Του ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Α’
Ο Αχμέτ του βιονικού πολιτισμού
Μακάρι νάχαμε τέτοιους ξεναγούς και στην Ελλάδα! Σαν τον Αιγύπτιο Αχμέτ που ζούσε με ένα φτηνό μεροκάματο κι έκαμε τον ξεναγό στους «πολιτισμένους» Ευρωπαίους. Για να συμπληρώσει τα αναγκαία προς το επιζείν.
O Aχμέτ ζούσε σε μια φτωχογειτονιά του Καΐρου κι ήταν παντρεμένος με δυο κορίτσια της παντρειάς.
Είχε σπουδάσει αιγυπτιολογία, ενώ μιλούσε θαυμάσια ελληνικά, με μεγάλη άνεση και ροπή στους ιδιωματισμούς.
Μεγάλου βεληνεκούς η γενική του παιδεία και καλλιέργεια.
Ο άνθρωπος κατείχε και αξιολογούσε, χωρίς κορώνες εθνικιστικού ή θρησκευτικού φονταμενταλισμού, τις γνώσεις και τις εμπειρίες του από το πάνθεον της αιγυπτιακής παράδοσης, με όλες τις κοινωνικές, ιστορικές και θρησκειολογικές παραμέτρους.
Τέτοια οξυδέρκεια, προσήνεια, αμεσότητα, χιούμορ και αυτοσαρκασμό στον λόγο του δε συναντάμε κάθε μέρα στις συναναστροφές μας με ειδικευμένους ξεναγούς και γνώστες του αιγυπτιολογικού χάρτη. Ο χαρακτήρας του ήταν νηφάλιος κι ο λόγος του είχε ροή, πλούτο και πληρότητα. Ταξιδεύοντας μαζί του για δυο μέρες στην ιστορία της Αιγύπτου δεν μας άφησε την παραμικρή αμφιβολία και κανένα ερώτημα αναπάντητο. Σε κάθε στάση του ιστορικού και θρησκευτικού τόξου της Αιγύπτου έπαιρνε θέση και αντλώντας από αυθόρμητες πηγές γέλιου, με αντικειμενική κριτική, πάνω σε οποιοδήποτε λεπτό ζήτημα απαντούσε σε κάθε απορία μας.
*
Τομείς, δράσεις κι ενδιαφέροντα της αιγυπτιολογίας που κάλυπτε με εξαιρετικά σύντομη και περιεκτική επισκόπηση, ο Αχμέτ ήταν πάνω – κάτω τα επόμενα:
Ο Νείλος το Ασσουάν κι η Νεφερτίτη – ο Φάρος, το Λούξορ, η Θηβαΐδα – ο Φαραώ, η Ίσιδα, το Σουέζ – ο Δαβίδ, οι Δέκα Εντολές – ο Μωυσής, η Φλεγόμενη Βάτος, το Αμπού Σιμπέλ – ο Ακενατόν, η Υπατία, ο Ωριγένης – ο Τουταγχαμών, οι Κόπτες, η Σφίγγα – η άγια Αικατερίνη, η Ερυθρά θάλασσα, η Ηλιούπολη, η Κλεοπάτρα, το όρος Χωρήβ, μα και ο Καβάφης. Τελειώνοντας την επισκόπηση και κριτική της σύγχρονης και παλιάς αιγυπτιακής ιστορίας επέστεφε τον λόγο του ο βασιλιάς Ραμσής, η Γκίζα, η Μονή Σινά, η Μάρσα Ματρούχ, το Ελ Αλαμέιν, ο Στρατής Τσίρκας κι ο Άμμωνας Ρα…
Κι εντέλει μια Αλεξάνδρεια πλουμιστή από την πυκνή κι αστείρευτη ιστορία της και πλουμισμένη από Ευκλείδες, Αρίσταρχους, Βιβλιοθήκες και Πτολεμαίους. Κι από έναν Ηρόδοτο με μιαν «Ευτέρπη» στο τιμόνι ταξιδεμένο από τις Μούσες στην Αίγυπτο (θεωρίης είνεκεν) και στο πηδάλιο την πρώτη στον κόσμο ιστορική καταγραφή της χώρας…
Για όλα ο Αχμέτ είχε σαφείς και ώριμες τοποθετήσεις και ερμηνείες στους Έλληνες περιηγητές. Ένας Αιγύπτιος Ηρόδοτος που έγραφε στην ελληνική γλώσσα την ώριμη ιστορία της χώρας του δίνοντας εξηγήσεις, με κάθε δυνατή ακρίβεια.
