«Περί ανέμων…» στο «Αθανασάκειο» – Διάλεξη της λαογράφου δρος Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη

Στο πλαίσιο της περιοδικής έκθεσης «Πνοές ανέμων κινούν καράβια», που εγκαινιάστηκε στις 21 Οκτωβρίου στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου, με αφορμή την επικοινωνιακή δράση του υπουργείου Πολιτισμού «Περιβάλλον και Πολιτισμός» για την ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της χώρας, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας θα φιλοξενήσει σήμερα Σάββατο 9 Δεκεμβρίου και ώρα 19.00 τη διάλεξη της γνωστής, διακεκριμένης λαογράφου δρος Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. διευθύντριας του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με θέμα «Περί ανέμων…», στην αίθουσα εκδηλώσεων του Μουσείου.
Οι άνεμοι, οι οποίοι στην αρχαιότητα τιμώνται σαν θεοί με θυσίες και προσφορές, έχουν καταλυτικό ρόλο στις θαλάσσιες επικοινωνίες, κινούν τα καράβια, ευνοούν ή καθυστερούν τα ταξίδια, ή ακόμη τα ματαιώνουν -προκαλούν ναυάγια- ή αλλάζουν τον ρου της ιστορίας. Κινούμενος άλλοτε από τη γοητεία του αγνώστου, άλλοτε από την ελπίδα και το όραμα μιας καλύτερης ζωής ή αναζητώντας εξουσία και κέρδος, ο άνθρωπος ταξιδεύει κουβαλώντας αγαθά, ιδέες και συνήθειες, όπως υποδεικνύoυν οι μύθοι και επιβεβαιώνουν τα ανασκαφικά ευρήματα.
Ο άνεμος ως στοιχείο της φύσης παίζει καθοριστικό ρόλο σε πολλές δραστηριότητες του ανθρώπου, με ευρύτερη επίδραση στη ζωή του. Για τον λόγο αυτό, ο λαός, σύμφωνα και με την έντονη τάση του να δίνει στη φύση ψυχή και κίνηση, προσωποποίησε από πολύ νωρίς τους ανέμους, δημιουργώντας και σχετικές δοξασίες, παραδόσεις και παραμυθιακές διηγήσεις, όπου συχνά κυριαρχεί όχι το φυσικό, αλλά το μεταφυσικό στοιχείο. Στις προσωποποιήσεις αυτές ο άνεμος παίρνει ποικίλες μορφές (π.χ. το ρολόι του Ανδρονίκου Κυρρήστου με ανάγλυφες προσωποποιημένες παραστάσεις των ανέμων, με ιδιαίτερα σύμβολα για τον καθένα). Ανάλογες είναι και οι παραστάσεις σε έργα λαϊκής τέχνης. Ο άνεμος επηρέαζε σημαντικά τη ζωή και ο άνθρωπος θέλησε να τον έχει πάντοτε αρωγό στις εργασίες και δραστηριότητές του, είτε η πνοή του ωθούσε το ιστιοφόρο, είτε γύριζε τα φτερά του μύλου, ή βοηθούσε στο λίχνισμα των σιτηρών. Έτσι, όταν χρειαζόταν, κατέφευγε και σε μέσα μαγικά, σε μια δηλαδή πρακτική με μακρόχρονη παράδοση στον ελληνικό χώρο, για να ημερώσει και να προσεταιριστεί τον άνεμο, αν αυτός από αρωγός γινόταν φόβος και απειλή, για ανθρώπους, ζώα και παραγωγή. Η μαγεία αυτή έχει διπλή ενέργεια: Να κινήσει τον άνεμο ή, αντίθετα, να τον δέσει, να τον υποτάξει. Στην πρώτη περίπτωση χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα στην Ιλιάδα (Ψ 192 κ.εξ.), όπου ο Αχιλλέας προσκαλεί τους ανέμους, τον Βοριά και τον Ζέφυρο, για να φουντώσει η νεκρική πυρά του Πατρόκλου. Στην Οδύσσεια (κ 19 κ.εξ.), αντιθέτως, ο Αίολος κλείνει τους ανέμους σε ασκό από δέρμα βοδιού.