Τοπικά

Ο δρ Κ. Κίττας στη “Θ”: Προοπτική και αναγκαιότητα η ανάπτυξη καλλιεργειών θερμοκηπίου

 

To κύριο ερευνητικό έργο του δρ Κωνσταντίνου Κίττα, ομότιμου καθηγητή του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αφορά στις «Γεωργικές Κατασκευές» και ιδιαίτερα τον σχεδιασμό, την κατασκευή, τις τεχνολογίες και τεχνικές για την παραγωγή σε θερμοκήπια. Επιπλέον, υπογραμμίζει τα πλεονεκτήματα των διχτυοκηπίων ως εναλλακτικού στις καλλιέργειες υπαίθριου συστήματος παραγωγής.
Ο ερευνητής διαπιστώνει ότι, ενώ έχουν γίνει βήματα προόδου στην ανάπτυξη των καλλιεργειών υπό κάλυψη – προτεραιότητα για το Εργαστήριο Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας – υπάρχουν ακόμη σημαντικά περιθώρια για την ανάπτυξή τους.
Ο ίδιος εξηγεί πως η ανάπτυξη των καλλιεργειών υπό κάλυψη, με το μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους, αποτελούν προοπτική, αλλά και αναγκαιότητα, καθώς μπορούν να προσφέρουν δυνατότητες παραγωγής προϊόντων ποιότητας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, μείωσης των εισαγωγών ποσοτήτων κηπευτικών, αλλά και να συμβάλλουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
«Η γεωργία ήταν πάντα η παρηγοριά της ανθρωπότητας, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Ο Ξενοφώντας το 362 π.Χ., αναφέρει στα Οικονομικά: «ευ μεν γαρ φερομένης της γεωργίας έρρωνται και αι άλλαι τέχναι άπασαι», ενώ ο Αμερικανός γερουσιαστής Daniel Webster το 1840, αποκαλεί τους γεωργούς «θεμελιωτές του ανθρώπινου πολιτισμού!». Η ανάπτυξη της γεωργίας, η αυτάρκεια σε σίτο, ο εξηλεκτρισμός της γεωργίας, η ανάπτυξη των θερμοκηπίων που αποτέλεσαν θαύμα για τη χώρα μας, έγινε από τους γεωπόνους και τους αγρότες. Δυστυχώς αυτό είναι κάτι που δεν προβάλλεται καθόσον αυτοί που υπηρετούν τη γεωργία λένε πάντα λιγότερα από αυτά που κάνουν.
Η ελληνική γεωργία διέρχεται κρίσιμη φάση, η οποία έχει επηρεασθεί από το διεθνές περιβάλλον, με την αποσύνδεση των επιδοτήσεων από το ύψος της παραγωγής, έχουν δημιουργήσει προβλήματα ανταγωνιστικότητας των αγροτικών προϊόντων και έχουν καταστήσει αρκετές από τις παραδοσιακές καλλιέργειες αντιοικονομικές.
Οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες αποτελούν μια δυναμική έκφραση της πρωτογενούς παραγωγής και ιδιαίτερα σήμερα, με τα διάφορα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής γεωργίας (νέα ΚΑΠ), μπορεί να αποτελέσουν διέξοδο και ταυτόχρονα σημαντικό παράγοντα δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας ακόμη και για περιοχές, οι οποίες παραδοσιακά έχουν σχέση μόνο με μεγάλες καλλιέργειες, όπως η περιοχή της Θεσσαλίας.
Σημειώνεται πως οι καλλιέργειες υπό κάλυψη (θερμοκήπια και διχτυοκήπια) δίνουν τη δυνατότητα για παραγωγή προϊόντων ποιότητας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με αποδοτική χρήση των εισροών σε νερό, λιπάσματα, φυτοφάρμακα και εργασία. Ενδεικτικά, μάλιστα, και σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τροφίμων, οι καλλιέργειες στα θερμοκήπια έχουν 3‐5 φορές μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα χρήσης νερού σε σχέση με τον ανοιχτό αγρό.

