Παντελής έλλειψη γνώσεων εφήβων για κινδύνους στο σεξ – Μιλά στη «Θ» η βιολόγος Αντωνία Δαλεζίου

Το μοναδικό κατά πάσα πιθανότητα μάθημα, όπου οι μαθητές είναι με γουρλωμένα μάτια και ανοιχτά αφτιά, με αρκετά μάλιστα παρακάλια για επανάληψη, είναι αυτό της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Όπως διαπιστώνεται, όμως, οι έφηβοι και συγκεκριμένα τα παιδιά του Γυμνασίου, έχουν σε πολλές περιπτώσεις «μαύρα μεσάνυχτα» ειδικά για τους κινδύνους που εμπεριέχει η ερωτική πράξη.

Παράλληλα, φαίνεται πως ένα μικρό, αλλά υπαρκτό, κομμάτι εφήβων ηλικίας 13, 14, 15 ετών έχουν ήδη ολοκληρωμένες σχέσεις, ενώ δεν λείπουν και κορίτσια που είχαν ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, με αποτέλεσμα να οδηγηθούν στη λύση της έκτρωσης.
Η Αντωνία Δαλεζίου, εκπαιδευτικός – βιολόγος, με μεταπτυχιακή ειδίκευση στη Δημόσια Υγεία, διδάσκει σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, στο πλαίσιο του μαθήματος της Βιολογίας, και μιλώντας στη «Θ» επισημαίνει πως το συγκεκριμένο μάθημα προσφέρει πολλά, καθώς είναι πολύ σημαντικό να σωθεί, μέσω των γνώσεων που θα αποκτήσει, έστω και ένα έφηβο κορίτσι από το ενδεχόμενο να κάνει έκτρωση, λόγω ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Πρόκειται για ένα μάθημα το οποίο τα τελευταία δύο χρόνια «εισέβαλε» στο σχολικό περιβάλλον μέσω των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων», το οποίο μπορούν να αναλάβουν εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων, χωρίς απαραίτητα να έχουν γνώσεις υγείας και ψυχολογίας, με αποτέλεσμα συχνά οι εκπαιδευτικοί να αποφεύγουν να διδάξουν την ενότητα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Παρόλα αυτά, κατά την ίδια, το μάθημα θα έπρεπε να γίνεται από καθηγητές ανάλογου αντικειμένου και κατάρτισης. Η βιολόγος αναφέρει τι ήταν εκείνο που την οδήγησε στο να ασχοληθεί με την παραπάνω ειδικότητα, λέγοντας πως προσελήφθη από ΜΚΟ στην Αθήνα, που ανέλαβε πρόγραμμα για την ενημέρωση σε σχολεία της χώρας όσον αφορά στη μετάδοση και προφύλαξη από τον HIV. «Εγκρίθηκε από το υπουργείο πρόγραμμα για να πάμε στα σχολεία να κάνουμε ενημέρωση για τον HIV. Όμως, όταν βρεθήκαμε στη σχολική τάξη μας ρωτούσαν για τα πάντα και έτσι «ανοίξαμε» το θέμα. O φορέας που με εκπαίδευσε είναι το πρώην ΚΕΕΛΠΝΟ (νυν ΕΟΔΥ), το οποίο είναι το καθ’ ύλην αρμόδιο να θέσει το πλαίσιο διδασκαλίας του μαθήματος, της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, γιατί διαθέτει και την επιστημονικότητα, αλλά και το ανάλογο επίπεδο που είναι εφάμιλλο των ευρωπαϊκών δεδομένων». Ο σκοπός, όπως τονίζει η εκπαιδευτικός, είναι να λυθούν οι απορίες των εφήβων γύρω από το θέμα, μάλιστα από καταρτισμένους επιστήμονες. Στην κατεύθυνση αυτή μέσω της ΜΚΟ στο παρελθόν επισκέφτηκαν σχολεία σε όλη τη χώρα, όπως και στη Μαγνησία. «Στα σχολεία που πήγαμε μας αγκάλιασαν εκπαιδευτικοί και μαθητές και θυμάμαι σε μια τάξη στο τέλος της ενημέρωσης, η βιολόγος καθηγήτρια να μας ευχαριστεί γιατί, όπως είπε το βιβλίο δεν αναγράφει αυτά που είπαμε. Υπογραμμίζεται ότι το εγχειρίδιο – της Βιολογίας – είναι το μόνο στο σχολείο που αναφέρει θέματα για το σώμα και τη σεξουαλική μας υγεία». Στη σχολική χρονιά που έφυγε η κ. Δαλεζίου δίδαξε σε δύο σχολεία της Μαγνησίας, με τα όσα ανέλυσε να τα ακούν περίπου 100 μαθητές, εκδηλώνοντας επιπρόσθετα ενδιαφέρον πολλοί περισσότεροι, που την παρακαλούσαν να τους κάνει το συγκεκριμένο μάθημα. Η κάτοχος μεταπτυχιακού στη Δημόσια Υγεία με ειδίκευση στην Αγωγή Υγείας, επισημαίνει ότι δεν φτάνει μόνο η μία φορά για να αλλάξει τη λανθασμένη εικόνα που έχουν διαμορφώσει οι μαθητές για τη σεξουαλική υγεία. Όπως διαπίστωσε από τις μέχρι τώρα επισκέψεις της στα σχολεία της Μαγνησίας, αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας, τα παιδιά είναι εντελώς ανενημέρωτα, ή οι γνώσεις που έχουν είναι κυρίως λανθασμένες.

Εκτεταμένη η άγνοια
«Κάτω από τη βάση» βρίσκονται αρκετοί μαθητές αναφορικά με τις γνώσεις τους για το σεξ και τους κινδύνους που περιλαμβάνει. Σύμφωνα με την εμπειρία που έχει αποκομίσει η βιολόγος, τα παιδιά πίστευαν ότι εάν δύο άνθρωποι κάνουν για πρώτη φορά έρωτα αποκλείεται να μεταδώσουν κάποιο νόσημα ο ένας στον άλλο, αν και εμφανίζονται κάποιες ασθένειες που σημειωτέον μπορούν να μεταδοθούν από μια πετσέτα, από την παραλία ή την τουαλέτα. Ρωτούσαν εάν είναι αφύσικο να είναι κάποιος ομοφυλόφιλος, ζητήματα για τη συναίνεση, εάν την πρώτη φορά που κάνει κάποια σεξ μπορεί να μείνει έγκυος. Επίσης εάν τα αντισυλληπτικά χάπια προφυλάσσουν από τον HIV, ενώ ιδιαίτερες απορίες έδειχναν να έχουν πάνω στο πρωκτικό και στοματικό σεξ, ρωτώντας εάν μπορεί μια κοπέλα να μείνει έγκυος, εάν το αγόρι ή το κορίτσι μπορεί να κολλήσει HIV, HPV ή άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και τέλος εάν τα προφυλακτικά είναι μιας χρήσεως ή επαναχρησιμοποιούμενα… «Η άγνοια είναι εκτεταμένη στο ζήτημα της προφύλαξης και των κινδύνων που προκύπτουν. Λόγω και των αυξημένων ορμονών εν μέσω της εφηβείας, αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η πράξη αυτή καθαυτή και όχι τι συνέπειες θα υπάρξουν στην υγεία τους» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Όλοι προσεκτικοί
Με μεγάλο ενδιαφέρον αντιμετωπίζουν άπαντες οι μαθητές τη διδασκαλία, αφού ακόμη και αυτοί που μπορούν να χαρακτηριστούν ως «καπετάν φασαρίες» μετατρέπονται σε αρνάκια στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. «Είχα μαθητές, που ήθελαν συνεχώς να βρίσκουν δικαιολογίες για να βγαίνουν έξω από την τάξη. Όταν έκανα το συγκεκριμένο μάθημα επί 1,5 ώρα χωρίς διάλλειμα, όχι μόνο κάθισαν, αλλά δεν έβγαλαν άχνα και ήθελαν μετά το πέρας του μαθήματος να με ρωτήσουν πότε θα το ξανακάνουμε. Από αυτό και μόνο φαίνεται πως υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον των παιδιών».

