Ο βίαιος νους

Της 

Χαράς Ζήκα,

χημικού, MSc,

δρ Φαρμακευτικής

Όλοι νομίζουμε ότι ελέγχουμε τις πράξεις μας. Κάποιες φορές έχουμε βίαιες σκέψεις ή φαντασιώσεις αλλά δεν τις πραγματοποιούμε. Όμως μερικοί άνθρωποι χάνουν τον αυτοέλεγχο, αφήνουν τον θυμό να τους κυριεύει και μπορεί να οδηγηθούν σε βίαιες συμπεριφορές, να καταστρέφουν σχέσεις, να πληγώνουν ανθρώπους ή ακόμη να αφαιρούν ζωές. Οι σκέψεις μας και συνεπώς οι ενέργειές μας είναι προϊόντα της δραστηριότητας του εγκεφάλου μας, που είναι μια τέλεια μηχανή. Η αποδοχή όμως ότι ο νους μας είναι μηχανή σημαίνει ότι δεν έχουμε ελεύθερη βούληση και ότι δεν είμαστε υπεύθυνοι για τις επιλογές μας; Η απάντηση είναι και ναι και όχι.

Η επικρατούσα άποψη για την εμφάνιση βίαιης συμπεριφοράς είναι ότι οι ρίζες της βρίσκονται σε κακές συνθήκες περιβάλλοντος και στην ύπαρξη βίαιων γονιών. Ωστόσο πολλές επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι στους βίαιους ανθρώπους υπάρχει κάποια βλάβη ή φτωχή λειτουργία του προμετωπιαίου φλοιού, δηλαδή της περιοχής του εγκεφάλου που βρίσκεται πίσω από το μέτωπο και τα μάτια.

Πειράματα έχουν δείξει ότι η διέγερση με ηλεκτρόδια περιοχών του υποθαλάμου μπορούσε να κάνει μια ήρεμη γάτα να βγάλει τα νύχια της, να καμπουριάσει και να ανατριχιάσει ολόκληρη δείχνοντας μεγάλο θυμό, σα να βρισκόταν αντιμέτωπη με σκύλο! Όταν σταματούσε η διέγερση αυτής της περιοχής του εγκεφάλου χουζούρευε σα να μη συνέβαινε τίποτα.

Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που συσχετίζουν την ανθρώπινη βιαιοπραγία με αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων. Σε βιαστές έχουν βρεθεί υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης. Στα ζώα η επίδραση των ορμονών στη συμπεριφορά είναι πιο ισχυρή. Έχει διαπιστωθεί ότι θεραπεία με ανδρογόνα σε αρσενικά ποντίκια εφηβικής ή ενήλικης περιόδου ζωής αυξάνει σημαντικά την επιθετικότητά τους. 

Στις γυναίκες σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα το ήμισυ των εγκληματικών ενεργειών και πάνω από το ήμισυ των αυτοκτονιών συμβαίνουν λίγο πριν την εμηνορρυσία. Τότε, όπως συμβαίνει και μετά τον τοκετό, τα επίπεδα μιας ορμόνης που λέγεται προγεστερόνη πέφτουν κατακόρυφα. Αυτή η απότομη πτώση προκαλεί δραματικές αλλαγές στη διάθεση σε ορισμένα άτομα. Πρόκειται για τη λεγόμενη προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή.

Τέλος, από μελέτες της εγκεφαλικής λειτουργίας με τομογράφο, έχει αποδειχθεί ότι η συνεχής ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια που περιέχουν σκηνές βίας αυξάνουν στα άτομα την πιθανότητα αντίδρασης με βία σε ένα πραγματικό συμβάν. 

Όλοι αισθανόμαστε θυμό όταν έχουμε πληγωθεί, αδικηθεί ή προσβληθεί. Πρέπει να θυμόμαστε όμως ότι: «Ο καθένας μπορεί να θυμώσει, αυτό είναι εύκολο. Αλλά το να θυμώσει κανείς με το σωστό άτομο, στον σωστό βαθμό και στη σωστή στιγμή, για τη σωστή αιτία και με το σωστό τρόπο, αυτό δεν είναι εύκολο» (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια).