Όταν η οικογένεια Ρίγγα πέρασε από τα Κανάλια της Μαγνησίας

Της
Αγγελικής Θάνου,
δρ Παιδαγωγικών
και συγγραφέα

Η εσωτερική μετανάστευση των οικογενειών την εποχή της Τουρκοκρατίας ήταν μια συνήθης τακτική υγιούς επιβίωσης. Πολλοί Έλληνες εγκαταλείποντας την περιουσία τους τρέπονταν σε φυγή. Επρόκειτο για μια εσωτερική, ακούσια μεταναστευτική ανάγκη. Στην περιοχή της Ηπείρου παρατηρήθηκαν πολλές αποδημίες, άλλες λόγω του τραχύ χειμώνα κι άλλες λόγω της καταπιεστικής εσωτερικής πολιτικής του Αλή Πασά (1750 – 1822). Ανάμεσα σ’ αυτές συναντούμε και την οικογένεια Ρίγγα με τον γενάρχη τους Κωνσταντίνο.
Προερχόμενοι από τα Τζουμερκοχώρια και συγκεκριμένα από τα Πράμαντα που στέκουν αμφιθεατρικά στις πλαγιές της Στρογγούλας στην Ήπειρο, κατευθύνθηκαν προς την Παραμυθία, όπου και διακρίθηκαν για την αξιοσύνη τους και την εμπορική τους δεινότητα. Ένα αρχοντικό με το όνομά τους μαρτυράει μέχρι σήμερα την τεράστια επιτυχία τους.
Ένα κλωνάρι αυτής της οικογένειας ο Κωνσταντής και η σύζυγός του Μαγδαληνή, νεαρό ζευγάρι τότε, επέλεξαν ως τόπο διαμονής τον Θεσσαλικό κάμπο με ιδιαίτερη προτίμηση τα Κανάλια της Μαγνησίας. Είχε ακούσει ο Κωνσταντής ότι κατά τον λεβάντε μόνο μπορεί κανείς να προκόψει. Εκεί κάποια ξαδέλφια του είχαν καταφέρει να ριζώσουν. Η πληθώρα των δηλώσεων γεννήσεων των παιδιών τους, κυρίως αρρένων στα μητρώα της Κοινότητας Καναλίων τεκμηριώνει αυτή την εγκατάσταση. Αποχαιρέτισαν το σπιτικό τους και συγκινημένοι αφού περπάτησαν τέσσερις μέρες και τέσσερις νύχτες με στάσεις σε χάνια για προμήθειες και πληροφορίες αντίκρισαν επιτέλους τις δαντελωτές ακτές της λίμνης Κάρλας. Σαν έφτασαν στα Κανάλια με τη βοήθεια των ντόπιων εντόπισαν το σπίτι του ξαδέρφου τους Θανάση Ρίγγα που είχε ήδη κάνει την οικογένεια με μια Καναλιώτισσα. Το βράδυ μια χαρμόσυνη σύναξη όλων των Ριγγαίων έλαβε μέρος με φαγοπότι και χαρά.
Το νεαρό ζευγάρι φιλοξενήθηκε αρχικά στον ξάδερφό τους και στη συνέχεια νοίκιασαν ένα σπιτάκι κοντά στη Ριγγέικη γειτονιά. Ο Κωσταντής ασχολήθηκε με τη μελισσοκομία, στην οποία έγινε άριστος και η Μαγδαληνή συσκεύαζε το μοσχοβολιστό μέλι. Η εργατικότητα, η εξυπνάδα και η αγάπη τους ενίσχυσε το ταμείο τους και τα κελάρια του νοικοκυριού τους. Τέσσερα νέα μέλη προστέθηκαν στην οικογένειά τους, ο Απόστολος, στις 9-2-1868, ο Νικόλαος, ο Αλέξανδρος και η Βικτωρία. Διέμειναν στα Κανάλια για οκτώ χρόνια. Η ευαισθητοποίηση των δυο γονέων σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών τους, τους ανάγκασε να επιλέξουν τη Ζαγορά ως νέο τόπο διαμονής όπου υπήρχαν σπουδαία εκπαιδευτήρια. Άλλωστε είχε ήδη απελευθερωθεί η Θεσσαλία κι αυτό επέτρεπε στα όνειρα των ανθρώπων να ανθίζουν.
Οι ψαρομανάβηδες της Ζαγοράς που πηγαινοέρχονταν στην περιοχή για τα γλυκά ψάρια της Κάρλας, μετέφεραν θετικές πληροφορίες για τα σχολεία τους. Τα παιδιά συνέχισαν τις σπουδές τους στο Κρίτσκειο Ελληνικό Σχολείο της Ζαγοράς με επιτυχία. Ο Απόστολος έδειχνε δείγματα εξαιρετικής προόδου και προκοπής. Η οικογένεια αποφάσισε να τον στείλει στην Πόλη να συνεχίσει στη Μεγάλη του Γένους Σχολή.