«Αύξηση των καλλιεργειών υπό κάλυψη, στις γειτονικές μας χώρες, αλλά όχι στην Ελλάδα»
Σύμφωνα με τον FAO, αναμένεται τα επόμενα 35 χρόνια μια αύξηση αναγκών σε τροφή κατά 70%, ενώ ταυτόχρονα θα έχουμε σημαντικά προβλήματα έλλειψης νερού, ενώ έως το 2050, υπολογίζεται πως μισή από τη συνολική διαθέσιμη γεωργική έκταση θα είναι διαθέσιμη για καλλιέργειες. Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή καθιστά δύσκολη την παραγωγή προϊόντων ποιότητας στην ύπαιθρο, αφού η γεωργία ανήκει σε εκείνους τους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο εξαιτίας της εξάρτησής της από τις καιρικές συνθήκες. Έτσι, αναμένεται διεθνώς αύξηση των καλλιεργειών υπό κάλυψη, δηλαδή των θερμοκηπίων και διχτυοκηπίων, κάτι που φαίνεται στις γειτονικές μας χώρες, αλλά όχι στη χώρα μας. Ενδεικτικά, μάλιστα, η Ελλάδα είχε 45.000 στρέμματα θερμοκήπια το 1990 και η Τουρκία 25.000 στρέμματα. Ωστόσο, σήμερα η Ελλάδα έχει γύρω στα 60.000 στρέμματα και η Τουρκία ξεπερνάει τα 800.000 στρέμματα!
Σημαντική ανάπτυξη των καλλιεργειών υπό κάλυψη βλέπουμε και στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία κ.α. Έτσι υπάρχουν περίοδοι του έτους όπως χειμώνας και κυρίως καλοκαίρι (λόγω αύξησης της τουριστικής κίνησης η κατανάλωση λαχανοκομικών αυξάνεται σημαντικά) που εισάγουμε σημαντικές ποσότητες σε κηπευτικά. Συμπερασματικά, η ανάπτυξη των καλλιεργειών υπό κάλυψη αποτελεί αναγκαιότητα για τη χώρα μας και το Εργαστήριο Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υπηρετούσε και υπηρετεί κατά τον καλύτερο τρόπο τον σημαντικό και με εξαιρετική προοπτική αυτόν τομέα.

Σημαντικό ερευνητικό έργο για την κατασκευή και τον εξοπλισμό καλλιεργειών υπό κάλυψη
To κύριο ερευνητικό έργο του κ. Κίττα αφορά στις «Γεωργικές Κατασκευές» και ιδιαίτερα τον σχεδιασμό, την κατασκευή και τις τεχνολογίες και τεχνικές για την αειφορική παραγωγή σε θερμοκήπια. Επιπλέον, περιλαμβάνει τα διχτυοκήπια και την αναγκαιότητα, τα πλεονεκτήματα και τις τεχνολογίες χρήσης των διχτυοκηπίων ως εναλλακτικού στις καλλιέργειες υπαίθριου συστήματος παραγωγής. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μείωση των εισροών ενέργειας, χημικών και νερού στο οικοσύστημα «θερμοκήπιο» και «διχτυοκήπιο», καθώς και με το πράσινο στο κτίριο, ως ακολούθως:
-Θέρμανση και δροσισμός θερμοκηπίων, Συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας: Νέα υλικά κάλυψης, θερμοκουρτίνες, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κλειστό θερμοκήπιο, έλεγχος μικροκλίματος θερμοκηπίων, άρδευση καλλιεργειών υπό κάλυψη, εξοικονόμηση νερού: Συστήματα υποστήριξης λήψης αποφάσεων, αισθητήρες, υδροπονία.
-Μείωση των χημικών εισροών για φυτοπροστασία (ολοκληρωμένη παραγωγή, δίχτυα εντομοστεγανότητας, φωτοεκλεκτικά υλικά κάλυψης), αναδιάρθρωση του φυτικού κεφαλαίου (δοκιμή νέων ποικιλιών).
-Αναπτυξιακή Εκπαίδευση, Διχτυοκήπια: Υλικά, βιοκλιματολογία, κατασκευή, Πράσινο στο κτίριο: Πράσινες σχολικές αυλές.

