Όνειρα: Μια ξεχωριστή ομορφιά ή μια παράξενη δύναμη;

του Γ. Καπουρνιώτη

Αφορμή των σκέψεων που μοιράζομαι σήμερα μαζί σας είναι επειδή έπεσε στα χέρια μου ένα αξιόλογο βιβλίο. Το βιβλίο της Κατερίνας Τριανταφύλλου με τίτλο: «Όνειρα: Η φωνή του ασυνείδητου». Το θέμα του δύσκολο, γιατί τα όνειρα μας καθοδηγούν, μας παρασύρουν και ενίοτε μας στοιχειώνουν! Σύμφωνα με τον Carl Jung: «Το όνειρο είναι μια μικρή και κρυμμένη πόρτα στο πιο βαθύ και ιερό σημείο της ψυχής, η οποία ανοίγει σε εκείνη την αρχέγονη νύχτα που βρισκόταν η ψυχή πολύ πριν υπάρξει το συνειδητό εγώ».
Τα όνειρα είναι συστατικό στοιχείο της ζωής μας και της ύπαρξής μας. Τα όνειρα είναι η βίωση μίας σειράς εικόνων, ήχων ή άλλων αισθήσεων, ιδεών, συναισθημάτων και μορφών που ενδεχομένως δημιουργούν μια, συνήθως αλλοπρόσαλλη, «ιστορία» κατά τη διάρκεια του ύπνου μας. Το περιεχόμενο των ονείρων δεν έχει συνήθως τη λογική αλληλουχία της φυσικής πραγματικότητας και είναι πέρα από το συνειδητό έλεγχο αυτού που το βιώνει. Ο Sigmund Freud περιέγραψε τα όνειρα ως «το βασιλικό δρόμο» προς το ασυνείδητο.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην ονειρεύεται ή να μην τον απασχολεί αυτό που προσπαθεί να του πει το υποσυνείδητό του. Τα όνειρα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη ένταση στην παιδική και την εφηβική ηλικία, στις εξάρσεις του συναισθηματικού μας κόσμου, στις εκδηλώσεις του έρωτα, αλλά και στις δύσκολες καταστάσεις. Τα όνειρα είναι ένας τόπος καταφυγής.

Μπορεί να είναι όνειρα δημιουργικά, αλλά και όνειρα εφιαλτικά. Μπορεί να ενισχύουν την αυτοπεποίθησή μας, αλλά και να καταστρέφουν το ρεαλισμό μας. Μπορεί να τροφοδοτούν τις επιθυμίες και τους πόθους μας, αλλά και να διαβρώνουν τον ορθολογισμό μας και την αποφασιστικότητά μας.
Αν είχαμε να διαλέξουμε μεταξύ του να μπορούμε να ονειρευόμαστε ή να μην μπορούμε, θεωρώ ότι δεν θα είχαμε καμιά αμφιβολία και η απάντησή μας θα ήταν: «Ναι, θέλω να ονειρεύομαι». Τα όνειρα είναι ένας τρόπος να έρθουμε σε επαφή με σκέψεις και συναισθήματα που ενδεχομένως δεν γνωρίζαμε καν πως υπάρχουν. Όταν ένας άνθρωπος δεν βλέπει όνειρα αυτό μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες στην ψυχική του υγεία και στην ικανότητα αντιμετώπισης των δυσκολιών στη ζωή του. Ποιος μπορεί να φανταστεί το πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς τη δυνατότητα των ονείρων; Πώς θα ήταν η ίδια η σύσταση του ανθρώπου και η ιδιομορφία του πολιτισμού μας και η προσωπικότητα του καθενός μας χωριστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο;

Τα όνειρα προεκτείνουν την πραγματικότητά μας μέχρι τη μεθόριό της και πέραν αυτής. Μετασχηματίζουν τις φαντασιώσεις μας σε υπαρκτή και σπουδαία δύναμη της ζωής και του αγώνα μας γι’ αυτήν. Τροφοδοτούν τις φιλοδοξίες μας με την ενεργοποίηση αφάνταστων πνευματικών και σωματικών δυνάμεων. Αγκιστρώνουν τα μεγάλα σχέδιά μας εκτοξεύοντάς τα στους τόπους της πιο μακρινής υλοποίησης και θεριεύουν τη θέλησή μας για να κάνουμε τα «αδύνατα δυνατά». Τα όνειρα είναι το αλάτι της ζωής μας. Είναι το απάγκιο στις μεγάλες και ανυπέρβλητες δυσκολίες της. Είναι ο απέραντος κόσμος της διαρκώς διαστελλόμενης ελευθερίας μας και της απεριόριστης βούλησής μας. Είναι το σημείο συνάντησης της αντικειμενικής πραγματικότητας και της υποκειμενικής πραγματικότητας. Είναι οι πιο προσωπικοί μας τόποι και ως εκ τούτου οι πιο όμορφοι και παραδεισένιοι… νομίζω!

Λεπτές κλωστές συνδέουν τα όνειρα που βλέπουμε με τα όνειρα που κάνουμε και διαπιστώνουμε τα μεν να διεισδύουν στα δε. Άλλοτε διεγείρουν έναν κόσμο παραμυθένιο στον οποίο είμαστε οι απόλυτοι πρωταγωνιστές και άλλοτε μας στροβιλίζουν σε εφιαλτικές παραμεθόριες περιοχές όπου δεν ξέρουμε αν υπάρχουμε ή όχι, όπου αισθανόμαστε ότι αν κάτσουμε λίγο παραπάνω μπορούμε να χαθούμε σε τόπους που δε συμφωνούν με τη λογική. Δεν πρέπει να τα υποτιμάμε και πρέπει να δίνουμε την ανάλογη προσοχή και ιδιαίτερα στα επαναλαμβανόμενα, γιατί ο εαυτός μας προσπαθεί να μας πει κάτι και ίσως αρκετά σημαντικό.
Τα όνειρα δεν μας φιλοξενούν κάποιες στιγμές της ζωής μας. Το αντίθετο είναι πάντα παρόντα. Άλλοτε πάμε εμείς προς αυτά και άλλοτε μας βρίσκουν αυτά χωρίς πάντα να γνωρίζουμε ποιο από τα δύο γίνεται. Μάλλον δεν μας ενδιαφέρει και τόσο αφού ο εαυτός μας πάντα είναι διαρκώς ταξιδεμένος είτε στη χώρα των σκέψεων είτε στη χώρα των ονείρων, δύο χώρες που δεν έχουν σύνορα μεταξύ τους. Απλώς, εμείς οι άνθρωποι, τις ονοματοθετήσαμε για να μπορούμε να συνεννοούμαστε με τα σύμβολα των λέξεων – λέξεων που δεν μπορούν πάντα να περιγράφουν τους κόσμους μας, τον δικό μας πάντα άγνωστο κόσμο αλλά και τον αντικειμενικό κόσμο.

Μεγάλη η δύναμή τους. Ανασύρουν και πολλαπλασιάζουν τις φοβερές δυνάμεις του εαυτού μας, ατσαλώνουν το πείσμα μας για να κατακτήσουμε τα δώρα του ουρανού. Άφατη η ομορφιά των ονείρων ίσως γιατί είναι τα απόλυτα δημιουργήματά μας, ίσως γιατί φτιάχνονται από ιερά υλικά με οδηγό τη βούλησή μας και μόνο. Κάθε όνειρο οδηγεί σε άλλο όνειρο. Ποτέ δεν σταματούμε να ονειρευόμαστε και αν συμβεί αυτό, τότε απλώς υπάρχουμε και έχουμε παύσει να ζούμε. Τα όνειρα μας καθοδηγούν στην κατανόηση της πραγματικότητας μέσα από δύσκολα μονοπάτια για να δούμε αθέατες στις αισθήσεις μας και στη λογική μας πλευρές της.
Τα όνειρα που υλοποιούνται δεν χάνουν την αίγλη τους, ακριβώς γιατί θα γεννήσουν άλλα όνειρα στη θέση τους πιο γοητευτικά και έτσι το παιχνίδι μας μαζί τους θα είναι συνεχές και αδιάρρηκτο. Αλλά και τα όνειρα τα ανεκπλήρωτα έχουν τις αμφισημίες τους. Δεν κουβαλούν μόνο την πίκρα και το παράπονό μας για τη μη έκφρασή τους στην αντικειμενική πραγματικότητα αλλά το ίδιο το ταξίδι που κάναμε μαζί τους ήταν μέρος της ζωής μας, έγινε μέρος του εαυτού μας.
Εν κατακλείδι, τα όνειρα έχουν τεράστια σημασία και παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Είτε τα θυμόμαστε είτε τα ξεχνάμε είτε έχουν κάποια αξία είτε αποτελούν απλή συλλογή των σκέψεων μας, έχουν επίδραση στη ζωή μας και μπορεί να περιέχουν μηνύματα τα οποία δεν είναι εύκολο να τα διακρίνουμε. Αλλά γιατί τα πιο όμορφα όνειρα, τα πιο τολμηρά όνειρα τα βαστάμε μόνο για τον εαυτό μας και τα μοιραζόμαστε μόνο στις κορυφώσεις του έρωτα και της αγάπης; Πρόκειται για τα όνειρα – θεμέλια του προσωπικού μας κόσμου, για τα ιερά σύμβολα της ταυτότητάς μας και του εαυτού μας καταπώς ο κάθε άνθρωπος τα επινοεί γράφοντας με αυτά την ξεχωριστή, την εν πολλοίς αθέατη και μοναδική ιστορική πορεία του και διαμορφώνει το πορτρέτο της απόλυτης ιδιοπροσωπίας του.