Όψεις της ιστορίας του Σινά στη Βιβλιοθήκη Ζαγοράς

Το Σάββατο 31 Αυγούστου 2024 και ώρα 11:00 π.μ., η Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ζαγοράς υπό την αιγίδα της Ιεράς Μονής Σινά / Ίδρυμα Όρους Σινά, διοργανώνει επιστημονική ημερίδα με θέμα: Το Σινά στο χειρόγραφο έργο του Πατριάρχη Καλλινίκου Γ΄. Σπουδή στο αρχείο του Ζαγοραίου Πατριάρχη.
Ο Πατριάρχης Καλλίνικος (1713-1792), ο οποίος γεννήθηκε και πέθανε στη Ζαγορά, αφιέρωσε ολόκληρη την προσωπική του βιβλιοθήκη -που αποτελούνταν κυρίως από χειρόγραφα, πολλά από τα οποία είχε συγγράψει ο ίδιος- στη βιβλιοθήκη της Σχολής Ζαγοράς.
Η ημερίδα που διοργανώνεται στους χώρους της Ιστορικής Βιβλιοθήκης, έχει ως στόχο τη διεπιστημονική σπουδή του χειρόγραφου έργου του Καλλινίκου, ενός εκ των λογιοτέρων Πατριαρχών της Τουρκοκρατίας, με σκοπό αφενός, να μελετηθεί πλατύτερα η ζωή και το έργο του Ζαγοραίου Πατριάρχη και αφετέρου, να παρουσιαστούν σπουδαία επιστημονικά ευρήματα που αφορούν την Ιερά Μονή Σινά στο ιστορικό πλαίσιο των μέσων του 18ου αιώνα.
Ο πολυμαθής Καλλίνικος στο σχετικά μικρό διάστημα που έζησε στην αρχαία Μονή της Σιναϊτικής ερήμου, διασώζει πολύτιμες πληροφορίες για την εκκλησιαστική ιστορία, την αρχιτεκτονική, τη βιβλιοθήκη και το Τυπικό της Μονής, ενώ παράλληλα με τα περιηγητικού και φιλολογικού χαρακτήρα έργα του συμμετέχει στην πνευματική δημιουργία των ελάχιστων Ελλήνων λογίων που επισκέφθηκαν το Σινά τον 18ο αιώνα.

Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ Ο Γ’.
Γεννήθηκε στα 1713, δευτερότοκος γιός του Χατζή-Δημητρίου Μαυρικίου παίρνοντας το όνομα Κωνσταντίνος. Μετά την αρχική του εκπαίδευση στην Σχολή της Ζαγοράς, δεκαπενταετής, αναχώρησε στα 1728 για την Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις σπουδές του κοντά στον δάσκαλο Κριτία από την Προύσσα της Μικράς Ασίας. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς εισήλθε στον κλήρο παίρνοντας το όνομα Καλλίνικος, αλλά είναι βέβαιο ότι επί πατριαρχείας του Παϊσίου του Β’ προήχθη – τον Αύγουστο του 1741 – σε Μέγα Πρωτοσύγγελο και μετά από διετία εξελέγη Μητροπολίτης Προϊλάβου (Βραΐλας). Αφού παραιτήθηκε από τον θρόνο του τον Οκτώβριο του 1748, παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη όπου αναμείχθηκε ενεργά στην έριδα του αναβαπτισμού.

Την 16η Ιανουαρίου του 1757 εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης. Η θητεία του όμως ήταν σύντομη διότι η έριδα του αναβαπτισμού συνεχίζονταν και ο Πατριάρχης Καλλίνικος, μετά από διάφορες συκοφαντίες του προκατόχου του Κυρίλλου του Ε’, εξορίστηκε στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Εκεί παρέμεινε για τέσσερα χρόνια συγγράφοντας διάφορα έργα και αντιγράφοντας κείμενα από πηγές της Εκκλησιαστικής Γραμματείας που υπήρχαν στην πλούσια βιβλιοθήκη της Μονής. Παράλληλα, με επιστολές του παρακαλούσε τους φίλους του στην Κωνσταντινούπολη να ενεργήσουν ώστε να περάσει την εξορία του κάπου αλλού, εξ αιτίας των αφόρητα σκληρών συνθηκών κάτω απ΄ τις οποίες ήταν υποχρεωμένος να παραμείνει σ΄ αυτήν. Τελικά, μη καταφέρνοντας τίποτε, δραπέτευσε τον Ιανουάριο του 1761 και μετά από περιπετειώδη πορεία έφτασε στην Κωνσταντινούπολη όπου παρέμεινε μέχρι της άρσεως της καθαίρεσής του από την Οικουμενική Σύνοδο η οποία έγινε ένα χρόνο αργότερα. Στην συνέχεια επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του Ζαγορά.
Η επάνοδός του στην Ζαγορά συνέπεσε με την έλευση της πρώτης μεγάλης δωρεάς βιβλίων στην Σχολή από τον Ιωάννη Πρίγκο. Ο Πατριάρχης παρ΄ όλες τις πρόσφατες κακουχίες και ταλαιπωρίες που είχε υποστεί δεν αφήνει ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία αυτή. Ανασυγκροτεί και οργανώνει τη Σχολή φέρνοντας δασκάλους και προτρέποντας όλους τους Ζαγοριανούς να την συνδράμουν. Έτσι, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, το παράδειγμα του Ιωάννη Πρίγκου από την Ολλανδία μιμούνται και άλλοι Ζαγοριανοί, ξενιτεμένοι αλλά και ντόπιοι, δωρίζοντας βιβλία και στέλνοντας χρήματα, ανεβάζοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο το κύρος της Σχολής και δημιουργώντας μια μοναδική για την εποχή πνευματική κίνηση στην περιοχή. Αρκεί να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή η Βιβλιοθήκη της Σχολής αριθμούσε γύ- ρω στα 3.500 βιβλία, όλα απάνθισμα των καλύτερων εκδόσεων που κυκλοφορούσαν τότε στην Ευρώπη, καθώς και πολλά χειρόγραφα.
Στα 1785 αφιέρωσε ολόκληρη την προσωπική του βιβλιοθήκη που αποτελούνταν κυρίως από χειρόγραφα, πολλά από τα οποία είχε συγγράψει ο ίδιος. Την ακούραστη αυτή επιστασία του στην πνευματική κίνηση του τόπου, συνέχισε ο Πατριάρχης μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε 79 χρονών στα 1792.
Η τόσο πολυτάραχη ζωή του δεν τον εμπόδισε να συγγράψει μεγάλη σειρά από έργα, πολλά από τα οποία σώζονται σήμερα στην Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς. Από αυτά, αλλά και από πολλά άλλα που έχουν χαθεί – όπως περιγράφει ο ίδιος – κατά τις διάφορες μετακινήσεις του, αντιλαμβάνεται κανείς την σπάνια πολυμάθειά του η οποία δεν περιορίζονταν μόνον σε θεολογικά και εκκλησιαστικά ζητήματα, αλλά επεκτείνονταν και σε θέματα της Ελληνικής Γραμματείας, της γλώσσας, της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους, της γεωγραφίας, των μαθηματικών, της αστρονομίας, ακόμη και της ιατρικής. Ιδιαίτερα δε τα ιστορικά του έργα είναι μεγάλης σημασίας μια και διασώζουν πολύτιμες και σπάνιες πληροφορίες για γεγονότα της Ελληνικής ιστορίας του 18ου αιώνα.