Τα θερμοκήπια αυξάνουν την αποτελεσματικότητα χρήσης νερού
Έχει βρεθεί ότι τα θερμοκήπια αυξάνουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα χρήσης νερού και λιπασμάτων. Οι μελέτες του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έχουν δείξει ότι για κάθε κυβικό μέτρο νερού που καταναλώνεται, στον ανοιχτό αγρό παράγονται περίπου 10-12 κιλά τομάτας, ενώ σε ένα απλό θερμοκήπιο με καλλιέργεια στο έδαφος παράγονται περίπου 23 κιλά. Αν η καλλιέργεια στο θερμοκήπιο γίνει υδροπονικά σε ανοιχτό σύστημα και το θερμοκήπιο είναι λίγο καλύτερα εξοπλισμένο, τότε παράγονται περίπου 33 κιλά τομάτας, ενώ αν το υδροπονικό σύστημα είναι κλειστό η τιμή ανέρχεται στα 50 κιλά τομάτας για κάθε κυβικό μέτρο νερού που καταναλώνεται. Έτσι, το θερμοκήπιο μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα σύστημα με χαμηλό αποτύπωμα νερού.

Μείωση χημικών για φυτοπροστασία
Από μελέτες του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας βρέθηκε πως με τη χρήση διχτύων εντομοστεγανότητας στα ανοίγματα αερισμού των θερμοκηπίων και η χρήση υλικών κάλυψης απορροφητικών της υπεριώδους ακτινοβολίας και αντισταγονικών- αντιομιχλικών υλικών κάλυψης έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση εντόμων και ασθενειών κατά 80% έως 100% και κατά συνέπεια οδηγούν σε μείωση ανάγκης χρήσης φυτοπροστατευτικών.

Εξοικονόμηση ενέργειας
Μελέτες του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έδειξαν πως η χρήση υλικών κάλυψης με θερμικές ιδιότητες και η χρήση κουρτινών εξοικονόμησης ενέργειας οδηγούν σε μείωση αναγκών θέρμανσης κατά 30% και κατά συνέπεια σε μείωση κόστους παραγωγής, ανταγωνιστικότερα προϊόντα και μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Διχτυοκήπια
Για τα διχτυοκήπια που αποτελούν ένα σύστημα καλλιέργειας και παραγωγής πολλά υποσχόμενο σε σχέση με την καλλιέργεια στον ανοιχτό αγρό, ερευνητικές μελέτες του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έδειξαν πως βελτιώνεται υπό κάλυψη κατά 5οC το κλίμα της καλλιέργειας σε σχέση με τις καλλιέργειες υπαίθρου, αυξάνεται η εμπορεύσιμη παραγωγή κατά 100%, και ταυτόχρονα έχουμε μείωση της κατανάλωσης νερού κατά 20-40%, ενώ το δίχτυ με 15-20% σκίαση έχει δώσει τα καλύτερα αποτελέσματα.