*
Ο Αχμέτ μάς παρέλαβε από το ξενοδοχείο Radisson του Καΐρου και με την καλημέρα του άστραψε ένας ουρανός λαμπερός και καθάριος πάνω από τη θολή ατμόσφαιρα της αιγυπτιακής πρωτεύουσας. Η «καλημέρα» ήταν από καρδιάς και ο λόγος του λίγο λίγο εξανθρώπισε τον διάλογο με την απροσποίητη καλοσύνη και την ευγένεια του ήθους και των εκφράσεων που ήσαν αυθόρμητες, συγκινητικές και εντελώς ασυμβίβαστες με τον χαρακτήρα του μέσου πολίτη της αφρικανικής χώρας.
Στις πολύωρες αναζητήσεις των αιγυπτιακών μυστικών, ο Αχμέτ στάθηκε ένας υποδειγματικός συνοδός περιήγησης μεγάλης εμβέλειας και απρόοπτης δυναμικής πάνω στα ιστορικά ντοκουμέντα της Χώρας του Νείλου.
Τη δεύτερη μέρα του ταξιδιού μας με το λεωφορείο που κατηύθυνε ο ίδιος, με υποδείξεις, παρατηρήσεις και στάσεις σε διερχόμενα μικρά ή μεγάλα αιγυπτιακά μυστικά και μνημεία, είχε στην τελευταία θέση τη γυναίκα του και την κόρη του, με τις μαντήλες σκεπασμένες, για τις οποίες έκανε δυτικότροπη κριτική και σάτιρα, σε τέτοιο βαθμό που μπορεί και να τον παρεξηγούσαν οι ίδιες, αν τον καταλάβαιναν.
Ήταν τόσο ανοιχτόμυαλος που δε συμμεριζόταν τις αντιρρήσεις των παλιών μυαλών, τα οποία κριτικάριζε με νηφαλιότητα και ώριμη στάση απέναντι στις φονταμενταλίστικες αντιδράσεις των μουσουλμανικών εθίμων.
Ο Αχμέτ φεύγοντας απ’ το διήμερο της ξενάγησής μας εισέπραξε για την προσφορά του ένα αντίδωρο που του το έδωσε η καρδιά μας χωρίς ποτέ να απλώσει το χέρι, όπως όλοι σχεδόν οι Αιγύπτιοι μεσολαβητές, μια και ο μισθός τους – ο αιγυπτιακός μισθός – δεν φτάνει ούτε στο ελάχιστο μιας αξιοπρεπούς επιβίωσης…
Β’
Ο Μωυσής του Σιναΐτικου ακροβατισμού
Κι από το Κάιρο στη χερσόνησο και την έρημο του Σινά. Ο κόσμος, ο τόπος, η μοίρα, όλα διαφορετικά μέσα στην ίδια χώρα. Μια χώρα που τη χωρίζουν πολλά, αλλά κυρίως ένας θαλάσσιος Λεβιάθαν (η Ερυθρά Θάλασσα, το Σουέζ και το Φράγμα Ασσουάν).
Στα βάθη αυτής της απομονωμένης περιοχής γύρω από το όρος Χωρήβ ή Σινά κι όπου ζουν πολλοί βεδουίνοι, αναπνέει ένα μικρό – τεράστιο σε αξία και παγκόσμια ιστορική ταυτότητα – μοναστήρι.
Κάτω από τα γρανιτένια βράχια με έντονη την ιερογλυφική τους όψη και τα πολλαπλά επίπεδα και τείχη του μοναστηριού είναι σκυμμένος ένας μοναχός. Ακουμπισμένο σε μια έπαλξη του τείχους παρατηρούμε τον πατέρα Μωυσή, με τη βιβλική φυσιογνωμία και του ζητούμε την άδεια για μια φωτογραφία.
Δεν είναι αυστηρός, αντίθετα είναι γλυκύτατος και προσηνής, καταδεχτικός και προσγειωμένος, αν και η επόμενη στάση του θα αποδείξει ότι είναι θεοβάμων για τα ανθρώπινα δεδομένα και κυρίως ακροβολιστής στη θεωρία και στις απόψεις του για την ατομική ζωή.
Ο πατέρας Μωυσής είν’ ένας άνθρωπος που έχει ζήσει μια ζωή πληθωρική, έντονη, κι εν πολλοίς αντικρουόμενη για μοναχική φύση.
Γεννήθηκε στον Άγιο Δημήτριο της Αττικής με καταγωγή, από Βυτίνα μεριά και Μανταμάδο της Λέσβου.
Και οι δυο πηγές επηρέασαν τον Μωυσή σμιλεύοντας μια ψυχή κι έναν χαρακτήρα επαναστατικό κι αδιατίμητο, αλλά αγαθοποιό και συνανθρώπινο. Για μοναχό μιλάμε…
Διακόνησε τη ζωή του στον Θεό και την περιπέτεια – μια ζωή γεμάτη από συγκινήσεις κι εμπειρίες που τον οδήγησαν σε μια εποπτική αντίληψη γνωσιοκρατική. Αυστηρός κριτής του κόσμου της ατομικής συνείδησης θυλάκωσε τον εαυτό του σε τροχό μυστήριας αυτοκαταστροφής και αναδημιουργίας. Περνώντας από ακραία στάδια εμπειρικών περιπλανήσεων.
Έπλασε έναν χαρακτήρα ανοιχτό στα μηνύματα των καιρών και επιδόθηκε στο αγώνισμα του κοινωνικού δεκάθλου μέσα από το στίβο δυναμικών διεκδικήσεων.
Σπούδασε ιατρική έχοντας πάντα κατά νου την προσφορά στον άνθρωπο και την υγεία του…
Έζησε ως φοιτητής δυναμικές κινητοποιήσεις στα χρόνια της χούντας και συμμετείχε σε παλλαϊκά εγερτήρια.
Παίρνοντας το πτυχίο του εργάστηκε στο Νοσοκομείο Σωτηρία – ειδικευμένο στη φυματίωση και την πνευμονολογία – και μετά το πέρας αυτής της δοκιμασίας προτίμησε να βγει στην υγειονομική αγορά της επαρχίας, σε υπαίθριο αγώνα αντιβίωσης του αγροτικού πληθυσμού, για νάρθει πιο κοντά στον κόσμο που υποφέρει.
Παρεξηγήσιμος ίσως μα και παρεξηγημένος…
Πήρε των ομματίων του και μετακόμισε στην Κρήτη. Εκεί στράφηκε στο ύπαιθρο της περιφέρειας και ως περιφερειακός γιατρός κουράρησε πολλούς ασθενείς, ανίκανους και γέροντες σε πολλά χωριά πραγματοποιώντας περιοδείες υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής πολιτικής.
Όμως στη ζωή του μπήκαν και σκοτεινά χρόνια, όπως ομολογεί κι ο ίδιος. Μια γυναίκα τον απογείωσε στη ζωή και του δώρισε τρία παιδιά.
Δεν αποκαλύπτει άλλα μυστικά ενεργήματα της σκοτεινής περιόδου της ζωής του.
Σα μεγάλωσαν τα παιδιά του εκείνος εγκατέλειψε την καλοβολεμένη ζωή των αστών και πήγε στο Άγιον Όρος. Δόκιμος μοναχός. Μαθήτεψε στην αγιορείτικη τέχνη και πρόσφερε το φως της επιστήμης του σε όλους τους όσοι είχαν την ανάγκη του. Πέρα από το γλυκό φως της εσωτερικής κι εξωτερικής γαλήνης του αγιορείτικου θεραπείου.
Έμεινε στις Καρυές περιπλανώμενος σε όλα τα μοναστήρια. Έζησε και στην απόκοσμη και αποκομμένη Μονή του Εσφιγμένου. Όπου εγκαταβιώνουν οι ζηλωτές μοναχοί.
Τα παιδιά του βρήκαν τον δικό τους δρόμο με τη μαγιά του ακραίου, αλλά φιλότεχνου πατέρα τους. Και σκύψανε κι αυτά στις τέχνες που τους δίδαξε ο Μωυσής. Κι ανέβηκαν ένα βουνό ψηλότερα, για να θεωρήσουν τον κόσμο με το βλέμμα του πατρός Μωυσή.
Να, σήμερα φερ’ ειπείν, η κόρη του, δραματική ηθοποιός, πρωταγωνιστεί στην τριλογία του Αισχύλου Ορέστεια, που παίζεται αυτή την ώρα που μιλάμε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου…
Τότε ήταν που πήρε την απόφαση να μονάσει στη μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά.
*
Εδώ ήταν που τονε βρήκα κι αμέσως τον αγάπησα. Για τον χαρακτήρα του και την πολυκύμαντη ζωή του.
Άπλωσε το βλέμμα, σκοτείνιασαν οι τυπικότητες, άστραψαν τα χείλη των ευσεβών νοημάτων. Κι οι πόθοι να πλησιάσουμε αλλήλους γιόμισαν από πηγαίο νάμα.
Ο Μωυσής έζησε πάνω κάτω τα ίδια χρόνια στην Αθήνα μαζί μου. Αλλοτριώθηκε, όπως όλοι μας τα χρόνια του παλιμπαιδισμού της κοινωνίας, αλλά όρθωσε ανάστημα στην καπηλεία των συμβάσεων κι επαναγειώθηκε στο έδαφος της μήτρας που τον γέννησε.
Από κει και πέρα και ίσαμε την αστείρευτη γαλήνη του ψυχικού Σινά, βρήκε τον απροσδιόριστο εαυτό του κι έγινε ο μύστης και ο γητευτής της ανθρώπινης περιπέτειας και συνείδησης.
Ο Μωυσής θα είναι πάντα εδώ πάνω σκαρφαλωμένος, στην κορυφή του όρους που πηγάζουν οι διαρκείς Εντολές του θείου νοήματος και της ανάφλεκτης βάτου που φωτίζει χωρίς να καίει τις ψυχές των ανθρώπων. Τις ψυχές που ανεβοκατεβαίνουν στο βουνό της θείας ευφορίας και γαλήνης.
Σαν του Μωυσή.
*
Αχμέτ και Μωυσής είναι τόσο διαφορετικοί, ως άνθρωποι, όσο και όμοιοι. Και ζουν τόσο διαφορετικές ζωές. Μέσα στην ίδια χώρα. Που υποθάλπει τον μωαμεθανισμό και συμβιβάζεται με τη χριστιανική πίστη.
Αλλά οι θρησκείες γι’ αυτό έχουν γεννηθεί. Και υπάρχουν. Για να προσελκύονται – και κυρίως να προσεγγίζονται οι άνθρωποι κι όχι να προσηλυτίζονται ή να σπαράσσονται οι φυλές τους, με όπλα και εκρηχτικά.
Και κυρίως ηθικές αντινομίες…
Δεκατέσσερις του Ιούλη ’24