Ολοκληρωμένες σεξουαλικές
σχέσεις από το Γυμνάσιο
Από νωρίς φαίνεται πως έχουν «μπει στον χορό» κάποιοι μαθητές ηλικίας 13, 14, 15 ετών, έχοντας ήδη ολοκληρωμένες σχέσεις με συνομηλίκους τους. Σύμφωνα με την κ. Δαλεζίου, και στα δύο σχολεία της Μαγνησίας που δίδαξε φέτος, υπήρξαν μαθητές και μαθήτριες που είχαν κάνει σεξ, ενώ σε δύο – τρεις περιπτώσεις, εξέφρασαν φόβους μέχρι και για ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, ωστόσο, ευτυχώς τα τεστ που πραγματοποίησαν ήταν αρνητικά. Όπως φαίνεται πλέον όλο και περισσότεροι σε σχέση με προηγούμενες γενιές έφηβοι, αρχίζουν νωρίτερα τη σεξουαλική τους ζωή, με τον μέσο όρο ηλικίας να μειώνεται. «Αυτό που λέω πάντα στους μαθητές είναι ότι η σεξουαλική μας υγεία, δεν είναι διαφορετική από τη συνολική μας υγεία», καθώς και ότι «από μια μόνο φορά, μπορεί να σου μεταδοθεί για όλη τη ζωή ένας ιός όπως π.χ. κάποιοι υπότυποι του HPV, που μπορεί να οδηγήσουν μέχρι σε καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Ο ιός HPV συγκεκριμένα, μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και αν έχει γίνει χρήση προφυλακτικού».

Κακές πηγές «ενημέρωσης»
Επιτακτική προβάλει η αναγκαιότητα επέκτασης του μαθήματος της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης σήμερα, από τη στιγμή που η πλειοψηφία των εφήβων, «ενημερώνεται» από εντελώς λάθος πηγές, όπως είναι η πορνογραφία, τα τηλεοπτικά προγράμματα και άλλα. Παράλληλα οι περισσότεροι γονείς αποφεύγουν να συζητούν με τα παιδιά τους τέτοια θέματα, ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που έχουν καλλιεργήσει εμπιστοσύνη και κουβεντιάζουν μαζί τους πιο ανοιχτά. Η εκπαιδευτικός εξηγεί επί τούτου ότι «Είναι λογικό, γιατί σύμφωνα με ειδικούς, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν είναι δουλειά των γονέων, αλλά της εκπαίδευσης. Αλλιώς δηλαδή αντιμετωπίζει το ζήτημα ένας επαγγελματίας υγείας, που διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις και έχει εκπαιδευτεί για τον σκοπό αυτό, αλλιώς ένας γονέας που δεν γνωρίζει τι πρέπει να πει, εμφανίζοντας και το ανάλογο άγχος».

Πώς γίνεται το μάθημα
Η βιολόγος σκιαγραφεί τον σκελετό του μαθήματός της, περιγράφοντας τι διδάσκει στα παιδιά. Αρχικά, όπως μας λέει, γράφει στον πίνακα τους ιούς HPV και HIV. Τους ρωτάει τι έχουν ακούσει γι’ αυτούς, γίνεται μια κουβέντα για το τι μπορεί να προκαλέσουν, ποιος από τους δυο ιούς σχετίζεται με το εμβόλιο τραχήλου της μήτρας και ποιος με το AIDS, πώς μεταδίδονται κτλ. Μιλά για τις ειδικές εξετάσεις που γίνονται για να εντοπιστούν σεξουαλικά νοσήματα, εστιάζοντας αρχικά στη βιολογία και ανοσολογία των λοιμώξεων. «Μιλάμε και για το εμβόλιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και εξηγώ και στα αγόρια ότι είναι σημαντικό να το κάνουνε, γιατί μπορεί να είναι «ασυμπτωματικοί φορείς καρκίνου». Συν τοις άλλοις γίνεται αναφορά στους τρεις τύπους σεξ, (κολπικό πρωκτικό και στοματικό), ώστε να κατανοήσουν οι μαθητές ότι η μετάδοση σεξουαλικών νοσημάτων μπορεί να γίνει μέσω και των τριών αυτών τύπων. Επίσης, συζητιέται το ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για να αρχίσει κάποιος τη σεξουαλική του ζωή. Γίνεται αναφορά στο ότι είναι θεμιτό εάν κάποιος δεν