Η συμβολή του μοναδικού θερμοκηπιακού συγκροτήματος στο Βελεστίνο
Το Εργαστήριο Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του οποίου ο κ. Κίττας, ο οποίος, όπως υπογραμμίζει, είχε την τιμή να είναι διευθυντής μέχρι τη συνταξιοδότησή του, και του οποίου τώρα τη Διεύθυνση έχει ένας εξαιρετικός και πανάξιος συνάδελφός του, ο καθηγητής Νικόλαος Κατσούλας, «έχει καταφέρει να φέρει στο Πανεπιστήμιό μας σημαντικά χρηματοδοτούμενα ανταγωνιστικά προγράμματα – σε συνεργασία με κορυφαία Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα του εξωτερικού και της Ελλάδας – και να αποτελεί σήμερα σημείο αναφοράς για την παγκόσμια θερμοκηπιακή πραγματικότητα. Αξίζει, μια βόλτα μέχρι το αγρόκτημα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Βελεστίνο και θα διαπιστώσετε πως υπάρχει εκεί ένα θερμοκηπιακό συγκρότημα μοναδικό για Ελλάδα και εξωτερικό, που έγινε μάλιστα με το ταλέντο, την εργατικότητα και την επιμονή της ομάδας του Εργαστηρίου, και με χρήματα κυρίως από ανταγωνιστικά προγράμματα».
Στο θερμοκηπιακό αυτό συγκρότημα υλοποιούνται σήμερα ευρωπαϊκά και εθνικά ανταγωνιστικά προγράμματα με σημαντικές και καινοτόμες ερευνητικές δράσεις με στόχο τη βελτίωση του σχεδιασμού και του εξοπλισμού των σύγχρονων θερμοκηπίων και διχτυοκηπίων και την εφαρμογή κυκλικής οικονομίας στις καλλιέργειες υπό κάλυψη. Ενδεικτικές δράσεις είναι η μελέτη και δοκιμή νέων καινοτόμων υλικών κάλυψης, η εφαρμογή ρομποτικών τεχνολογιών στη διαχείριση του κλίματος των θερμοκηπίων και στην αναγνώριση ασθενειών και εστιασμένου ψεκασμού σε καλλιέργειες υπό κάλυψη, η ανάπτυξη και βελτιστοποίηση συστήματος ενυδρειοπονίας για παραγωγή τροφής, η αξιοποίηση υγρών αποβλήτων για καλλιέργεια μκροφυκών και χρησιμοποίηση αυτών προς παραγωγή συμπληρωμάτων ιχθυοτροφών. Ακόμη, υλοποιούνται δράσεις για την ανάπτυξη του Μεσογειακού Βιολογικού θερμοκηπίου, την ανάπτυξη φορητών αναλυτών θρεπτικού διαλύματος υδροπονικών καλλιεργειών, την αξιολόγηση έξυπνων εντομοπαγίδων και την ανάπτυξη συστήματος υποστήριξης λήψης αποφάσεων για ολιστική διαχείριση ενυδρειοπονίας. Φυσικά, το υπάρχον θερμοκηπιακό πάρκο, πέραν της εκπαίδευσης των φοιτητών σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο, είναι επισκέψιμο και οργανώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα ανοιχτές ημερίδες ξενάγησης, ενημέρωσης και ταχύρρυθμης εκπαίδευσης.

Πρόταση για «Μεσογειακό Κέντρο Τεχνολογίας Θερμοκηπίων»
Η ανάπτυξη των καλλιεργειών υπό κάλυψη αποτελεί σήμερα μια προοπτική, αλλά και αναγκαιότητα στη χώρα μας. Ωστόσο, η ανάπτυξη των θερμοκηπίων και διχτυοκηπίων πρέπει να γίνει με σεβασμό στο περιβάλλον, δηλαδή με χρήση αειφορικών τεχνολογιών. Επομένως απαιτείται εκπαίδευση των ενδιαφερομένων, αλλά και πολιτική βούληση, για την οποία είναι άλλοι υπεύθυνοι. Όσοι, λοιπόν, παραγωγοί, γεωπόνοι, μελετητές και επενδυτές σκοπεύουν να ασχοληθούν σοβαρά με την καλλιέργεια λαχανοκομικών ειδών θα πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες τεχνολογίες και πριν τις υιοθετήσουν να προχωρήσουν σε δοκιμές, να αναλύσουν την εξεύρεση της αποδοτικότερης επένδυσης για την κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, να επιδιώξουν συνεργασίες και ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών και να θέσουν μακροπρόθεσμους στόχους. Για την υποστήριξη και την εκπαίδευση δημιουργήθηκε και υπάρχει σήμερα το «Θερμοκηπιακό πάρκο καινοτομίας και κυκλικής καινοτομίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας», που διαθέτει όλες τις σύγχρονες τεχνολογίες και αποτελεί κέντρο έρευνας, εκπαίδευσης και τεχνικής υποστήριξης για θέματα κατασκευής και διαχείρισης θερμοκηπίων για τη Θεσσαλία, ολόκληρη της Ελλάδας και το εξωτερικό κάτι που πρέπει, να φροντίσουν οι ιθύνοντες να θεσμοθετηθεί ώστε να αποτελέσει «Μεσογειακό Κέντρο Τεχνολογίας Θερμοκηπίων».

