Με τον εμβληματικό τίτλο «Πλάτος Πλατωνικής Κρυψίνοιας» και με τον επεξηγηματικό υπότιτλο «Ως απομεινάρια συμποσίου στην κρύπτη της οικίας Ωμέγα» ο Βολιώτης στην καταγωγή, Ναπολιτάνος στη διαμονή, Τηλέμαχος Πατέρης, κομίζει έργα γλυπτικής και φιλοσοφίας, ιστορίας και εσωτερικής ενδοσκόπησης με την έκθεση έργων του που θα λειτουργεί στον Βόλο, στον Χώρο Τέχνης δ. από αύριο Δευτέρα 12 Ιουλίου και τις 8.30 το βράδυ και έως το τέλος του καλοκαιριού, έως τις 30 Αυγούστου 2021. Έργα μεγάλων διαστάσεων ως αρμόζει στην έμπνευση και δημιουργικότητα του καλλιτέχνη και παράλληλα αναφορές γεμάτες φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές διαστάσεις ενώνουν δύο χώρες και δύο πόλεις με κοινή συνισταμένη τον δημιουργό Χριστόφορο Πατέρη, που με χαρά δέχθηκε να δώσει στοιχεία και εξηγήσεις για τον ίδιο και τις δημιουργίες του.
Έκθεση έργων σας στη γενέτειρα γη, στον Βόλο, στην Ελλάδα… Τι σημαίνει για εσάς η παρουσίασή τους στον τόπο που σας γέννησε και σας ανέθρεψε;
Με την έκθεση αυτή, πραγματώνεται η επιθυμία μου να εκθέσω στον Βόλο, μία σκέψη που από χρόνια είχα αναγκαστικά καταπνίξει, γιατί δεν υπήρχαν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, κάτι που απρόσμενα ανατράπηκε όταν γνώρισα την αισθητική πληρότητα του Χώρου Τέχνης δ. Ίσως για πρώτη φορά θα περπατώ στους δρόμους της πόλης χωρίς την αίσθηση μιας απροσδιόριστης προσωπικής μου έλλειψης.
Πλάτος Πλατωνικής Κρυψίνοιας είναι ο τίτλος της έκθεσης των έργων σας που θα φιλοξενηθεί στον Χώρο Τέχνης δ. και υπότιτλος «Ως απομεινάρια συμποσίου στην κρύπτη της οικίας Ωμέγα». Μπορείτε να μας δώσετε κάποιες εξηγήσεις σχετικά με το νόημα των όρων;
Τα γλυπτά της έκθεσης αποτελούν ποιητική αναλογία της γλυπτικής συλλογής που βρέθηκε κρυμμένη σε δύο πηγάδια της λεγόμενης οικίας Ωμέγα της αγοράς των Αθηνών της ύστερης αρχαιότητας. Τα φιλοσοφικά αποσπάσματα, που επίσης αποτελούν μέρος της έκθεσης, παρουσιάζονται ως απομεινάρια ενός φαντασιακού συμποσίου που έλαβε μέρος στην κρύπτη της αρχαίας αυτής οικίας, στην οποία υπάρχει πιθανότητα να έζησε ο Δαμάσκιος, ο τελευταίος σχολάρχης της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας των Αθηνών. Η κρυψίνοια ορίζεται ως ο μηχανισμός του να παρουσιάζει κάποιος τα πράγματα όπως αυτά δεν είναι, όχι για χάρη του ψεύδους, αλλά λόγω ανάγκης, προστασίας και έκφρασης των ιδεών με κρυπτικό τρόπο προς αποφυγή λογοκρισίας ή απειλή κατηγοριών και σωματικής βίας. Ο Πλάτωνας έχει χρησιμοποιήσει εκτεταμένα αυτή τη μέθοδο είτε για να προστατέψει την υστεροφημία του καταδικασμένου εις θάνατον δασκάλου του είτε για να διασώσει τη σκέψη του κατατρεγμένου κινήματος των άθεων της εποχής του είτε για να αποδείξει ότι και οι γεννημένοι σκλάβοι, όπως ο νέος από τον Φάρσαλο, είναι σε θέση να λύνουν μαθηματικά προβλήματα παρουσιάζοντας τις ίδιες νοητικές ικανότητες των ελεύθερων ανθρώπων. Με τη μέθοδο της κρυψίνοιας ο Πλάτωνας έφτασε σε σημείο να αναλύσει διακριτικά ακόμη και τα όρια των δικών του θεωριών, καταφέρνοντας να κωδικοποιήσει ιδέες άβολες προς το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο της εποχής του. Η μοναδική ίσως φιλοσοφική πραγματεία, που διαπραγματεύεται την έννοια της κρυψίνοιας καθαυτή, είναι το Περί Τίμιας Κρυψίνοιας του Ναπολιτάνου Τορκουάτο Ατσέττο, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1641.