θελήσει ποτέ να κάνει σεξ, εάν επιθυμεί μετά τον γάμο, όποτε νιώσει έτοιμος/η και σωματικά και ψυχικά, ώστε να μην το κάνει υπό καθεστώς πίεσης λόγω της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Γίνεται συζήτηση για τη συναίνεση με έμφαση στο δικαίωμα να πεις «όχι» αν δεν θες ή δεν νιώθεις έτοιμος/η να κάνεις σεξ ή ακόμα και αν ήθελες αρχικά και μετά άλλαξες γνώμη, όπως και για τις διάφορες σεξουαλικότητες, ώστε να συμπεριληφθεί και η ΛΟΑΤΚΙ + κοινότητα στη συζήτηση. Επιπλέον αναλύεται η σωστή χρήση προφυλακτικού, δηλαδή από πού το αγοράζουμε, πού το φυλάμε, πώς το χρησιμοποιούμε για να μην σπάσει, πώς το ελέγχουμε εάν έσπασε και τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση που αυτό συμβεί. Λύνονται απορίες σχετικά με την αντισύλληψη, το χάπι της επόμενης ημέρας και τις εκτρώσεις. Ειδικά για το χάπι της επόμενης ημέρας διατυπώνονται πολλές απορίες. Εκεί ξεκαθαρίζω ότι πρέπει να χρησιμοποιείται σε έκτακτη ανάγκη, και όχι σαν καραμέλα, αντί για προφυλακτικό. Τους εξηγώ ότι ναι μεν προφυλάσσει από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, αλλά όχι από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Εξηγώ ότι ναι μεν έχεις τη δυνατότητα να το λάβεις μέχρι 72 ώρες μετά από την πράξη, ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πως όταν γίνει το ατύχημα πρέπει άμεσα να ληφθεί, γιατί όσο περνούν οι ώρες μειώνεται η ισχύς του. Αναφέρεται τι πρέπει να γίνει στην απευκταία περίπτωση ενός βιασμού, δηλαδή ότι πάμε κατευθείαν στο Νοσοκομείο, όπου παρέχεται αντιρετροϊκή αγωγή, ώστε να προληφθεί η μετάδοση του HIV, καθώς και χάπι επόμενης μέρας για να προληφθεί ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στην ύπαρξη rapid test για τον HIV και την ηπατίτιδα Β, από συγκεκριμένες δομές σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που διεξάγονται δωρεάν. Συζητάμε ότι προσέχουμε να μην είμαστε υπό την επήρεια αλκοόλ όταν κάνουμε σεξ, ούτε άλλων ουσιών, για πολλούς λόγους, όπως η συναίνεση, η επίγνωση, η σωστή χρήση προφύλαξης κ.ά. Επίσης ενθαρρύνονται τα κορίτσια να επιβάλουν τη χρήση προφυλακτικού στους συντρόφους τους, καθώς οι τελευταίοι παρουσιάζουν μια τάση να αποφεύγουν τη χρήση του, επικαλούμενοι διάφορες δικαιολογίες, όπως αλλεργία στο λάτεξ κ.ά. Τέλος, συζητάμε τι γίνεται αν ένα ζευγάρι που είναι καιρό μαζί και διατηρεί μονογαμική σχέση, θέλει να κάνει σεξ χωρίς τη χρήση προφυλακτικού, π.χ. για να κάνει παιδί κάποια στιγμή. Ο ενδεδειγμένος τρόπος σε μια τέτοια περίπτωση είναι να κάνουν και οι δυο εξετάσεις για όλα τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και αφού βγουν τα αποτελέσματα και με την καθοδήγηση των γιατρών τους να αποφασίσουν». Η κ. Δαλεζίου κλείνοντας χαρακτηρίζει το προφυλακτικό ως πασπαρτού, καθώς τα κάνει όλα και συμφέρει, απαλλάσσοντας από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και από τα περισσότερα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και μάλιστα οικονομικά και χωρίς παρενέργειες. Καταλήγει υπενθυμίζοντας στους/στις μαθητές/τριες πόσο σημαντικό είναι να έχουν πάντα προφυλακτικό μαζί τους κορίτσια και αγόρια που είναι σεξουαλικώς ενεργά, ώστε να μη χρειαστεί ποτέ να διακινδυνεύσουν την υγεία τους.