Ο «Κρίτων» του Πλάτωνος και οι «επαΐοντες»

Του Χρίστου Δ. Ξενάκη*

Όταν, σε παλαιότερους καιρούς, το εκπαιδευτικό μας σύστημα έριχνε περισσότερο, από όσο σήμερα, βάρος σε θέματα Αγωγής και φρονηματισμού των μαθητών, στη Β’ Λυκείου διδασκόταν ο «Κρίτων» του Πλάτωνος. Πρόκειται για ένα διάλογο μεταξύ Σωκράτους και Κρίτωνος, δασκάλου και μαθητού, στον οποίο ο Σωκράτης, λίγο πριν πεθάνει, αναπτύσσει αλήθειες, όπως: Η αγάπη προς την πατρίδα, ο σεβασμός στους νόμους της, η αξία της λογικής, η αποφυγή οποιασδήποτε μορφής αδικίας – «ουδαμώς δει αδικείν» – η σημασία της συνέπειας λόγων και έργων, η σημασία της πειθούς στον πολιτικό βίο, και, τέλος, ο ρόλος των ειδικών, των «επαϊόντων», στη ζωή μας.
Στην εποχή της πανδημίας που διανύουμε, με τα μέσα επικοινωνίας που διαθέτουμε μπορούμε να έχουμε υπεύθυνες ειδήσεις, πληροφορίες και οδηγίες για το θέμα. Βλέπουμε, «ιδίοις όμμασι», ή ακούμε, «ιδίοις ωσί», τους ειδικούς, τους «επαΐοντας», να μας ενημερώνουν για το είναι και το δέον ανά πάσαν στιγμήν.
Όμως, «ουδέν καλόν αμιγές κακού». Αυτή η δυνατότητα της άμεσης επικοινωνίας έχει και τις παρενέργειές της. Συμπολίτες μας, υποτιμώντας την αξία της λογικής και των ειδικών, των «επαϊόντων», υποστηρίζουν, και διαδίδουν, πράγματα αντίθετα προς τις γνώμες της συντριπτικής πλειονότητας των ειδημόνων και τα πορίσματα των επιστημονικών ερευνών.
Και αν οι συνέπειες αυτών των εξωπραγματικών στοιχείων είναι δυσμενείς μόνο για τους γεννήτορές τους, μικρό το κακό. Αν, όμως, παρασυρθούν και άλλοι αθώοι και περιφρονήσουν τις γνώμες, τις συστάσεις, τις προειδοποιήσεις των «επαϊόντων», τότε τι γίνεται;

Παρασυρόμαστε, λοιπόν, πολλοί από μας. Το πρωτότυπο, το εντυπωσιακό, το εύκολο, το «αντισυστημικό», μας γοητεύει. Διότι δεν μάθαμε από τη μικρή μας ηλικία ότι για το κάθε τι υπάρχουν οι ειδικοί. Και μάλιστα, όταν πρόκειται για το κορυφαίο θέμα της υγείας. Υπάρχουν, λοιπόν, οι συνάνθρωποί μας που σπούδασαν, που διάβασαν, που ασχολήθηκαν χρόνια και χρόνια, για να μπορούν να ξέρουν τι ακριβώς συμβαίνει και τι ακριβώς πρέπει να γίνει. Και για να φτάσουν στο «είναι» και στο «δέον» αξιοποίησαν μέσα, όπως: Η παρατήρηση, το πείραμα, η έρευνα, η τεκμηριωμένη εξακρίβωση, η έμπνευση, η φαντασία, σε συνδυασμό με τη λογική, τη δημιουργικότητα, τα επιστημονικά εργαστηριακά μέσα.
Διαδεδομένη και εύστοχη η λαϊκή ρήση: «Δεν θα υπήρχαν λύκοι, αν έλειπαν τα πρόβατα». Αν το εκπαιδευτικό μας σύστημα εφοδίαζε τα βλαστήματά μας με τα αμυντικά μέσα που η πραγματικότητα της ζωής απαιτεί, οι διάφοροι εκμεταλλευτές της ανθρώπινης κουφότητας δεν θα εύρισκαν πρόσφορο έδαφος για ευδοκίμηση.
Πώς, λοιπόν, να σταματήσει κανείς να γράφει για την Παιδεία;

*κλασικού φιλολόγου