Του Βασίλη Καλλία,
παιδαγωγού κυκλοφορίας- εκπαιδευτή οδηγών
Κάθε φορά που βρισκόμαστε στη θέση του οδηγού, αυτοκινήτου, δικύκλου ή ποδηλάτου, βρίσκονται σε συντονισμό η όραση, η ακοή και το σώμα μας. Οι συνθήκες του δρόμου μας καλούν, σχεδόν ταυτόχρονα, να αντιλαμβανόμαστε τα οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα και να κρίνουμε σωστά, με ποιόν τρόπο θα αντιδράσουμε (π.χ. φρενάρισμα, ελιγμός, κ.λπ.). Είμαστε όμως σε θέση να κυκλοφορούμε με ασφάλεια; Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το αν οι ηλικιωμένοι, θα πρέπει να συνεχίσουν να οδηγούν ή όχι. Αφορμή στάθηκε μια σειρά ατυχημάτων και περιστατικών στην περιοχή μας, στα οποία εμπλέκεται ηλικιωμένος. Τα σχόλια στα μέσα δικτύωσης έχουν «πάρει φωτιά». Τα πιο πολλά από αυτά καυστικά και καταδικαστικά. Αναρωτιέμαι, άραγε αυτοί που τα γράφουν, θα έχουν το σθένος και την ωριμότητα, όταν φτάσουν σε «ώριμη» ηλικία, να παραδώσουν ανεπιστρεπτί τα κλειδιά του οχήματός τους στους οικείους τους; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ερασιτέχνες οδηγοί αυτοκινήτων και δικύκλων όλων των κατηγοριών, που έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας τους μπορούν να ανανεώσουν την οδηγική τους ικανότητα ανά τρία χρόνια και θα πρέπει να εξετάζονται από παθολόγο και οφθαλμίατρο. Όσοι είναι από 80 και πάνω χρειάζεται επιπλέον γνωμάτευση από ψυχίατρο και ΩΡΛ, με ανανέωση κάθε δύο χρόνια. Τώρα θα αναρωτηθεί κανείς, «και πού είναι το πρόβλημα»;. Το πρόβλημα είναι ότι ο κάθε ένας ηλικιωμένος έχει λάβει γνώση και πληροφορία προ μισού αιώνα και βάλε, για την σωστή συμπεριφορά, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του. Η εμπειρία τόσον ετών τον έχει μετατρέψει στο νούμερο ένα τεχνίτη παραλλαγής του Κ.Ο.Κ. , κρίνοντας με τη δική του ιδιοσυγκρασία και σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες. Κράτος με μηδαμινή πρόνοια για αυτή την κατηγορία οδηγών, χωρίς ένα ελάχιστο υποχρεωτικό σεμινάριο δύο, τριών ωρών, που θα πληροφορήσει και κυρίως θα προβληματίσει ορισμένους… «για ποιο λόγο άραγε είμαι εδώ, τι θέλει να πει ο νεαρός ποιητής εκεί κάτω»;. Αυτό που θέλει να σου πει είναι ότι: η όραση μειώνεται με την ηλικία και οι ηλικιωμένοι εκτίθενται περισσότερο σε οφθαλμικές παθήσεις. Αυτό το μειονέκτημα είναι ακόμη πιο ανησυχητικό όταν πρόκειται για οδήγηση. Στο σκοτάδι ένας οδηγός 60 ετών θα χρειαστεί 5 έως 8 φορές περισσότερο φως από έναν οδηγό 20 ετών για να έχει καλή νυχτερινή όραση και ο τελευταίος θα είναι πιο ευαίσθητος στη λάμψη που προκαλούν οι προβολείς του οχήματος με το οποίο θα διασταυρωθεί. Την ημέρα το οπτικό πεδίο μπορεί να συρρικνωθεί έως και 100° μετά την ηλικία των 70 ετών, ενώ είναι ακόμα 180° στην ηλικία των 50 ετών. Όσο μεγαλώνεις, τόσο χειρότερη γίνεται η ακοή σου. Το φαινόμενο, αναπόφευκτο και έχει όνομα: πρεσβυκουσία. Ξεκινάει από την ηλικία των 50 ετών. Στην ηλικία των 65 ετών, το 30% των ηλικιωμένων έχουν προβλήματα ακοής. Στην οδήγηση επομένως, ακούμε λιγότερο καλά τις κόρνες, τον θόρυβο του κινητήρα ενός δικύκλου και μπορούμε να διακρίνουμε λιγότερο καλά από πού προέρχονται. Οι κινητικές δεξιότητες είναι ένα πρόβλημα. Ο πόνος, η δυσκαμψία, η οστεοαρθρίτιδα, μπορεί να δημιουργήσουν δυσκολίες στη διατήρηση της τροχιάς σου, στην αποφυγή ενός απροσδόκητου εμποδίου και γενικότερα στο να έχεις την απαραίτητη ευελιξία για να εκτελέσεις έναν ελιγμό.