Στον θεατή που δεν γνωρίζει την απόδοση των όρων και των μεταξύ των έργων συσχετισμών θεωρείτε ότι τα έργα σας ενδέχεται να έχουν άλλη ερμηνεία-προσέγγιση;
Πιστεύω ότι ο κάθε θεατής θα έχει τη δικιά του προσέγγιση και ερμηνεία, η οποία θα διαμορφωθεί σύμφωνα με τον χρόνο που θα θελήσει να αφιερώσει στην οπτική παρατήρηση των γλυπτών και τη μελέτη όλων των κειμένων που περιλαμβάνονται στην έκθεση.
Τα έργα σας είναι επιβλητικά και ορίζουν τον χώρο… Η επιφάνεια, το μέγεθος, τα υλικά τα προσδιορίζουν… Δώστε μας στοιχεία για τα μέσα και κυρίως για την αίσθηση που επιθυμείτε να έχουν σε σχέση με εσάς, αλλά και με εμάς…
Η σκληρότητα του σιδήρου και η εκτεταμένη χρήση της ηλεκτροκόλλησης σε μεγάλες θερμοκρασίες, καθώς και ο κίνδυνος εγκαυμάτων και λοιπών ατυχημάτων που κάποιες στιγμές είναι αναπόφευκτα, έχουν την πρόθεση συμβολισμού της φυσικής βιαιότητας που εμπεριέχεται στην τραγική πλευρά του πανέμορφου δώρου της ζωής. Οι συνθετικές ρητίνες προσφέρουν αδιαφάνειες και δυνατότητες έκφρασης πολύπλοκων μορφών, κάτι απαραίτητο για τον γλύπτη, ο οποίος πάντα βασανίζεται από τα τεχνικά προβλήματα που περιορίζουν αφάνταστα τις εκφραστικές του δυνατότητες σε σύγκριση με τη μουσική, τη ζωγραφική και άλλες τέχνες, για τις οποίες για παράδειγμα ο νόμος της βαρύτητάς τους είναι αδιάφορος. Η γλυπτική είναι δυστυχώς αντιοικολογική, επικίνδυνη, οικονομικά ασύμφορη και επιπλέον ιστορικά κακομεταχειρισμένη και όλοι αυτοί είναι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά το στάδιο του σχεδιασμού ενός νέου έργου και κατά τη διαδικασία νοηματοδότησης αυτού από τον θεατή που το παρατηρεί.
Η πρόταση για τη διοργάνωση των έργων σας έγινε από τον ιδιοκτήτη του Χώρου Τέχνης δ. χωρίς να σας γνωρίζει ή χωρίς να υπάρχει μεταξύ σας σχέση και συνεννόηση, αλλά με μοναδικό κριτήριο το έργο σας που του προξένησε εντύπωση… Πώς αισθάνεστε που τα έργα σας λειτουργούν ως προπομπός σας;
Σας ευχαριστώ για τη διαπίστωση που κάνετε, μόνο ευγνωμοσύνη αισθάνομαι για τον Αθανάσιο Δουλκέρογλου, που χωρίς να γνωριζόμαστε μου πρότεινε να εργαστώ σε συνθήκες πλήρους ελευθερίας έκφρασης, κάτι που αποτελεί μείζον αγαθό σύμφωνα με τον προσωπικό μου κώδικα αξιών. Το να λειτουργούν τα έργα μου ως προπομπός μού προκαλεί ικανοποίηση.
