Πένυ Πασπάλη «Η έξαρση της βίας τα τελευταία χρόνια έχει πάρει τη μορφή μιας κανονικότητας”

Η βία κατά των γυναικών είναι ένα φαινόμενο κοινωνικό, ένα πρόβλημα που έχει βαθιές ρίζες στο μακρινό παρελθόν, αλλά και στο πιο κοντινό παρόν και δυστυχώς, όπως διαφαίνεται, και στο άμεσο μέλλον.
Η διεθνής κοινότητα αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα του προβλήματος χαρακτηρίζει τη βία κατά των γυναικών ως έγκλημα εξουσίας και κυριαρχίας και συνιστά μη ανεκτή την παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η ελευθερία και η ισότητα.
Η βία κατά των γυναικών αποτελεί εκδήλωση βαθιάς έλλειψης σεβασμού και αποτυχίας των ανδρών να δεχθούν και να αναγνωρίσουν την ισότητα και την αξιοπρέπεια των γυναικών. Πρόκειται για ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που καταπατάται παράφορα.
Ποιες μορφές λαμβάνει η βία; Ποιες ηλικίες και ποιες κοινωνικές κατηγορίες αφορά;
Τι στοιχεία έχουμε για τα εγκλήματα που οφείλονται στη βία κατά των γυναικών;

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ:
ΒΙΟΛΕΤΤΑ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών στις 25 Νοεμβρίου, κλήθηκε να απαντήσει η κ. Πένυ Πασπάλη, Υποψήφια Διδάκτωρ στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με μεταπτυχιακό δίπλωμα στις σπουδές φύλου από το Πανεπιστήμιο του Lodz στην Πολωνία και το Πανεπιστήμιο του Oviedo στην Ισπανία, καθώς και ερευνήτρια της ερευνητικής ομάδας fenicide (Ελληνικό Παράρτημα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου), η οποία ασχολείται με θέματα έμφυλης βίας.
κ. Πασπάλη, τι είναι το παρατηρητήριο για την έμφυλη βία; Εξηγήστε μας το ρόλο του και το δικό σας ρόλο σε αυτό .

Το Παρατηρητήριο είναι ερευνητικό κέντρο παράρτημα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητήριου για την έμφυλη βία με στόχο την παρατήρηση και καταγραφή κυρίως των περιστατικών που αφορούν δολοφονίες γυναικών, αλλά και trans ατόμων. Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2019 και μέχρι σήμερα δημοσιεύει κάθε τέλος του έτους τα αποτελέσματα των ερευνών του σχετικά με τις εγκληματικές πράξεις που τελούνται εναντίον των γυναικών στο ευρωπαϊκό παρατηρητήριο . Δεν καταγράφονται και δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά όλα τα εγκλήματα.
Μεθοδολoγικά αυτή η έρευνα δεν στηρίζεται σε επίσημες πηγές, αλλά κυρίως σε δημοσιογραφικά άρθρα και διεθνή βιβλιογραφία και όχι από άλλες πηγές, όπως η Αστυνομία η τα Δικαστήρια στις οποίες δεν υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης . Καταγράφονται περιστατικά που απεικονίζουν την πραγματικότητα που βιώνουν οι γυναίκες θύματα στο σύγχρονο κόσμο και αναλύουν τις συμπεριφορές θύτη και θύματος. H ιστοσελίδα του Παρατηρητηρίου (www.femicide.gr) χωρίζεται σε δυο βασικά κριτήρια χαρακτηριστικών (ποιοτικά, ποσοτικά) .
Τα ποσοτικά δεδομένα δίνονται με τη μορφή ημερολογίου και δείχνουν μια αυξητική τάση . Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά αφορούν κυρίως τη βία σε επίπεδο ενδοοικογενειακό, ενδοσυντροφικό .

Ποιες ηλικίες κυρίως αφορά και ποιες ηλικιακές ομάδες ακουμπά το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών;
Αφορά όλες τις ηλικίες από μικρά παιδιά ενήλικες γυναίκες, αλλά και γυναίκες σε προχωρημένη ηλικία (γιαγιάδες που έχουν σκοτωθεί από τα εγγόνια τους η μανάδες που έχουν σκοτωθεί από τα παιδιά τους ).