Μπορεί να δυσκολεύεσαι να περάσεις μια διασταύρωση χωρίς κίνδυνο ή να βγεις από ένα χώρο στάθμευσης εξαλείφοντας τις νεκρές γωνίες μέσω των καθρεπτών, με γύρισμα ματιάς στο ύψος του ώμου. Τα φάρμακα που λαμβάνεις μπορεί να είναι ασύμβατα με την οδήγηση. Αυτά περιλαμβάνουν υπνωτικά χάπια, αντικαταθλιπτικά και ηρεμιστικά, αλλά και ορισμένα φάρμακα για την καρδιά, κατά του βήχα, του κρυολογήματος, των ρευματισμών. Επίσης , πολλές φορές, μια σειρά γεγονότων σε βοηθά να καταλάβεις ότι ίσως ήρθε η ώρα να αφήσεις το τιμόνι. Π.χ. το αυτοκίνητο έχει περισσότερες γρατζουνιές και χτυπήματα, έλαβες προσφάτως κλήση για παράβαση, υπάρχει έντονη δυσφορία των γύρω σου για τον τρόπο με τον οποίο οδηγείς. Ζήτα χωρίς εγωισμό από τους ανθρώπους που εμπιστεύεσαι, να κρίνουν την οδηγική σου ικανότητα, προτρέποντάς τους να διαβάσουν την παρακάτω παράγραφο που θα συντάξω: Όταν ταξιδεύουμε με οδηγό έναν ηλικιωμένο παρατηρούμε αν θυμάται να βάλει τη ζώνη του. Αν χρησιμοποιεί τα φλας και τους καθρέφτες του. Δεν θα πρέπει να είναι ούτε αγχωμένος, αλλά ούτε και πολύ χαλαρός και να αποσπάται η προσοχή του με βαριές συζητήσεις. Προσέξτε εάν έχει πρόβλημα στις διασταυρώσεις, δηλαδή αν καταλαβαίνει εγκαίρως πότε υποχρεούται να παραχωρήσει προτεραιότητα, επιβραδύνοντας με προβλεψιμότητα. Επίσης θα πρέπει το φρενάρισμά του να είναι τόσο δυναμικό όσο απαιτεί η κάθε στιγμή. Οι ηλικιωμένοι χάνουν με τον καιρό την αίσθηση του μοχλισμού του πεντάλ και το θεωρούν διακόπτη με on και off λειτουργία. Αν πιστεύετε ότι έχει γίνει επικίνδυνο για το αγαπημένο σας πρόσωπο να οδηγεί, μπορεί να είναι δύσκολο να του στερήσετε το δικαίωμα – παράταση που του έχει δώσει το κράτος. Το να νιώθεις ανίκανος να οδηγείς δεν είναι ιδανικό για την ψυχολογία και αυτοεκτίμησή σου.
Μιλήστε για αυτό με τον θεράποντα ιατρό του, ο οποίος θα είναι σε θέση να σας πει εάν η κατάσταση της υγείας του ηλικιωμένου δημιουργεί πρόβλημα και να σας προτείνει τρόπους για να τον πείσετε να σταματήσει. Επανέρχομαι σε σένα αγαπητέ ώριμε, συνάδελφε οδηγέ και εάν η οδήγηση παραμένει δυνατή υπό ορισμένες συνθήκες, θα πρέπει να αλλάξεις τις συνήθειές σου για να ελαχιστοποιήσεις τους κινδύνους. Ειδικότερα: Προσάρμοσε το πρόγραμμά σου αποφεύγοντας τις ώρες αιχμής. Μην οδηγείς τη νύχτα ή το μεσημέρι μεταξύ 13:00 και 15:00 (όπου ο κίνδυνος υπνηλίας είναι υψηλότερος). Μην ξεκινάς μεγάλο ταξίδι, εάν οι καιρικές συνθήκες είναι δυσμενείς. Προτίμησε τους μεγάλους και καθαρούς δρόμους και κάνε τακτικά πραγματικά διαλείμματα. Επιτέλους… πέτα αυτό το αναθεματισμένο ρολόι που ως συνταξιούχος σου είναι παντελώς άχρηστο και άστο σε μας του καημένους να μας «τρώει» τη ζωή. Εκτίμησε το γεγονός ότι ακόμα μπορείς να είσαι αυτόνομος, χωρίς να χρειάζεται να αποχωριστείς την ωραία αυτή συνήθεια. Ξέρω ότι θεωρείς τα μέσα μαζικής μεταφοράς ένα εικονικό αναπηρικό αμαξίδιο με περιορισμούς στη δική σου καθημερινή κινητικότητα. Πάψε να είσαι επιθετικός οδηγός – κριτής του καθενός. Μαλάκωσε λίγο την ψυχή σου και πασπάλισε τα λάθη των άλλων με μπόλικη οδική ενσυναίσθηση δίνοντας τόπο στην οργή. Χριστούγεννα είναι… χρόνια σου πολλά , χρόνια μας πολλά!