Μιλήστε μας για εσάς. Ζείτε μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας, με έδρα τη Νάπολη, πόλη που καθόρισε τις σπουδές σας και την τέχνη σας…
Στον Βόλο ξεκίνησα αυτοδίδακτα την καλλιτεχνική/φιλοσοφική έρευνα στο φιλόξενο βιβλιοπωλείο του Διαλόγου. Τα έργα του Μισέλ Φουκώ, και ό,τι είχε εκδοθεί στα ελληνικά περί των καλλιτεχνικών πρωτοποριών των αρχών του εικοστού αιώνα με έμφαση στον Ντανταϊσμό και τον Σουρεαλισμό που έβρισκα στα ράφια του, ξεκοκαλίζονταν στα χέρια μου. Αναλόγως στο δισκάδικο του Pavan περνούσα ατελείωτες ώρες… Θα είμαι για πάντα υπόχρεος του τρόπου εργασίας των ιδιοκτητών των δύο αυτών μαγαζιών. Τα πρώτα βήματα στη γλυπτική τα διάνυσα επίσης στον Βόλο με τη βοήθεια του σκηνογράφου Δημήτρη Ζερβού. Η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Νάπολης μου έδωσε την ευκαιρία να σπουδάσω γλυπτική και μεταπτυχιακώς Εικαστικές Τέχνες και Επιστήμες του Θεάματος, ενώ στο πανεπιστήμιο της πόλης σπούδασα φιλοσοφία πρώτα σε πτυχιακό επίπεδο και τώρα σε μεταπτυχιακό. Οι βιβλιοθήκες και τα ιδρύματα της πόλης αποτελούν όαση για τις πλατωνικές σπουδές, την παπυρολογία και τη φιλοσοφία γενικότερα, που μαζί με τη γλυπτική είναι τα κεντρικά πάθη της ψυχής μου. Απαραίτητες μου είναι, όσο είναι δυνατόν, δύο διαμονές τον χρόνο σε Αθήνα και Βόλο έστω και για λίγες μέρες. Ακολουθώ την πορεία της Αθηναϊκής Μπιενάλε και των αθηναϊκών μουσείων, ενώ στον Βόλο αναζητώ πάντα τα πρώιμα ψυχολογικά κίνητρα που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου. Η παρουσία του Χώρου Τέχνης δ. μου προσφέρει ένα νέο τοπόσημο και ελπίζω οι Βολιώτες να συνειδητοποιήσουν ότι παρά το ιδιωτικό καθεστώς η συγκεκριμένη γκαλερί συντελεί στην άρθρωση δημόσιου καλλιτεχνικού λόγου και να τη στηρίξουν με θέρμη.
Επιλέξατε να φύγετε από τον τόπο σας και να κάνετε το δικό σας «Grand Tour» ή αλλιώς ταξίδι επιμορφώσεως… Θα μπορούσατε να έχετε κάνει τα ίδια πράγματα όσον αφορά στην καλλιτεχνική σας γραφή, χωρίς να έχει προηγηθεί το ίδιο σχεδιάγραμμα;
Χωρίς το Grand Tour σε Βαυαρία και Ιταλία, σίγουρα η ζωή και τα έργα μου θα ήταν αρκετά διαφορετικά, ενώ το γκρέμισμα των προκαταλήψεών μου σχετικά με το πλατωνικό έργο κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος στην Ακαδημία Καλών Τεχνών και η εισαγωγή μου στην επιστήμη της παπυρολογίας άλλαξαν ανεπανόρθωτα και τη θεματολογία μου και την πολιτιστική μου ταυτότητα.
Γλυπτική, εικαστικά, φιλοσοφία: Τέχνες και έννοιες, σπουδές και έρευνα. Λειτουργείτε συνδυαστικά σε σχέση με την έμπνευση και τη δημιουργία;
Ακριβώς έτσι όπως το αναφέρατε.
Εάν χρειαζόταν να επιλέξετε ανάμεσα σε όσα ασχολείστε τι θα αποχωριζόσασταν και τι θα κρατούσατε ή μήπως θα μπορούσατε να τα απαρνηθείτε όλα και να περάσετε σε κάτι διαφορετικό;
Έχοντας απαρνηθεί για διάφορους λόγους τη σκηνοθεσία και την αρχαιολογία ως επάγγελμα, δεν θέλω ούτε να σκέφτομαι την πιθανότητα εγκατάλειψης της
γλυπτικής ή της φιλοσοφίας.