Όμως, η ζωή αποφασίζει πολλές φορές ερήμην μας. Ο Απόστολος από μια τυχερή συγκυρία βρέθηκε αντί για την Κωνσταντινούπολη στην πολυπόθητη γι’ αυτόν Αλεξάνδρεια όπου παρέμεινε και εργάστηκε ως βοηθός αποθηκάριου στην επιχείρηση των αδερφών Κασσαβέτη εκ Ζαγοράς επίσης. Μετά από σκληρή εργασία και αρκετή αποταμίευση βρέθηκε στην Αμερική όπου η τύχη και η τόλμη του, τον έφεραν συνεργάτη με τον Δημήτριο Πολυμέρη, Ζαγοριανό επίσης, με τον οποίον μεγαλούργησαν. Αξιοποιώντας τις ευκαιρίες, τις συγκυρίες και την ευφυΐα τους αγόρασαν ένα ξενοδοχείο και δημιούργησαν ένα κόσμημα α’ κατηγορίας με ένα εξίσου πολυτελές εστιατόριο 150 τραπεζιών του φαγητού. Το ονόμασαν ΑΘΗΝΑΙ. Τα ελληνικά στοιχεία κυριαρχούσαν στον χώρο. Η θέση του εξαιρετική, απέναντι ακριβώς από τον μεγάλο κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Νέας Υόρκης.
Στη συγκεκριμένη επιχείρηση είχαν εργαστεί αρκετοί Καναλιώτες οικονομικοί μετανάστες. Ο Απόστολος Ρίγγας κάθε φορά που επισκεπτόταν τα Κανάλια πρότεινε σε ανθρώπους της εμπιστοσύνης του να εργαστούν μαζί του προσφέροντάς τους και έναν άνετο τρόπο ταξιδιού προς την Αμερική. Μεταξύ αυτών και ο παππούς μου Αθανάσιος Θάνος του Κωνσταντίνου εργάστηκε στο εστιατόριο των επιχειρήσεων Ρίγγα μα δεν του ταίριαξε η αμερικανική κουλτούρα και επέστρεψε στην πατρίδα σχετικά σύντομα.
Το 1920 οι δυο συνεταίροι διαλύουν την εταιρεία τους, πουλούν όλα τα υπάρχοντά τους και επιστρέφουν στην πατρίδα. Το ξενοδοχείο ΑΘΗΝΑΙ μεταβιβάσθηκε σε αμερικανικά χέρια. Οι επιχειρηματικές βλέψεις του Απόστολου Ρίγγα στρέφονται στον χώρο της ακτοπλοΐας και τα πλοία ΑΘΗΝΑΙ, ΒΟΛΟΣ, ΑΕΤΟΣ και ΛΗΜΝΟΣ – ΠΗΛΙΟΝ διασχίζουν ήδη τις ελληνικές θάλασσες. Γίνονται ανοίγματα σε λιμάνια της Μεσογείου, η εταιρεία μετονομάζεται σε ΕΛ.ΜΕΣ. (Ελληνικαί Μεσογειακαί Γραμμαί Α.Ε.). με κύριο διαχειριστή τον διάδοχο του Απόστολου, κ. Ντίνο Ρίγκα.
Στα Κανάλια σήμερα στη Ριγγέικη γειτονιά υπάρχουν κτήρια που μαρτυρούν τις παλιές δόξες και άλλα που, δυστυχώς, γονάτισαν στον χρόνο. Οι Ριγγαίοι αποτελούν τρανό παράδειγμα προκοπής και προόδου. Μελετώντας τη λαμπρή πορεία τους συνειρμικά φτάνουν στον νου οι στίχοι του Κ.Π. Καβάφη από τα Αποκηρυγμένα ποιήματα (1886 – 1898).
«Η πρόοδος οικοδομή είναι μεγάλη – φέρει καθείς τον λίθον του· ο είς λόγους, βουλάς, ο άλλος πράξεις – και καθημερινώς την κεφαλήν της αίρει υψηλοτέραν».
Θερμές ευχαριστίες και πολλά συγχαρητήρια οφείλω στον συγγραφέα Μανώλη Γκαγκάκη που το πόνημά του με τον τίτλο «Ταξιδιάρικα πουλιά: Η φαμίλια Ρίγγα», έκδοση του 2011, μου έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για το σημερινό αφιέρωμα.
Πολύτιμη υπήρξε επίσης η συνδρομή του κ. Αντώνη Βαΐτση του Τηλέμαχου, ο οποίος έθερμα τροφοδοτεί με χρήσιμο υλικό την έρευνά μου για τον γενέθλιο τόπο μου.
ΥΓ: Το σημερινό δημοσίευμα στηρίζεται κυρίως στην ερευνητική εργασία του Εμμανουήλ Γκαγκάκη, χημικού, με καταγωγή από τη Ζαγορά, ο οποίος, πριν καλά – καλά δημοσιευθεί το άρθρο μου, αποχώρησε από τα επίγεια, υποκύπτοντας στα σοβαρά ζητήματα υγείας που τον απασχολούσαν τελευταία. Άφησε μια σημαντική συγγραφική σφραγίδα μέσα από τα δώδεκα έργα του που φέρουν το όνομά του. Του ευχόμαστε να έχει γαλήνια ανάπαυση και τον ευγνωμονούμε θερμά για την πολύτιμη πνευματική παρακαταθήκη που μας κληροδότησε.