Του Λάζαρου Γαβαλά*
«Overkill» είναι ένας αμετάφραστος αγγλικός όρος του management. Σημαίνει «υπερβολική χρήση μιας δύναμης, έτσι ώστε οι αρνητικές επιπτώσεις να υπερβαίνουν το επιδιωκόμενο θετικό αποτέλεσμα». Ο γνωστός αρμόδιος θα έπρεπε να τον γνωρίζει, εκτός κι αν τα αγγλικά του φτάνουν ως το «high- risk», που δεν θα ήθελα να το πιστέψω. Στα ελληνικά, πάντως, δυσκολεύεται. Χτες τον άκουσα να λέει «η υποβολή των μέτρων», μπερδεύοντάς την με την «επιβολή». Η χώρα βυθίζεται σε μια άνευ προηγουμένου κρίση. Οι επίσημες προβλέψεις του ΔΝΤ μιλούν για 10% ύφεση φέτος, ενώ διεθνείς αναλυτές ψιθυρίζουν ακόμα και για 15-20%. Οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας υποβαθμίζονται από τους οίκους αξιολόγησης. Είναι φυσικό, αφού το εθνικό προϊόν βασίζεται στον τουρισμό και τις μικρές επιχειρήσεις. Αυτό σημαίνει κατάρρευση των φορολογικών εσόδων, πτώση των μισθών, ανεργία και υποαπασχόληση, χαμηλή κατανάλωση, πάγωμα των επενδύσεων, νέκρωση της κτηματαγοράς. Και φυσικά, πρόωρες εκλογές. Αυτό είναι, βέβαια, το λιγότερο. Είναι, όμως, ενδεικτικό του επιπόλαιου διαχειριστικού μοντέλου της κυβέρνησης. Τα voucher το ίδιο. Λίγες ώρες πριν την ακύρωση, οι υπουργοί τα υπερασπίζονταν. Θα αξιοποιούνταν, έλεγαν, ο νεκρός αυτός χρόνος για την επαγγελματική αναβάθμιση των επιστημόνων. Και θα γίνονταν με χρήματα από το ΕΣΠΑ.
Πρόκειται για αστεία επιχειρήματα. Οι δικηγόροι, μηχανικοί, κ.ο.κ. , οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν υψηλή επιστημονική κατάρτιση και επαγγελματική εξειδίκευση θα ήταν αδύνατο να έχουν οποιοδήποτε όφελος από την τηλεκατάρτιση. Από προχειροφτιαγμένες πλατφόρμες, κατώτερούς τους εκπαιδευτές και κέντρα εκπαίδευσης προοριζόμενα για απόφοιτους λυκείου. Η αξιοποίηση των πόρων από το ΕΣΠΑ ελέγχεται και, ανάλογα, συνεχίζεται ή ακυρώνεται η χρηματοδότηση. Απλώς έπρεπε να πριμοδοτηθούν, πλάγια και καταχρηστικά, συγκεκριμένα συμφέροντα. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι ανάλογες ενέργειες γίνονταν και από την προηγούμενη κυβέρνηση. Το ζήτημα είναι αν η σημερινή κυβέρνηση εκλέχθηκε για να συνεχίσει τα λάθη της προηγούμενης. Το πρόγραμμα αποσύρθηκε. Τα ερωτήματα, όμως, παραμένουν, ιδιαίτερα για τα λάθη όταν δεν υπάρχει δημοσιοποίηση και πολιτική πίεση. Ή, ακόμα χειρότερα, όταν το άμεσο πολιτικό κόστος υπαγορεύει λάθη με καταστροφικές συνέπειες στο μεσο- ή μακροπρόθεσμο μέλλον.
Τα κρούσματα και τα θύματα του ιού στην Ελλάδα είναι λίγα. Η συγκυρία αυτή επέτρεψε τον υγειονομικό έλεγχο του προβλήματος. Τώρα είναι η στιγμή, να ανοίξει η οικονομία και να επιστρέψει η χώρα στην κανονικότητα. Σε όποιο βαθμό είναι δυνατή η κανονικότητα, με τους διεθνείς περιορισμούς των πτήσεων, τον φόβο και την οικονομική καθίζηση. Πριν η καθίζηση γίνει καταστροφή. Το κράτος δεν μπορεί να πληρώνει επιδόματα εις το διηνεκές. Τα καταστήματα, για να επαναλειτουργήσουν, χρειάζονται ήδη δάνεια. Το τραπεζικό σύστημα δεν έχει αποθέματα. Θα απαιτηθεί κρατικός δανεισμός. Το μνημόνιο είναι δεδομένο. Η κρίσιμη λεπτομέρεια, που θα θέσει και την ατζέντα της επόμενης μέρας, είναι ότι η αποπληρωμή των (συσσωρευμένων) δανείων βασίζεται στην ανάκαμψη. Ο δανεισμός προϋποθέτει την εμπιστοσύνη των πιστωτών. Αν το lockdown παραταθεί, η χώρα θα βρεθεί αντιμέτωπη με καταιγίδα πτωχεύσεων. Αν η εμπιστοσύνη των αγορών κλονιστεί, θα κλείσουν οι στρόφιγγες χρηματοδότησης. Θα ζητάμε μνημόνιο, για να δανειστούμε, αλλά δεν θα υπάρχει πρόθυμος δανειστής. Η άλλοτε καταχρηστική δανειοδότηση της χώρας, για πολιτικούς λόγους, δεν θα είναι πλέον εφικτή στις νέες συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης και γενικευμένης ανασφάλειας. Και τότε θα καταρρεύσει συνολικά η οικονομία. Το «φάρμακο» για τον ιό δεν πρέπει να γίνει φαρμάκι για την οικονομία. Να μην φτάσουμε να πούμε «η εγχείρηση επέτυχε, αλλά ο ασθενής απέθανε».
*Ο Λάζαρος Γαβαλάς είναι κοινωνικός επιστήμονας