Του Θανάση Χ. Σαμαρά
Ο ένας κοιτάζει το νερόλακκο
και βλέπει τη λάσπη, ο άλλος βλέπει
μέσα του τα άστρα που αντανακλώνται
Εμμανουέλ Καντ
Πέρασαν τρία χρόνια σχεδόν από την τελευταία φιλοξενία των απόψεών μας στις στήλες τη «Θ». Είναι απαραίτητο ως εκ τούτου να συστηθούμε ξανά.
Από την έναρξη της κρίσης και ώς το καλοκαίρι του 2012 οι απόψεις μας συνοψίζονταν:
1ον Η κρίση έφερε το μνημόνιο.
2ον Η λιτότητα δεν επιβλήθηκε από κανέναν παρά μόνον από τις ανάγκες και υποχρεώσεις που δημιούργησε η χρεοκοπία της χώρας.
3ον Η λιτότητα δεν ήταν και δεν είναι δίκαιη. Σήκωσαν και εξακολουθούν να σηκώνουν τα βάρη τα συνήθη υποζύγια, κυρίως οι μισθωτοί και συνταξιούχοι. Ο δημόσιος τομέας πληγώθηκε, αλλά ο ιδιωτικός κινδυνεύει με αφανισμό.
4ον Η μεγάλη κρίση αποτέλεσε και μια μεγάλη ευκαιρία να αλλάξουμε το κράτος. Τις λειτουργίες του Δημοσίου, την παραγωγική διαδικασία. Να προχωρήσουμε σε μεγάλες, πραγματικές μεταρρυθμίσεις σε όλο το φάσμα της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
5ον Το σπουδαιότερο: Οριστική λύση δεν μπορούν να δώσουν αυτοί που μας έφεραν την κρίση. Ούτε βεβαίως και εκείνοι που την υποτιμούν ή την αγνοούν. Επιμέναμε και επιμένουμε σε ευρύτερες συναινέσεις, πολιτικές και κοινωνικές. Και βεβαίως προσβλέπουμε σε κυβερνήσεις που προϋποθέτουν τη συμμετοχή τουλάχιστον των φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων. Κυβερνήσεις ενότητας με κατανόηση της πραγματικής θέσης της χώρας και με συγκεκριμένο σχέδιο σαρωτικών αλλαγών. Επιπλέον: Μια κυβέρνηση αλήθειας και αυτογνωσίας. Μιας κυβέρνησης που δεν θα αγνοήσει, ούτε θα υποτιμήσει την ανάγκη η δράση της να έχει και παιδευτικό χαρακτήρα.
Το Νοέμβριο του 2014 επανήλθαμε, από την ιστοσελίδα της «Θ» αυτή τη φορά, για να υποστηρίξουμε ότι η χώρα χρειαζόταν, όχι εκλογές, αλλά κυβέρνηση εθνικού σκοπού. Ασκήσαμε κριτική τόσο στην κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, όσο και στο ΣΥΡΙΖΑ.
Η κατακλείδα εκείνου του άρθρου: «Αν οι εκλογές πρόκειται να μας φέρουν μια άλλη κυβέρνηση με παλιές ιδέες και πρακτικές καλύτερα να μην έλθουν. Γιατί αργά ή γρήγορα θα ακολουθήσει ο πολιτικός αυταρχισμός και τότε θα είναι αργά για όλους μας… Να δείτε πώς το έλεγε ο Μιχάλης Κατσαρός: Ελευθερία ανάπηρη πάλι σου τάζουν. Και επειδή η ρήση του ποιητή έχει καθολική σχεδόν αναφορά σε όλους και σε όλα, ας αντιστρέψουμε το λόγο του. Δεν υπάρχουν (τώρα) προϋποθέσεις για μια καινούργια (πολιτική) άνοιξη».
Ήμασταν από εκείνους που διαπίστωναν μεν τις ολιγωρίες, εξαρτήσεις, της προηγούμενης κυβέρνησης, αλλά αναγνωρίζαμε ότι κάποιες προσπάθειες είχαν αποτέλεσμα και οι πρώτες θετικές ενδείξεις ότι βγαίναμε από τον σκληρό πυρήνα του μνημονίου είχαν εμφανιστεί. Παράλληλα, θεωρούσαμε ότι ο ερχομός του ΣΥΡΙΖΑ εγκυμονούσε κινδύνους για την εξέλιξη της οικονομικής κατάστασης. Άναυδοι ακούγαμε τον υποψήφιο πρωθυπουργό να ισχυρίζεται ότι με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα παίζει αυτός τον ζουρνά και Μέρκελ, Γιούνκερ και λοιποί θα χορεύουν πεντοζάλη. Ή ότι μέρα-μεσημέρι η Μέρκελ θα υπέκυπτε στις ελληνικές αξιώσεις.