Βιογραφικό
Ο δρ Κωνσταντίνος Κίττας γεννήθηκε στη Λάρισα και σπούδασε στην Ελλάδα και στη Γαλλία. Είναι γεωπόνος της Ανωτάτης Γεωπονικής Σχολής Αθηνών, πολιτικός μηχανικός της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, μηχανολόγος μηχανικός της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών, υφηγητής Αγρομετεωρολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, διδάκτωρ (Docteur Ingénieur) του Πανεπιστημίου Perpignan Γαλλίας, κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος (D.E.A.) του Πανεπιστημίου του Perpignan Γαλλίας στην ειδικότητα «Thermodynamique et Cinétique à hautes températures», κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Μετεωρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος του Πανεπιστημίου του Perpignan Γαλλίας στην Ηλιακή Ενέργεια. Είναι τακτικό μέλος της Ελληνικής Γεωργικής Ακαδημίας. Υπήρξε διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Παν. Θεσσαλίας από την ίδρυσή του το 1993 έως το 2016 οπότε συνταξιοδοτήθηκε. Υπήρξε πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας και Διαχείρισης Αγροοικοσυστημάτων του Κέντρου Έρευνας Τεχνολογίας και Ανάπτυξης. Έχει περισσότερα από 40 χρόνια εμπειρίας στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση και έρευνα στον τομέα της Γεωργικής Μηχανικής με έμφαση στη Βιοκλιματολογία, στον Έλεγχο Περιβάλλοντος Αγροτικών Εγκαταστάσεων, στον Σχεδιασμό, τον Έλεγχο του Μικροκλίματος και τις Τεχνολογίες Θερμοκηπίων και στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Έχει 450 δημοσιεύσεις σε διεθνή περιοδικά με κριτές και ανακοινώσεις σε διεθνή και ελληνικά πρακτικά συνεδρίων, ενώ το δημοσιευμένο έργο του έχει περισσότερες από 4.000 ετεροαναφορές. Έχει συντονίσει και συμμετάσχει σε περισσότερα από 70 ευρωπαϊκά και εθνικά ερευνητικά έργα.

Καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο 2% των κορυφαίων επιστημόνων παγκοσμίως
Η «Θ» σε σειρά παρουσιάσεων αναδεικνύει το έργο αξιόλογων επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Λαμβάνοντας υπόψη 22 επιστημονικά πεδία, 176 υποκατηγορίες αυτών, καθώς και επιλεγμένα βιβλιομετρικά κριτήρια, μία πρόσφατη μελέτη των Baas, Boyak & Ioannidis (2021) του Πανεπιστημίου Stanford των ΗΠΑ (https://elsevier.digitalcommonsdata.com/datasets/btchxktzyw/3) εντόπισε το παγκόσμιο 2% των κορυφαίων ερευνητών-επιστημόνων, με βάση το συνολικό επιστημονικό τους έργο. Σε αυτό το τιμητικό ποσοστό συγκαταλέγονται και 26 καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, οι οποίοι αναφέρονται με τη σειρά που τους κατατάσσει η μελέτη: 1) Αρβανητογιάννης Ιωάννης, 2) Παπαγεωργίου Ελπινίκη, 3) Τσιακάρας Παναγιώτης, 4) Παπαδημητρίου Κώστας, 5) Μαλίζος Κωνσταντίνος, 6) Κουτεντάκης Γιάννης, 7) Χάλκος Γεώργιος, 8) Μπάκος Παντελής, 9) Αθανασίου Χρήστος, 10) Φλουρής Ανδρέας, 11) Μακρής Δημήτρης, 12) Παπαστεργίου Μαρίνα, 13) Παπαϊωάννου Αθανάσιος, 14) Κίττας Κωσταντίνος, 15) Φατούρος Ιωάννης, 16) Καραμάνος Σπύρος, 17) Ανθόπουλος Λεωνίδας, 18) Ζηλιασκόπουλος Αθανάσιος, 19) Φθενάκης Γεώργιος, 20) Λουτρίδης Σπύρος, 21) Σανταλίδης Χαρίλαος, 22) Αβραμίδης Ηλίας, 23) Ιακωβίδης Δημήτριος, 24) Σταματέλος Αθανάσιος, 25) Αργυρίου Αντώνιος, και 26) Χαϊδεμενόπουλος Γεώργιος.

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το