Πασχαλιάτικο έθιμο αναβιώνει μετά από πολλές δεκατίες στη Γλώσσα

Τη δεκαετία του 1950 ο τότε διοικητής του τμήματος της Βασιλικής Χωροφυλακής στη Γλώσσα Σκοπέλου απαγόρεψε την τέλεση του «Χαίρα πυλ», ενός παλαιού πασχαλιάτικου εθίμου του νησιού. Πέρυσι, για πρώτη φορά έπειτα από πολλές δεκαετίες, πάρθηκε πρωτοβουλία και αναβίωσε η ξεχασμένη παράδοση…
Η κ. Βιργινία Σιδέρη, η οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Γλώσσα, είναι γραμματέας στον Πολιτιστικό και Εξωραϊστικό Σύλλογο Γλώσσας και ασχολείται ιδιαίτερα με θέματα λαογραφίας στη γενέτειρά της. Άλλωστε, η διάσωση της πλούσιας παράδοσης της Γλώσσας παραμένει μέλημα όλων των μελών του Πολιτιστικού Συλλόγου, με την ίδια να εξιστορεί το πώς «ζωντάνεψε» το «Χαίρα πυλ» τον περσινό Απρίλιο: «Είμαστε πολύ τυχεροί, γιατί έχουμε εδώ έναν εξαιρετικό ιερέα, τον πρωτοπρεσβύτερο Κωνσταντίνο Καλλιανό, ο οποίος είναι εφημέριος στον ναό του Αγίου Παντελεήμονος στη Σκόπελο. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους λαογράφους ανά το πανελλήνιο και μ’ έχει βοηθήσει αρκετά. Σε μία συζήτηση που είχα με τον παπα-Κώστα κι ενώ λέγαμε τόσο ωραία πράγματα, μου ανέφερε για το «Χαίρε πύλη» ή «Χαίρα πυλ», όπως ακούγεται η φράση με τη ντοπιολαλιά. Πριν από έναν χρόνο ο σύλλογος αναβίωσε το έθιμο. Φέτος θα το επαναλάβουμε, αφού είδαμε ότι ευχαριστήθηκαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες του χωριού μας, πέρα από το ότι συγκινήθηκαν, γιατί είχαν να το ακούσουν πάνω από μισό αιώνα».

Όσο για τον λόγο που σταμάτησε κάποτε αυτή η τόσο παλαιά συνήθεια; Η κ. Σταμάτη είπε: «Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τα αγόρια του χωριού κυκλοφορούσαν όχι σε ομάδες, όπως στα κάλαντα, αλλά σε μία παρέα κρατώντας έναν ξύλινο σταυρό με λουλούδια στολισμένο στη μέση. Γύριζαν όλο το χωριό απαγγέλλοντας το «Χαίρα Πυλ, δίχως κάποια μελωδία. Δεν χτυπούσαν πόρτες. Οι νοικοκυρές ακούγοντάς τα, έβγαιναν και έδιναν στα παιδιά κόκκινα αυγά, που τα πήγαιναν με τη σειρά τους στον ιερέα του χωριού. Μέχρι που η Χωροφυλακή απαγόρεψε το έθιμο κάπου στη δεκαετία του ’50. Η μητέρα μου, η οποία τώρα είναι 75 ετών, θυμάται τα αγόρια που έβγαιναν για το «Χαίρα Πυλ». Η μόνη διαφορά με τώρα είναι ότι δεν βγήκαν μόνο αγόρια, αλλά συμμετείχαν και κορίτσια».

Σε αντίθεση με πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας που ανήμερα της Μ. Πέμπτης τα αγόρια ψέλνουν το «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα», το «Χαίρα Πυλ» κυριαρχεί τη μέρα εκείνη στη Γλώσσα. Η κ. Σιδέρη ανέφερε σχετικά: «Το βράδυ της Μ. Πέμπτης στολίζουμε τον Επιτάφιο στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου με μία μοναδική τεχνοτροπία, που έχουμε κληρονομήσει από τις γιαγιάδες μας. Ο Επιτάφιος είναι γεμάτος ψιλά καρφιά, πάνω στα οποία στερεώνουμε με θηλιές πολύχρωμα λουλούδια, με βάση όμως το δεντρολίβανο. Δεν πάμε σε συνδυασμούς χρωμάτων, όπως συμβαίνει στην πόλη π.χ. κόκκινο-άσπρο. Δένουμε με σχοινάκι όλα τα λουλούδια. Τα κάνουμε μικρά-μικρά μπουκετάκια. Όσο διαρκεί ο στολισμός, οι γυναίκες που κάθονται μέσα στον ναό, αφού δεν νοείται πως θα υπάρξει άνθρωπος στο χωριό που δε θα ξενυχτίσει τον Χριστό, λένε το Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα».
Στη Γλώσσα βιώνουν το Πάσχα με ιδιαίτερο τρόπο, αφού στη συνέχεια η κ. Βιργινία Σιδέρη αποκάλυψε κι άλλα έθιμα που τηρούνται στον τόπο της: «Στην επιστροφή του Επιταφίου, τα φώτα σβήνουν μέσα στην εκκλησία. Κλείνει η πόρτα του νάρθηκα και με την επιστροφή, γίνεται η αναπαράσταση της Καθόδου του Χριστού στον Άδη, ενώ νέοι και νέες του χωριού έχουν πιάσει θέση στα στασίδια. Μόλις ο ιερέας ψάλει τους στίχους του Δαυίδ «Άρατε πύλας, οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξας», κλωτσάει με δύναμη την πόρτα κι εκείνη την ώρα αρχίζουν να χτυπάνε τα στασίδια, ενώ ανάβουν και τα φώτα. Μπαίνει ο ιερέας νικητής και ο Επιτάφιος μένει στην είσοδο της εκκλησίας, ώστε να περάσει όλος ο κόσμος από κάτω. Τον κρατάνε μάλιστα παιδιά από το χωριό, που είναι φαντάροι και παίρνουν άδεια για να συμμετάσχουν στην περιφορά. Επίσης, το βράδυ της Ανάστασης μετά το «Χριστός Ανέστη», για κάθε φράση του Ευαγγελίου που διαβάζει ο ιερέας, κάνει μία παύση, χτυπάνε οι καμπάνες και κάποια κουδουνάκια, που κάνουν ακόμη πιο κατανυκτική τη Θεία Λειτουργία».