Το φάσμα της βίας ακουμπά όλες τις ηλικίες αλλά και όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλες τις κοινωνικές τάξεις;

Όχι διάκριση σε κοινωνικά στρώματα και τάξεις δεν υπάρχει. Συνήθως υπάρχει η τάση να συγχέουμε το γεγονός του χαμηλού οικονομικού υπόβαθρου ή του πνευματικού επιπέδου με τέτοιου είδους συμπεριφορές κυρίως κακοποιητικές, αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητα ο κανόνας. Υπάρχουν οι γυναίκες θύματα, αλλά και οι κακοποιητικοί σύντροφοι είχαν υψηλό μορφωτικό επίπεδο και αρκετά μεγάλη οικονομική άνεση. Το γεγονός αυτό δεν τους εμπόδισε να διαπράξουν τα εγκλήματα αυτά .

Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποια παραδείγματα που συνηγορούν στην παραπάνω διαπίστωση και τη στηρίζουν;
Ναι πχ 8 γυναικοκτονιες που διαπράχθηκαν από συζύγους , 13 από τις 25 καταγεγραμμένες έγιναν σε συντροφικό πλαίσιο, 9 γιοι τις μανάδες ή οι εγγονοι τις γιαγιαδες τους. Ειδικά το ’21, οι 17 από τις 31 γυναικοκτονίες ήταν δολοφονίες ηλικιωμένων γυναικών .
Δεν είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό, γιατί δεν γίνονται αντιληπτές βάσει φύλου αλλά γίνονται και χαρακτηρίζονται ως άτομα με ειδικές ανάγκες η ηλικιωμένα (γεροντοκτονίες) . Και αυτό έχει να κάνει περισσότερο με τα άτομα φροντιστές των ατόμων . Πχ στην Πελοπόννησο το 2022 ο ηλικιωμένος σύζυγος σκότωσε τη γυναίκα του που έπασχε από Αλστχάιμερ και αυτό ήταν κάπως αποδεκτό, διότι ισχυρίστηκε ότι δεν άντεχε να τη βλέπει να υποφέρει, αλλά το αντίθετο δεν ισχύει.
Αυτό έχει να κάνει με τον καταμερισμό της φροντίδας και γιατι δεν συμβαίνει το αντίστροφο, δηλαδή να σκοτώσει η γυναίκα το άνδρα της , πως δικαιολογείται η πράξη αυτή και ποια είναι η υποστήριξη που προσφέρει η επίσημη πολιτεία στο επίπεδο του καταμερισμού εργασίας, δηλαδή ποιος είναι ικανός να φροντίσει το άτομο που υποφέρει έτσι ώστε να σταθεί στα πόδια του και να διατηρήσει ένα στοιχειώδες επίπεδο αξιοπρέπειας .
Πόσο σημαντική είναι η πρόληψη και τι μπορούμε να κάνουμε για να προλάβουμε καταστάσεις να μην φτάνουν στο μη περαιτέρω ;
Είναι πολύ σημαντική η ενημέρωση σε επίπεδο επικοινωνίας και ενημέρωσης και το Παρατηρητήριο έχει κάνει κάποιες καμπάνιες, όπως ένα WORKSHOP στο Έτερον ,ένα Ινστιτούτο Έρευνας και Κοινωνικής Αλλαγής νεοσύστατο, αλλά και στη Φολέγανδρο που έγινε μια εκδήλωση με πρωτοβουλία Γυναικών σχετικά με το θέμα της εμφυλης βίας. Όλα αυτά σαφώς και λειτουργούν πολλαπλασιαστικά και είναι απαραίτητο να γίνονται .
Θέλω να σταθώ στην κληρονομιά από το Me too. Αυτό που προέκυψε μέσα από το κίνημα αυτό ήταν η προστακτική «Σπάσε τη σιωπή». Αυτό όμως δεν έχει νόημα, όταν δεν υπάρχει ένα σύστημα υποστήριξης για τα θύματα της έμφυλης βίας και εδώ συμπεριλαμβάνουμε και τα άτομα της loatky κοινότητας. Να συμπεριλαμβάνει μια εύκολη πρόσβαση σε γραφειοκρατικά συστήματα υποστήριξης των ατόμων που επέζησαν από τέτοιου είδους συμπεριφορές και μπορούν να υποστηριχθούν νομικά,ψυχολογικά και οικονομικά μέσα από τη διαμονή τους σε δομές φιλοξενίας κλπ.
Δεν μπορούμε να λέμε με εντολές σπάσε τη σιωπή. Δεν μπορούμε να ζητάμε από ένα άτομο μόνο του στο μοτίβο της ρητορικής της ατομικής ευθύνης να λύσει το πρόβλημα. Και δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, γιατί τα άτομα αυτά δεν μπορούν να αντισταθούν τη χρονική στιγμή που πρέπει πόσο μάλλον να το κάνουν μετά που έχουν ήδη θυματοποιηθεί και είναι πάρα πολύ ταλαιπωρημένα .

