Της Χρύσας Λεϊμονή
ψυχολόγου
Η εφηβεία είναι εκείνη η μακρά περίοδος της ζωής μας, που καλούμαστε να ανακαλύψουμε τον ίδιο μας τον εαυτό ή βασικά να πάρουμε μια πρώτη γεύση αυτού, καθώς η εξέλιξη της προσωπικότητάς μας δεν είναι κάτι που θα λέγαμε πως σταματά κάποια στιγμή να συμβαίνει. Όσο μεγαλώνουμε, πάντα κάτι προσθέτουμε, αφαιρούμε ή τροποποιούμε από θέμα συμπεριφοράς, αλλά και γενικότερα στάσης και φιλοσοφίας ζωής. Η εφηβεία, όμως, είναι εκείνο το χρονικό σημείο, που για πρώτη φορά ρίχνουμε φως στα άδυτα σκοτάδια της ψυχής μας, με την ελπίδα να συναντήσουμε κάπου εκεί τον αυθεντικό εαυτό μας. Είναι η εποχή εκείνη των πολλών σωματικών και ψυχικών αλλαγών. Είναι η περίοδος κατά την οποία βομβαρδιζόμαστε από σκέψεις και κατά την οποία αναπτύσσονται μέσα μας διάφορες εσωτερικές συγκρούσεις. Τότε είναι που μπαίνουν τα πρώτα γιατί και πώς, ψάχνοντας να βρούμε τις ιδανικές απαντήσεις για εμάς.
Ακούγεται εύκολο, μα δεν είναι. Όσοι, μάλιστα έχουμε απομακρυνθεί πολύ ηλικιακά από αυτή την περίοδο της ζωής μας, τείνουμε να ξεχνάμε τον βαθμό αγωνίας και άγχους που κουβαλάει ένας έφηβος, ο οποίος καλείται να πει στους άλλους αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό «ποιός είναι». Πόσο εύκολο είναι όμως να ανακαλύψει ένας έφηβος σήμερα τον εαυτό του; Υπάρχει ο χώρος και ο χρόνος για κάτι τέτοιο; Δίνουν οι γονείς σημασία στις ανησυχίες των εφήβων; Συζητούν μαζί τους; Και αν ναι, ύπο ποιό πρίσμα;
Είναι γνωστό πως οι έφηβοι σε αυτή τη φάση της ζωής τους συγκρούονται με το οικογενειακό πλαίσιο, καθώς αυτό είναι μέρος της διαδικασίας της ενηλικίωσης, το να αμφισβητήσουν δηλαδή τους σημαντικούς άλλους προκειμένου να μάθουν να διαπραγματεύονται μαζί τους. Ωστόσο, αν και είναι αναμενόμενο, οι έφηβοι να κρατούν μια σχετική απόσταση από την οικογένειά τους, φαίνεται πως σήμερα η πλειοψηφία των γονέων έχει πλήρη άγνοια για το τι συμβαίνει στις ζωές των παιδιών τους.
Μιλώντας με εφήβους, συμβαίνει συχνά να εξομολογούνται δύσκολα περιστατικά που βιώνουν όπως το bullying, έντονες ανησυχίες για τη σεξουαλικότητα τους, ή δηλώνουν τρομερά ηττοπαθείς για διάφορους τομείς της ζωής τους. Ανησυχίες, τις οποίες σκόπιμα αποκρύπτουν από τους γονείς τους και για τις οποίες μπαίνουν σπάνια σε διαδικασία να συζητήσουν, με αποτέλεσμα τη ψυχική κόπωση από τη σύγχυση που αισθάνονται.
Φράσεις όπως: «Δεν ξέρω ποιος είμαι. Δεν ξέρω ποιος θέλω να είμαι. Δεν ξέρω τίποτα. Όλα είναι ένα κουβάρι μέσα μου και αυτό μου τη δίνει». (Αγόρι, 14 χρονών).
«Νιώθω τρομερά θυμωμένη με τον εαυτό μου. Δεν καταλαβαίνω τι μου συμβαίνει. Συμβαίνουν τόσα πολλά και δεν ξέρω πως να τα διαχειριστώ». (Κορίτσι, 13 χρόνων).
«Όχι, όχι, δεν θέλω να μάθουν τίποτα οι δικοί μου γιατί τότε τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα. Θέλω να τα καταφέρω μόνη μου». (Κορίτσι, 14 χρονών).
«Και αν δεν καταφέρουν να με αποδεχτούν ποτέ για αυτό που είμαι; Ξέρω δεν είμαι το συνηθισμένο πρότυπο κοριτσιού, αλλά γιατί είναι κακό αυτό;». (Κορίτσι, 13 χρονών).
«Τέρμα αυτό ήταν. Την επόμενη φορά, θα αντεπιτεθώ. Δεν μπορώ να τους αφήσω να νομίζουν ότι είμαι κανένα καημένο». (Αγόρι, 14 χρονών).
Από τις παραπάνω δηλώσεις φαίνεται ξεκάθαρα ο συσσωρευμένος θυμός που τέινουν να διατηρούν μέσα τους οι έφηβοι τόσο για τους άλλους που δεν τους καταλαβαίνουν ή τους παρενοχλούν, όσο και για τον ίδιο τους τον εαυτό που δεν μπορεί να διαχειριστεί ιδανικά τα πράγματα, ματαιώνοντας τις προσδοκίες που διατηρούσαν για τους εαυτούς τους, ότι μπορούν να έχουν τα πράγματα υπό έλεγχο. Από τις απαντήσεις τους φαίνεται πως ο θυμός είναι ένα από τα πιο συχνά συναισθήματα που βιώνουν στην καθημερινότητά τους ανεξαρτήτως φύλου. Μάλιστα, φαίνεται πως οι έντονες αυτές εσωτερικές διαμάχες ξεκινούν συνήθως με την είσοδό τους στο γυμνάσιο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι εσωτερικές διεργασίες δεν συνεχίζονται και αργότερα.
Η εφηβεία είναι αυτή η περίοδος επομένως, κατά την οποία οι έφηβοι πρέπει να αποδεχτούν πως δεν είναι παντοδύναμοι, αλλά ανθρώπινοι. Πως στην ζωή θα συμβούν διάφορα και οι δοκιμασίες αυτές θα σταθούν αφορμή για να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα και τα πιστεύω τους. Πως η ματαίωση είναι μέρος του παιχνιδιού, αλλά η πρόκληση είναι να βρουν πως θα ήθελαν να στέκονται απέναντι στις προκλήσεις αυτές και από ποιες αξίες να διακατέχονται. Στην προσπάθεια τους αυτή την ιδιαίτερα σημαντική, θα πρέπει να θυμούνται πως είναι εντάξει να ζητούν βοήθεια όταν το έχουν ανάγκη από πρόσωπα εμπιστοσύνης και πως μερικές φορές χρειαστεί να ακροβατήσουν σε τεντωμένο σχοινί για να αποκτήσουν την ισορροπία τους.