Του Εμμανουήλ Μάριου Οικονόμου*
Από την πρώτη κιόλας στιγμή της χρήσης του αεροπορικού όπλου στον πόλεμο, στις αρχές του 20 αιώνα., έγινε σχεδόν αμέσως αντιληπτή η σημασία του ως δυνητικού «εξισωτή δυνάμεων» επί του πεδίου της μάχης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η εισαγωγή του αεροπορικού όπλου στην Ελλάδα έγινε με την πρώτη καταγεγραμμένη πτήση ενός αεροσκάφους Nieuport IV.G., με κινητήρα 50 ίππων από τον έφεδρο ανθυπολοχαγό του Μηχανικού Εμμανουήλ Αργυρόπουλου, έναν οξυδερκή άνθρωπο και ήρωα των Βαλκανικών Πολέμων. Η πτήση σημειώθηκε την Τετάρτη στις 8 Φεβρουαρίου του 1912 στον χώρο της στρατιωτικής μονάδας του Ρουφ στην Αθήνα, με πλήθος κόσμου να παρακολουθεί, παρουσία του βασιλέως Γεωργίου Α’, και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.
Ο διορατικός Ελευθέριος Βενιζέλος, έλαβε το μήνυμα της σημασίας αυτού του γεγονότος, και στις 11 Φεβρουαρίου του 1912 δήλωσε ότι:
«Το αεροπλάνο ενδείκνυται ως το όπλον των αδυνάτων. H ριψοκίνδυνος μάλιστα φύσις του Έλληνος θα καταστήσει τούτο λαμπρόν εν πολέμω όπλον, μέλλον να προσφέρει μεγάλας υπηρεσίας».
Δεν πέρασαν παρά λίγοι μήνες όταν η Ελλάδα ενεπλάκη στον νικηφόρο Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο πραγματοποιώντας τις πρώτες στην Ευρώπη καταγεγραμμένες αεροπορικές επιχειρήσεις. Από το 1912 ως σήμερα η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ), ιπτάμενοι, τεχνικοί και λοιπό προσωπικό έχει γράψει χρυσές σελίδες δόξας στην σύγχρονη ελληνική ιστορία, επιβεβαιώνοντας το ανωτέρω ρητό του Ε. Βενιζέλου. Ο εθνικός μας ποιητής Ανδρέας Κάλβος στην πρώτη στροφή της Τέταρτης Ωδής του, με τίτλο Εις Σάμον υποστήριξε ότι «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία» και η ελληνική ΠΑ πολλάκις το έχει διαχρονικά και έμπρακτα αποδείξει, σε αρκετές περιπτώσεις με υψηλό τίμημα δυστυχώς.
Ουσιαστικά από το 1974 ως σήμερα, σε όλο το μήκος και πλάτος των ελληνικών συνόρων με την Τουρκία διεξάγεται ένας ακήρυκτος πόλεμος λόγω της αναθεωρητικής και προκλητικής συμπεριφοράς της Τουρκίας, που επιθυμεί, στοχευμένα και μεθοδικά είναι αλήθεια, την ανατροπή του ισχύοντος status quo στην περιοχή, όπως αυτό διέπεται από τις διεθνείς συνθήκες που η ίδια είτε έχει υπογράψει (Λωζάννης του 1923, Μοντρέ του 1936) ή που δεν έχει υπογράψει, αλλά έχουν διεθνή νομική αναγνώριση και ισχύ (Παρισίων, του 1947, Δικαίου της Θάλασσας του 1982) κλπ.
Θύματα αυτού του ακήρυκτου πολέμου υπήρξαν πολλοί υπερασπιστές της ελληνικής ελευθερίας και ευημερίας, ιπτάμενοι της ΠΑ, που «έπεσαν στο καθήκον» στη διάρκεια του άτυπου «Πεντηκονταετούς», θα λέγαμε, ελληνοτουρκικού πολέμου της περιόδου 1974-2021, όπως, μεταξύ άλλων, ο θρυλικός Αλέξης Μπρίντακ, ο Κωνσταντίνος Ηλιάκης και δυστυχώς πολύ πρόσφατα, ο Γιώργος Μπαλταδώρος.