Τι χρειάζεται να γίνει για να αλλάξει αυτό; Ποιες είναι οι παρεμβάσεις που προτείνετε;
Χρειαζόμαστε ένα ισχυρό σύγχρονο νομικό πλαίσιο που να προβλέπει να υποστηρίζει και να παρεμβαίνει ενεργά στη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας, αλλά και για την γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης. Χρειάζεται επιπλέον επικοινωνία και ενημέρωση και διάχυση των αποτελεσμάτων έτσι ώστε να αποφεύγονται τέτοιου είδους συμπεριφορές . Και τέλος χρειάζεται αλλαγή κουλτούρας και νοοτροπίας και κατάργηση των στερεοτύπων που καθιστούν τα αγόρια ικανά να σέβονται και να μην παρενοχλούν τα κορίτσια .
Αυτό βέβαια χρειάζεται να καλλιεργηθεί και από το σχολείο και να αποτελεί προτεραιότητα μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα των ελληνικών σχολείων . Το σχολείο μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση.

Συμφωνείτε με την άποψη του Αντόνιο Γκουντερες (Γενικού Γραμματέα του Ο.Η.Ε) ότι η βία κατά των γυναικών είναι μια παγκόσμια πανδημία;

Μετά το ‘21 την εποχή της πανδημίας του covid 19 είναι θεμιτό ως ένα βαθμό να χαρακτηρισθεί έτσι αυτή η έξαρση της βίας, διότι τα τελευταία χρόνια έχει πάρει τη μορφή μιας κανονικότητας. Από τη μια πλευρά χρειάζεται να αντιμετωπιστεί ως έκτακτη ανάγκη που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης από την άλλη αποτελεί δυστυχώς δομικό στοιχείο των δυτικών κοινωνιών για δεκαετίες πίσω .Από την εποχή του Ελληνικού Κινηματογράφου στις ελληνικές ταινίες καταγράφονται περιστατικά συζύγων που φθάνουν στο έγκλημα.

Δώστε μας με δυο λέξεις το μήνυμα σας προς τα νέα παιδιά προκειμένου να μη γίνουν δέσμιοι τέτοιων συμπεριφορών.

Σεβασμός ορίων και συνύπαρξη στη βάση της αλληλεγγύης.

Ευχαριστούμε κ. Πασπάλη και την ομάδα του Παρατηρητηρίου, στην οποία συμμετέχουν οι Αναστασία Γκόνη Καραμπότσου, Στελλα Καψαμπέλη, Γιώτα Βεργοπούλου, Αθηνά Πεγκλίδου

23 γυναικοκτονίες το 2022
22 γυναικοκτονίες το 2021
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 2021 είχαμε 22 γυναικοκτονίες εκ των οποίων επτά γυναίκες μεταξύ 46 – 55 ετών, πέντε γυναίκες μεταξύ 26 – 35 ετών και 66 – 77 ετών, δύο γυναίκες μεταξύ 36 – 45 ετών και 56 – 65 ετών και μία γυναίκα μεταξύ 18 – 25 ετών.
Το 2022 είχαμε 23 γυναικοκτονίες, εκ των οποίων επτά γυναίκες μεταξύ 66 – 77 ετών, τέσσερις γυναίκες μεταξύ 26 – 35 ετών, 46 – 55 ετών και 56 – 65 ετών και δύο γυναίκες μεταξύ 18 – 25 ετών και 36 – 45 ετών.

H ηλικία των δραστών
Όσον αφορά στον αριθμό και στην ηλικία των δραστών, το 2021 είχαμε 23 δράστες, εκ των οποίων εννέα μεταξύ 46 – 55 ετών, πέντε μεταξύ 26 – 35 ετών και 36 – 45 ετών, τέσσερις μεταξύ 18 – 25 ετών, δύο μεταξύ 56 – 65 ετών κι ένας μεταξύ 66 – 77 ετών. Το 2022 είχαμε 22 δράστες εκ των οποίων έξι μεταξύ 46 – 55 ετών και 56 – 65 ετών, τέσσερις μεταξύ 18 – 25 ετών και 36 – 45 ετών κι ένας μεταξύ 26 – 35 ετών και ένας μεταξύ 66 – 77 ετών.