Μεγαλύτερη, όμως, εντύπωση μας προκαλούσε η στάση φίλων συμπολιτών. Όχι μόνο συμμερίζονταν τις απειλές που εκτόξευε ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά υπερθεμάτιζαν κιόλας. Πέραν των «πολεμιστών» ψηφοφόρων υπήρχαν και εκείνοι που πίστευαν ότι όλα όσα λέει ο ΣΥΡΙΖΑ δεν τα πιστεύει και ότι πολύ γρήγορα θα κάνει «κωλοτούμπα».
Ανεξαρτήτως των ανησυχιών και αμφιβολιών διατηρούσαμε την ελπίδα ότι οι μετριοπαθείς πολιτικοί του ΣΥΡΙΖΑ με την ανάληψη της εξουσίας θα είχαν το «πάνω χέρι» και ότι στην καλύτερη περίπτωση θα είχαμε μια πιο δίκαιη λιτότητα.
Όλα όσα ακολούθησαν μετά την 25η Ιανουαρίου είναι λίγο-πολύ γνωστά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ συνεργάστηκε με τον Π. Καμμένο. Πρώτη φορά Αριστερά με ισχυρές ακροδεξιές αποχρώσεις.
Υπουργοί έσπευδαν στα τηλεοπτικά παράθυρα να πανηγυρίσουν νικηφόρες μάχες που δεν είχαν δοθεί ακόμη.
Λαφαζάνης, Στρατούλης, Σκουρλέτης, Βούτσης, επιδίδονταν σε διαγωνισμό επαναστατικότητας. Τραγουδούσαν «αριστερά» επί των ερειπίων που συσσωρεύονταν, σκαρφαλώνοντας όλο και ψηλότερα.
Ο Καμμένος έκλεινε συμφωνία 500 εκατομμυρίων δολαρίων για επισκευή πέντε σάπιων αεροπλάνων της εποχής του Βιετνάμ. Απειλούσε την Ευρώπη ότι θα αφήσει τους τζιχαντιστές να ξεχυθούν προς Βερολίνο, Βιέννη, Βρυξέλλες.
Ο μπάρμπα Αλέκος Φλαμπουράρης προκαλούσε γέλια και κλάματα ταυτοχρόνως.
Ο πρωθυπουργός που δήλωνε ότι δεν θα σπεύσει να δει τη Μέρκελ, την οποία αντιμετωπίζει ως μια από τις 28 ηγετικές προσωπικότητες της Ε.Ε., έριξε τελικώς τα μούτρα του, την συνάντησε επανειλημμένως, ενώ δεν δίστασε να της απευθύνει έκκληση για οικονομική βοήθεια.
Κορυφαίος του χορού ο Γιάνης Βαρουφάκης. Έδινε μαθήματα μέσα και έξω, απροκάλυπτα και προκλητικά, ως γνήσιος αλαζόνας και νάρκισσος.
Δεν χρειαζόμαστε χρήματα από την Ευρώπη, έλεγε το Φεβρουάριο! Εγκαλούσε λίγες μέρες μετά τις Βρυξέλλες, γιατί έκλειναν τις στρόφιγγες!
Δεν θα υποκύψουμε φωνασκούσε, αλλά υπέγραφε την παράταση της δανειακής σύμβασης της 20ής Φεβρουαρίου.
Ούτε μια μέρα δεν ασχολήθηκε με τα οικονομικά της χώρας, με τις διαπραγματεύσεις. Ομιλίες εδώ και εκεί, γεύματα, ακόμη και με τον «καταραμένο» Σόρος και τελικώς πλήρης πολιτική απαξίωση και γελοιοποίηση από τον ξένο Τύπο.
Τρεις μήνες τώρα η κυβέρνηση δεν ξέρει πού βρισκόμαστε, ούτε και πού πηγαίνουμε.
Ουκ έστιν αριθμός ερασιτεχνικών, ανοήτων, επικινδύνων και προκλητικών για τη νοημοσύνη μας και τις ανάγκες της χώρας πρωτοβουλιών και αποφάσεων υπουργών.
Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Τα γεωπολιτικά παιχνίδια, τις επιτροπές της Προέδρου της Βουλής, τις υποκλίσεις Λαφαζάνη στον μεγαλοκαπιταλιστή Ρώσο πρόεδρο της Gasprom που μας «προσφέρει» το φυσικό αέριο σε τιμές μεγαλύτερες απ’ ό,τι στη Βουλγαρία, τη Γερμανία και σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες;
Έφτασαν τρεις μήνες διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-Καμμένου, για να βρεθεί η χώρα σε πολύ χειρότερη θέση απ’ ό,τι βρισκόταν αρχές του χρόνου. Ένα βήμα απέχουμε από το χάος που θα φέρει η έξοδος από την Ευρωζώνη.
