος και γοητεία σε καλλιτέχνες και σε κάποιους ακροατές. Βρίσκεται στην καρδιά της ζωής μας, μας συνοδεύει από τη γέννηση έως τον θάνατο στη διαχρονική της εξέλιξη ανά τους αιώνες. Δεν αφορά μόνο την προσωπική μας ζωή, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής μας ταυτότητας γίνεται σημείο αναφοράς μιας κοινωνικής ομάδας, μιας εποχής, πιστός καθρέφτης της κοινωνίας. Βαθιά ριζωμένη στον κόσμο μας, προσαρμόζεται στην εξέλιξή του. Γίνεται παράλληλα και παράγωγο της καταναλωτικής κοινωνίας, επιδραστική, διαμορφωτική τάσεων και αντιλήψεων.
Η φύση είναι ο ανεξάντλητος θησαυρός χρωμάτων και ήχων, σχημάτων και ρυθμών, απαράμιλλο πρότυπο συνολικής ανάπτυξης και διαρκούς παραλλαγής, ο σημαντικότερος πόρος που τροφοδοτεί τη δημιουργικότητα και την έμπνευση, που συνεγείρει τις αισθήσεις. Χαρούμενη, μαγευτική και ποιητική, όπως η μουσική των γυναικών Βανουάτου, μιας σπάνιας και απροσδόκητης ομορφιάς που παίζεται αποκλειστικά με το νερό. Άλλης τάξης κι άλλης μορφής περισσότερο επιτηδευμένης η μουσική των Debussy, Liszt, Ravel για το νερό. Ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης η θάλασσα με τους κυματισμούς της, την απεραντοσύνη της, όπως αναδύεται μέσα από το έργο του Debussy. Υπάρχουν ακόμη οι μουσικοί τροπισμοί που δίνουν μια διάσταση κοσμική στα φυσικά φαινόμενα όπως οι καταιγίδες στον Vivaldi.
Είναι ακόμη η μουσική που συνδαυλίζει το ερωτικό πάθος, είτε μεγαλόφωνα είτε ψιθυριστά. Όπου αγάπη και νοσταλγία σμίγουν για να εκφράσουν στιγμές τόσο εσωτερικευμένες που ακόμη και στην πιο απλοϊκή τους έκφραση γίνονται παλμοί μιας καρδιάς που αντηχεί μελωδικά. Μια ρητορική που διαμορφώνει μελωδικά τη συνάντηση του ανθρώπου με τις επιθυμίες του.
Γίνεται η μουσική εκτός από εσωτερικευμένη εκδήλωση το μέσο που ενώνει τους ανθρώπους, δύναμη που μετατρέπει μια τελετουργία επικήδεια σε αφιέρωμα στη ζωή. Μοιρολόγια και μουσικοποιημένα ποιήματα που συνθέτουν έναν έπαινο για τη ζωή του αγαπημένου προσώπου, προκαλούν ανάκληση αναμνήσεων, ενθύμηση ευχάριστων στιγμών. Είναι ακόμη οι επιμνημόσυνες ακολουθίες που συγκροτούν έναν στερνό αποχαιρετισμό, αλλά με την προσδοκία της συνάντησης σε έναν άλλον κόσμο.
Ακαταμάχητη η γοητεία της μουσικής, μας αποπλανεί όπως οι Σειρήνες τους συντρόφους του Οδυσσέα, μας παρασέρνει στο άκουσμά της όπως ο άνεμος, ρέει, όπως η ζωή. Γιατί κι αν οι στιγμές ξεχαστούν, στίχοι και μελωδίες θα απομείνουν ως ευρήματα του παρελθόντος.
Η μουσική προσθέτει στο νόημα της ζωής, δίνει ένα άλλο ενδιαφέρον: Μας παρακινεί να βιώσουμε ένα πλούσιο συναισθηματικό ταξίδι, να απαλλάξουμε από το βάρος της συνεχούς μέριμνας την καθημερινή μας ύπαρξη.