Αυτή την εποχή βρίσκεστε στην Ελλάδα, στην Αθήνα… Ασχολείστε με κάτι συγκεκριμένο, κάτι που να σας φέρνει ίσως ξανά πίσω;
Έκανα τις πρώτες κινήσεις για την οργάνωση μιας ατομικής έκθεσης στην Αθήνα, που θα αντιπαραθέτει τα έργα δύο διανοητών του 19ου αιώνα σε θέματα βυζαντινής αισθητικής και σύγχρονου θεάτρου. Η έκθεση στον Βόλο όμως μόλις έφτασε στην εκκίνηση και απαιτεί απόλυτη συγκέντρωση.
Είναι γνωστό ότι η Ελλάδα με την Ιταλία συνδέονται με εκλεκτικές συγγένειες και ότι υπάρχει μια ταύτιση πολλών σημείων… Θεωρείτε ότι οι δύο χώρες που αλληλοδιαδέχονται στον πολιτισμό και τις τέχνες δίνουν κοινή ώθηση σε έναν καλλιτέχνη;
Θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σας προσθέτοντας απλώς το γεγονός ότι στην περίπτωση που κάποιος καλλιτέχνης τυγχάνει να ασχολείται και με Πλατωνικές και Νιτσεϊκές σπουδές, δηλαδή με έναν αρχαίο Αθηναίο φιλόσοφο και έναν μοντέρνο φιλόσοφο που διένυσε μείζον μέρος της ζωής του προβληματιζόμενος περί του αρχαίου πολιτισμού, η κοινή ώθηση των δύο αυτών χωρών γίνεται τόσο δυνατή που αποτελεί μονόδρομο.
Ας γυρίσουμε στα έργα σας… Τα παρουσιάζετε για πρώτη φορά στον Βόλο. Η υποδοχή τους θα σας επηρεάσει;
Συνειδητοποιώ σιγά σιγά ότι είναι συναρπαστικό να παρουσιάζεσαι για πρώτη φορά στην πόλη που γεννήθηκες μετά από τόσα πολλά χρόνια.
Σε ποιους απευθύνεστε; Ποιο είναι το κοινό στο οποίο δίνετε τα έργα σας και δίνεστε μέσα από αυτά;
Η είσοδος είναι ελεύθερη και απευθύνεται σε όλους όσοι ενδιαφέρονται να την
επισκεφτούν.
Τι σημαίνει Βόλος, Ελλάδα, χώρος, χώρα, χρόνος για εσάς;
Βόλος για μένα σημαίνει το μαγνησιακό σύμπλεγμα αποτελούμενο από τη φύση υπό τη σκιά του Πηλίου και από το σύνολο των πολεοδομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων των ανθρώπων που το κατοικούν με έμφαση τη μυκηναϊκή περίοδο, στην οποία οι θολωτοί τάφοι και η σύνθεση των μυθολογιών των Αργοναυτών, των Λαπιθών και των Κενταύρων μαζί άλλα πιθανά στοιχεία που δυστυχώς έχουν χαθεί, αποτελούσαν μία δυνατή πολιτιστικά πρόταση. Σε προσωπικό επίπεδο, οι έννοιες Ελλάδα, χώρος, χώρα και χρόνος διαμορφώνονται γύρω από την τρίπολη που αποτελείται από τις πόλεις που έχω ζήσει: Βόλος, Αθήνα, Νάπολη, μία φαντασιακή ευρωπαϊκή χώρα όπου την ελληνικότητά της την αισθάνομαι ανάλογη με αυτή του Καβάφη και των ελληνόφωνων ανθρώπων των πολυπολιτισμικών κοινωνιών της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου όπως αυτή διασώζεται στην ποίηση του πρώτου και στα γράμματα και λοιπά παπυρικά απομεινάρια των δεύτερων στην καυτή έρημο και πάντα κοντά εις τα δροσερά νερά της Μεσογείου θαλάσσης.