Μπροστά στο αδιέξοδο, ευτυχώς, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δείχνει να κατανοεί το μέγεθος του προβλήματος και να προσπαθεί. Σε όλες τις συναντήσεις με ξένους ηγέτες εμφανίζεται σοβαρός, μετριοπαθής, συνεργάσιμος. Τα ψέματα όμως τελειώνουν για τον ίδιο, το κόμμα του, για τους Έλληνες. Δεν υπάρχει ευρώ στα ταμεία. Είναι η ώρα πλέον του Τσίπρα. Όχι πως δεν ήταν τρεις μήνες τώρα. Όχι ότι ο ίδιος δεν έχει ευθύνες για όλα όσα έλεγε προεκλογικά και όλα όσα επαναλάμβανε τους δύο πρώτους μήνες διακυβέρνησης. Ή για όλα όσα επέτρεψε και επιτρέπει να λένε και να κάνουν υπουργοί του. Ο χρόνος όμως που μεσολάβησε, του έδωσε την ευκαιρία να αναθεωρήσει απόψεις, να κατανοήσει τους συσχετισμούς δυνάμεων, και τη διεθνή πραγματικότητα, να αντιληφθεί ότι και παλιά και τώρα για να πάρεις πρέπει και να δώσεις. Και ότι δεν μπορείς να ομιλείς ανέξοδα για αξιοπρέπεια και μάχες όταν είσαι ανήμπορος και χρωστάς ακόμη και της Μιχαλούς…
Όλες οι κινήσεις και αποφάσεις του πρωθυπουργού πρέπει να έχουν ορίζοντα τετραετίας, όχι μόνο την επίτευξη ενδιάμεσης συμφωνίας και προσωρινής χρηματοδότησης. Ούτε και ο Ιούνιος είναι ο πιο κρίσιμος μήνας. Είναι τα χρόνια που έρχονται. Η ανάγκη να ξαναγραφτούν όλες οι σελίδες του κράτους που αφορούν σε Δημόσια Διοίκηση, Παιδεία, Υγεία, παραγωγική ανασυγκρότηση. Κυρίως, όμως, πρέπει να συμβάλλει ώστε οι Έλληνες να αλλάξουν νοοτροπία. Να αναζητήσουν την αυτογνωσία που δεν είχαν, να αντιληφθούν ότι τις περασμένες δεκαετίες της ευφορίας και του ευδαιμονισμού δεν πρόκειται να τις συναντήσουν σύντομα. Να σταματήσουν να ονειρεύονται «πολέμους» και «μάχες» και να υιοθετούν τη φωνή του Σαμψών «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων». Θα αποθάνουμε μόνοι μας, γιατί δεν έχουμε δώσει σημασία στην Ανδρομάχη που απευθύνεται στον Έκτορα μέσω του Λάκη Παπά: «Όποιος στον πόλεμο πάει για να πεθάνει, στρατιώτη μου για πόλεμο δεν κάνει…».
***
Μια πρώτη επικοινωνιακού χαρακτήρα κίνηση του πρωθυπουργού θα ήταν η απομάκρυνση του Βαρουφάκη. Μια δεύτερη ουσιαστική η επίτευξη εδώ και τώρα της ενδιάμεσης συμφωνίας. Μια τρίτη ο ανασχηματισμός και ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο τη συναίνεση, πολιτική και κοινωνική.
Θα σωθούμε αν διαβάσουμε σωστά όλοι την πραγματικότητα.
Έχει τα περιθώρια και τη δυνατότητα ο Αλέξης Τσίπρας να χαράξει νέα πορεία; Αναμφίβολα ναι. Η δημοτικότητά του παραμένει σε υψηλά επίπεδα, οι εσωκομματικοί αντίπαλοι προκαλούν θυμηδία και οι Σαμαράς και Βενιζέλος έχουν απαξιωθεί πλήρως. Όσο δε για τον Π. Καμμένο, αυτός στο όνομα της εξουσίας προσφέρεται επί μονίμου βάσεως σε τιμή ευκαιρίας.
Τίποτα δεν συνέβη μέχρι στιγμής που να μην επανορθώνεται. Με νέους κόπους και νέα βάσανα μπορούμε να βρούμε ξανά το δρόμο της σωτηρίας.
Αρκεί ο Αλέξης Τσίπρας την ρεαλιστική στροφή να τη συνοδεύσει με μια απλή εξήγηση στο λαό. Να εξηγήσει και να πείσει ότι ξέρουμε πού βρισκόμαστε, ξέρουμε και πού πηγαίνουμε.
Υ.Γ. Είχαν γραφτεί οι γραμμές αυτές όταν ο Αλέξης Τσίπρας έθεσε ουσιαστικά σε αργία τον Γ. Βαρουφάκη. Οι μέρες που έρχονται θα δείξουν αν ο πρωθυπουργός έχει αποφασίσει οριστικώς και αμετακλήτως να βάλει τάξη στην κυβέρνηση και να βαδίσει στο δρόμο της συνεννόησης με τους Ευρωπαίους. Να αντιληφθεί δηλαδή ότι ο κόσμος μας είναι αυτός της Ενωμένης Ευρώπης.