Δεν μπορώ να μην αναφερθώ και στην περίπτωση ενός «δικού μας παιδιού» που χάθηκε στον καθήκον, και αναφέρομαι στον Παναγιώτη Λάσκαρη, που χάθηκε, μαζί με τον συνάδελφό του συγκυβερνήτη Αθανάσιο Ζάγκα, στο τραγικό δυστύχημα του Αλμπαθέτε της Ισπανίας σε διεθνή άσκηση του ΝΑΤΟ το μοιραίο απόγευμα της 26ης Ιανουαρίου του 2015. Ο Παναγιώτης, παράλληλα με την υπηρεσία του στην ΠΑ, υπήρξε σπουδαστής του Τμήματος μας, των Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τον γνώρισα στα πλαίσια επικουρικού διδασκαλικού έργου που διεξήγαγα στο πλαίσιο της διατριβής μου, στα μαθήματα του Καθηγητή κ. Νίκου Κ. Κυριαζή. Από τις διαλέξεις μου διαπίστωσα ότι ο Παναγιώτης διακρίνονταν από φιλομάθεια, σοβαρότητα, ενεργό ενδιαφέρον για μάθηση, και υψηλό ήθος. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.
Επιστρέφοντας στην αρχική μας τοποθέτηση, γενικότερα, η διατήρηση της ειρήνης δεν βασίζεται μόνο στην διαχρονική αρχή: «Αν θες ειρήνη προετοιμάσου για πόλεμο» του Ρωμαίου ποιητή Βιργίλιου, αλλά επιπλέον και σε άλλα ποιοτικά χαρακτηριστικά, όπως οι διεθνείς συμμαχίες, για παράδειγμα, το ΝΑΤΟ κλπ. Όμως θεωρώ ότι ο κρίσιμος παράγοντας αποτροπής βασίζεται πρωτίστως στην ίδια την ικανότητα μιας χώρας να προτάξει σοβαρή στρατιωτική ικανότητα αποτροπής σε οποιανδήποτε δυνητικό εισβολέα. Κατ’ επέκταση, η ικανότητα αποτροπής συνδέεται αξιωματικά με το πλέγμα που διέπει την σχέση οικονομίας και πολέμου, υπό την έννοια ότι η αποτροπή, για να καταστεί εφικτή δεν απαιτεί μόνο θυσίες σε έμψυχο δυναμικό (αν είναι ανάγκη) αλλά περαιτέρω, το κατάλληλο μείγμα προμηθειών πολεμικού υλικού με το οποίο θα επιδιωχθεί στην πράξη να καταστεί αποτελεσματική η εθνική στρατηγική αποτροπής. Όμως αυτή καθ’ αυτή η προμήθεια πολεμικού υλικού και κατ’ επέκταση, οι δαπάνες άμυνας συνολικά καθορίζονται από τις εκάστοτε δυνατότητες της οικονομίας.
Την τελευταία δεκαετία, εξαιτίας των αρνητικών παρενεργειών των μνημονίων, οι σχετικές δαπάνες υποχώρησαν αισθητά, σχεδόν στον μισό, ωστόσο, βάσει των πρόσφατων εξαγγελιών της κυβέρνησης, που αφορούν την προμήθεια νέων μαχητικών Rafale F3-R, την δημιουργία νέου διεθνούς εκπαιδευτικού κέντρου πτήσεων στην Ελλάδα με την βοήθεια της ισραηλιτικής εταιρίας Elbit (η οποία θα μισθώσει στην Ελλάδα και 10 ικανότατα αεροσκάφη προχωρημένης εκπαίδευσης Μ-346) η εικόνα σταδιακά θα αλλάξει προς το καλύτερο.
Θα επανέλθω με περαιτέρω ανάλυση σε τεχνικά και οικονομικά θέματα.
*Ο κ. Εμμανουήλ Μάριου Οικονόμου είναι διδάκτωρ και διδάσκων Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας