Του
Εμμανουήλ Μάριου Οικονόμου,
επίκουρου καθηγητή Ιστορίας των Οικονομικών Θεσμών,
του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Εκ πρώτοις θα ήθελα να καταδικάσω απερίφραστα τα ειδεχθή εγκλήματα εις βάρος αθώων Ισραηλινών πολιτών από τρομοκράτες της παλαιστινιακής παραστρατιωτικής οργάνωσης Χαμάς που έλαβαν χώρα τις προηγούμενες μέρες. Δυστυχώς η στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ έχει οδηγήσει σε έναν νέο κύκλο αίματος και την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι νεκροί και από τις δυο πλευρές, φαίνεται να έχουν ξεπεράσει τους 5.000 ανθρώπους.
Ωστόσο, στο άρθρο αυτό εστιάζω στην Ελλάδα και την Τουρκία που το τελευταίο διάστημα υπέστησαν μια σειρά από εκτεταμένες φυσικές καταστροφές. Η φοβερή σεισμική δραστηριότητα στη νοτιοανατολική Τουρκία και τη Συρία που εκδηλώθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου του 2023 είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 40.500 ανθρώπων στην Τουρκία, ενώ προκάλεσε και τη μερική ή ολική καταστροφή σε περίπου 82.000 κτήρια. Σε πολιτικό επίπεδο, η Ελλάδα ορθώς συμπαραστάθηκε στην Τουρκία έμπρακτα στέλνοντας ομάδες διάσωσης και απεγκλωβισμού, που επιτέλεσαν το καθήκον τους με επαγγελματισμό, σώζοντας απλούς ανθρώπους, και τους αξίζουν συγχαρητήρια.
Αναφορικά με την Ελλάδα, πολλά και άσχημα γεγονότα συνέβησαν στη χώρα μας και τη Θεσσαλία το τελευταίο τρίμηνο. Η χώρα υπέστη μια σειρά από φοβερές καταστροφές, όπως ότι καήκαν 1,2 εκατομμύρια(!) στρέμματα γης την περίοδο του καλοκαιριού, η δε Θεσσαλία υπέστη τις φοβερές καταστροφικές συνέπειες των καταιγίδων «Daniel» και «Elias» αντίστοιχα, πτυχές των οποίων εξακολουθούμε να αντιμετωπίσαμε λιγότερο ή περισσότερο όλοι μας στη Θεσσαλία.
Θέλω δε να πιστεύω (και ελπίζω) ότι οι φήμες για εκτεταμένο αριθμό κατεστραμμένων ελικοπτέρων της Αεροπορίας Στρατού στο Στεφανοβίκειο λόγω των καταιγίδων, δεν είναι αληθείς. Η συγκεκριμένη βάση ελικοπτέρων κυριολεκτικά «βούλιαξε» λόγω της υπερσυσσώρευσης υδάτων. Η βάση φιλοξενεί την έδρα της 1ης Ταξιαρχίας Αεροπορίας Στρατού (1η ΤΑΞΑΣ) που υποστηρίζει μονάδες όπως το 1ο και το 2ο ΤΕΕΠ (Τάγμα Επιθετικών Ελικοπτέρων), και το 1ο ΤΕΑΣ (Tάγμα Ελικοπτέρων Αεροπορίας Στρατού). Πρακτικά, μιλάμε για τα μεταφορικά ελικόπτερα UH-1H Heuy, τα ελικόπτερα επιθετικής αναγνώρισης ΟΗ-58D Kiowa Warrior και τα αμιγώς επιθετικά ελικόπτερα AH-64A Apache, τα τελευταία κορυφαίων δυνατοτήτων.
Τα Kiowa Warrior και τα Apache, ιδίως τα τελευταία, είναι εξαιρετικά κρίσιμα για την άμυνα της χώρας μας, καθώς μπορούν να αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα αποτροπής τουρκικών αποβατικών ενεργειών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και της Δωδεκανήσου, λόγω της ταχύτητας με την οποία μπορούν να μεταβούν στα σημεία ενδιαφέροντος επί του πεδίου, ώστε να συμβάλουν σημαντικά με το οπλικό τους φορτίο στην εξουδετέρωση τυχόν αποβατικών ενεργειών του εχθρού, υποστηρίζοντας έτσι σε πραγματικό χρόνο (real time) τις λοιπές φίλιες δυνάμεις αποτροπής στα νησιά.
Σε πολιτικό επίπεδο, οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές σε Τουρκία και Ελλάδα θύμισαν τη «γεωπολιτική των σεισμών» που είχε προκύψει μεταξύ των δυο χωρών εξαιτίας των φονικών σεισμών που έπληξαν τις δύο χώρες το καλοκαίρι του 1999 και οδήγησε σε βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, μετά την μεγάλη όξυνσή τους λόγω των γεγονότων των Ιμίων, του Ιανουαρίου του 1996.
Με τα πρόσφατα γεγονότα των φυσικών καταστροφών θεωρήθηκε από την ελληνική διπλωματία ότι αυτή είναι μια νέα ευκαιρία για συνεννόηση με την Τουρκία. Στο πλαίσιο αυτό η Ελλάδα ξεκίνησε την επανέναρξη των συζητήσεων των (αμερικανικής εμπνεύσεως από το παρελθόν) «Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης» με την Τουρκία, με συναντήσεις σε επίπεδο υπουργών Άμυνας Ελλάδας και Τουρκίας (Ν. Δένδιας και Ζ. Ακτούρκ 13/07/23), σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών (Γ. Γεραπετρίτης – Χ. Φιντάν στην Άγκυρα την Τρίτη 05/09/23) που κορυφώθηκαν με τη συνάντηση του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη με τον πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν στις 20/09/23 στη Νέα Υόρκη.
Υποστηρίχθηκε από Έλληνες σχολιαστές ότι με τη συνάντηση αυτή επιβεβαιώθηκε ο «οδικός χάρτης» επαφών, μεταξύ των ηγεσιών των δυο χωρών, που έβαλαν στο τραπέζι το μεταναστευτικό και το ζήτημα της κλιματικής κρίσης.
Θέλω να ξεκαθαρίσω ότι όλα αυτά είναι σημαντικά και εξόχως θετικά. Όμως η επανέναρξη των ΜΟΕ, ελλοχεύει έναν πολύ σοβαρό κίνδυνο: Με το πρόσχημα της συνεργασίας για την κλιματική αλλαγή, το μεταναστευτικό κ.λπ., να παρασυρθεί η Ελλάδα σε μια διαδικασία να συζητήσει προοδευτικά μια πολύ ευρύτερη ατζέντα θεμάτων που σταδιακά και μεθοδικά θα προωθεί η Άγκυρα, καταλήγοντας ενδεχομένως και σε συζητήσεις που θα αποκλίνουν από τις ελληνικές «κόκκινες γραμμές» αναφορικά με ζητήματα αμφισβήτησης της ελληνικής εθνικής κυριαρχίας.
Ας μην έχουμε εσκεμμένα κοντή μνήμη. Η Τουρκία δεν προσέρχεται σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, έχοντας εκ των προτέρων προβεί σε κάποια κίνηση καλής θέλησης. Τίποτα δεν άλλαξε από τις πάγιες αναθεωρητικές θέσεις της, όπως της «Γαλάζιας Πατρίδας», με την οποία η Τουρκία επιδιώκει να εξαφανίζει την Ελλάδα ως γεωπολιτικό μέγεθος από την Ανατολική Μεσόγειο, το παράνομο και παράλογο «τουρκο-λιβυκό σύμφωνο» που συνέπραξε με τη φιλοτουρκική κυβέρνηση που επικράτησε στη Λιβύη (για να μην πούμε μια κυβέρνηση ευθέως ελεγχόμενη από την Άγκυρα), την αναγνώριση του τουρκικού ψευδοκράτους στην Κύπρο, που είναι προϊόν εισβολής και κατοχής, με την Τουρκία να έχει καταδικαστεί από ψηφίσματα του ΟΗΕ για αυτό, από το 1974 ώς σήμερα κ.λπ.
Το μόνο που περιόρισε τεχνηέντως η Τουρκία είναι η επιθετική της ρητορική, που όπως δείξαμε από αυτό το φιλόξενο βήμα («Θεσσαλία», φύλλο της 28ης Μαΐου 2023) μέσα από τις δηλώσεις των ίδιων των πρωταγωνιστών της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας, μέχρι και πριν τους σεισμούς, είχε ξεπεράσει κατά πολύ το όριο του χυδαίου. Μάλιστα, ο πρόεδρος Ερντογάν, προέβη σχετικά πρόσφατα σε ένα νέο εμετικό παραλήρημα εις βάρος της αλήθειας και της αντικειμενικής ιστορικής πραγματικότητας, όταν θριαμβολογώντας για την επέτειο της τουρκικής νίκης τον Σεπτέμβριο του 1922, μεταξύ άλλων, υποστήριξε σε ομιλία του: «Νικήσαμε τον στρατό εισβολής των Ελλήνων… Δεκαπέντε ημέρες μετά την έναρξη της «μεγάλης επίθεσης» κυμάτιζαν οι τουρκικές σημαίες στη Σμύρνη την οποία είχε καταστρέψει και κάψει ο εχθρός που διέφυγε. Κι έτσι κερδίσαμε τον πόλεμο με μάχες που δώσαμε επί 3,5 χρόνια εναντίον του εχθρού, ο οποίος με τις προδοτικές φιλοδοξίες του, αλλά και τις βρώμικες μπότες του λέρωσε τη μόνιμη πατρίδα μας, την Ανατολία».
Είναι έκδηλη η αγωνία του Ερντογάν να σβήσει από την ιστορική μνήμη την άνω των τριών χιλιετιών παρουσία του Ελληνισμού στην Ανατολία. Μόνο την περίοδο 1915-1922 η τουρκική ηγεσία δολοφόνησε 1,5 εκατομμύριο Αρμένιους, υπολογίζεται περίπου 1 εκατομμύριο Έλληνες (Πόντιους και της Ιωνίας γενικότερα), ενώ ξερίζωσε και 1,3 εκατομμύρια Έλληνες της Μικράς Ασίας που βρήκαν τελικά καταφύγιο στην Ελλάδα, με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922. Ο ελληνισμός της Ανατολίας ξεκληρίστηκε με ύπουλο τρόπο, μέσω των «Ταγμάτων Εργασίας» των γνωστότερων ως, «αμελέ ταμπουρού», που εφάρμοσε η τότε τουρκική ηγεσία καθώς και άλλων ειδεχθών μεθόδων.
Η Ελλάδα, ως νικήτρια στον Α’ ΠΠ στο πλευρό της Δύσης και της Αντάντ βρέθηκε στη Μικρά Ασία και την Σμύρνη στις 16 του Μάη του 1919, επί της αρχής για να προστατέψει αυτούς τους ελληνικούς πληθυσμούς από το οργανωμένο σχέδιο εξόντωσης και γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσμών που εκτελούσαν γενικότερα οι τουρκικές ηγεσίες της περιόδου 1894-1924 μέσω οργάνων τους όπως οι: Εμβέρ Πασάς, Μεχμέτ Ταλαάτ, Αχμέτ Τζεμάλ, και ο Κεμάλ Ατατούρκ και οι συν αυτώ.
Παραπέμπω στο πρόσφατο εξαιρετικό βιβλίο των ισραηλινών καθηγητών Benny Morris και Dror Ze’evi «The thirty year genocide – Turkey’s destruction of its Christian minorities 1894-1924» του 2019, που εκδόθηκε από το Harvard University Press, δηλαδή από κορυφαίου επιπέδου διεθνή εκδοτικό οίκο που υποστηρίζεται από το Πανεπιστήμιο του Harvard, ένα από τα κορυφαία πανεπιστημιακά ιδρύματα ανά την υφήλιο, και ο οποίος, λόγω υψηλού κύρους, εκδίδει μόνο σοβαρά και επιστημονικώς τεκμηριωμένα βιβλία. Το βιβλίο εξηγεί το συστηματικό έργο εξόντωσης όλων των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολίας για την περίοδο 1894 – 1924 από την Οθωμανική / τουρκική ηγεσία της εποχής.
Η αναγνώριση της ιστορικής μνήμης είναι δικαίωμα κάθε λαού, όπως του ισραηλιτικού, που υπέφερε το φρικτό Ολοκαύτωμα της περιόδου 1941-45. Τα περί καψίματος της Σμύρνης από τους Έλληνες που με θέρμη προπαγάνδισε για πολλοστή φορά ο πρόεδρος Ερντογάν, είναι τόσο χυδαία και εμετικά, και εντάσσονται σε ένα οργανωμένο σχέδιο παραχάραξης της αντικειμενικής ιστορικής πραγματικότητας της Τουρκίας, τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και προς το εξωτερικό, με σκοπό την προαγωγή συγκεκριμένων πολιτικών στόχων με άλλα μέσα, εδώ, την προπαγάνδα, με σκοπό να βελτιωθεί το γενικότερό ιστορικό αποτύπωμα της Τουρκίας διεθνώς.
Το ελληνικό ΥΠΕΞ στο εμετικό παραλήρημα του Ερντογάν για τη μικρασιατική καταστροφή και γενοκτονία, αρκέστηκε σε μια χλιαρή απάντηση: «Εχθροπαθείς δηλώσεις είναι αντιπαραγωγικές και δεν συμβάλλουν στην εμπέδωση του κλίματος ηρεμίας, συνεργασίας και διαλόγου που επιχειρείται να οικοδομηθεί στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας την τρέχουσα περίοδο».
Παρακινώ ένθερμα τους αναγνώστες της «ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ» να αναγνώσουν πολύ προσεκτικά το «Επίμετρο» του μνημειώδους έργου «Η θεωρία του Πολέμου» (Εκδόσεις Θεμέλιο, 1997), του εκλιπόντος σπουδαίου πανεπιστημιακού, φιλοσόφου και συγγραφέα με εξειδίκευση στις Διεθνείς Σχέσεις και τη Στρατηγική Σκέψη, Παναγιώτη Κονδύλη, που φέρει τον τίτλο: «Γεωπολιτικές και στρατηγικές παράµετροι ενός ελληνοτουρκικού πολέµου». Εκεί θα καταλάβουν πολλά για τη νοοτροπία που διέπει σχεδόν διαχρονικά μετά το 1922 τις ελληνικές κυβερνήσεις έναντι της γενικότερης αναθεωρητικής συμπεριφοράς της Τουρκίας.
Ανακεφαλαιώνοντας, ναι στον διάλογο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά… με προσοχή!