Του Ιάσονα Αποστολάκη*
Όπως και με την αναθεώρηση του ΕΣΔΑ μέσα στο κατακαλόκαιρο, έτσι και με το νέο νόμο για την ανακύκλωση είχαμε μια από τα ίδια. Διαβούλευση εν μέσω πανδημίας και με ασφυκτικές προθεσμίες. Ένα νομοσχέδιο που μόνο επιφανειακά στοχεύει στην ανακύκλωση.
Από την πρώτη ανάγνωση γίνεται αντιληπτό πως η συγκεκριμένη νομοθετική πρωτοβουλία αποτελεί συνέχεια της έγκρισης του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), με το οποίο η κυβέρνηση της ΝΔ έσπευσε να καταργήσει αμέσως τον πολύ καλό ΕΣΔΑ του 2015, αλλάζοντας πλήρως τη φιλοσοφία του, ξαναγυρνώντας στο συγκεντρωτισμό, στις ιδιωτικοποιήσεις, στις σχέσεις «συμπάθειας» για τα σύμμεικτα, στη συγκρατημένη στάση απέναντι στην ανακύκλωση και, κυρίως, στην επαναφορά του μοντέλου της καύσης. Αφού πρώτα είχε φροντίσει να εντάξει -με έμφαση- την καύση απορριμματογενών υλικών στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), που κυρώθηκε στις 31/12/2019.
Αυτό δυστυχώς προκύπτει στο σχέδιο νόμου (με την διαβούλευση να έχει λήξει) που επιχειρεί μια αντίστοιχη «τακτοποίηση» και στον τομέα της ανακύκλωσης, αν συνυπολογίσουμε πως δυστυχώς και με το ν.4496/2017 της προηγούμενης κυβέρνησης δεν αγγίχτηκαν μεγάλα συμφέροντα – λόμπι στον τομέα της ανακύκλωσης.
Έτσι, η επίκληση της ενσωμάτωσης των οδηγιών 851 και 852 του 2018 (άραγε, γιατί όχι και της 850 για την ταφή;) αποδεικνύεται ένα καλό πρόσχημα για την παγίωση της κυριαρχίας των ιδιωτικών συστημάτων «εναλλακτικής» διαχείρισης συσκευασιών και για την επέκταση της λογικής της καύσης, εκτός από τα προϊόντα της επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων σε μονάδες μηχανικής επεξεργασίας και στα υπολείμματα των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).
Και είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς γιατί τεχνηέντως απαξιώνονται και με τη βοήθεια φυσικά συστημικών ΜΜΕ, όσες προτάσεις μιλούν για αποκεντρωμένη διαχείριση με έμφαση στην πρόληψη και στην προδιαλογή, διότι αυτός είναι ο βασικός αντίλογος στους κυβερνητικούς και εργολαβικούς σχεδιασμούς. Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα…
Για πολλά χρόνια, τα θέματα της ανακύκλωσης ρυθμίζονταν από το ν. 2939/2001, με τίτλο «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων». Προϊόν αυτού του νομοθετικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τις κάθε φορά κυβερνητικές επιλογές, ήταν η παράδοση του τομέα της ανακύκλωσης στους ιδιώτες – μεγάλους παραγωγούς, η εγκαθίδρυση καθεστώτος πλήρους αδιαφάνειας και ανυποληψίας και τα πενιχρά αποτελέσματα, με ποσοστά που ελάχιστα ξεπέρασαν το 5% – 6%, στον τομέα των αστικών αποβλήτων. Το πλαίσιο αυτό αναθεωρήθηκε με το ν. 4496/2017.
Είχε προηγηθεί η έγκριση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) το 2015, που ενσωμάτωνε σε μεγάλο βαθμό την αντίληψη της αποκεντρωμένης διαχείρισης με έμφαση στην πρόληψη και στη προδιαλογή των υλικών. Ο ν. 4496/2017 αποδείχθηκε μια διάψευση προσδοκιών, αφού δεν υποστηρίχθηκε καθόλου στην πράξη η υλοποίηση του τότε ΕΣΔΑ, ούτε και έγιναν βαθιές τομές στο “καθεστώς” της ανακύκλωσης, το οποίο παραμένει -μέχρι σήμερα- αναλλοίωτο στα βασικά του σημεία.
Δε προξενεί κατά τη γνώμη μου, καμία εντύπωση το γεγονός ότι η κυβέρνηση της ΝΔ έσπευσε να καταργήσει αμέσως το ΕΣΔΑ του 2015. Αν το περιεχόμενο του σχεδίου νόμου ανταποκρίνονταν, στοιχειωδώς, στο “περιτύλιγμά” του, θα έπρεπε να υπάρχουν άρθρα σχετικά με την προώθηση της πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των στερεών αποβλήτων, άρθρα για τη στήριξη των δήμων (με χρηματοδότηση, εκπαιδευμένο προσωπικό, δημόσιες – δημοτικές υποδομές ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, δυνατότητα διάθεσης και αξιοποίησης των ανακτώμενων υλικών, ευχέρεια χωροθέτησης απλών υποδομών ανακύκλωσης κ.ά.).
Θα έπρεπε να δει κανείς άρθρα για την ανάκτηση του δημόσιου χαρακτήρα της ανακύκλωσης και την αναγνώριση του τέλους ανακύκλωσης ως δημόσιου πόρου και άρθρα για τη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων που υιοθετούνται υποχρεωτικά από την κοινοτική οδηγία 851/2018, στα άρθρα 23 (“προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση”) και 62 “Ποσοτικοί στόχοι για την ανακύκλωση των απόβλητων συσκευασιών και την επαναχρησιμοποίηση”), στα οποία, μεταξύ άλλων, μπαίνουν και οι στόχοι για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση με προδιαλογή των υλικών στο 55% το 2025, στο 60% το 2030 και στο 65% το 2035.
Αντίθετα, το σχέδιο νόμου, μόνο επιφανειακά δείχνει ότι υιοθετεί μέτρα για την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης , ανακύκλωσης σε άρθρα, όπως το 11 (“Πρόληψη Αποβλήτων”), όπου οι Δήμοι με πληθυσμό άνω των 20.000 κατοίκων υποχρεούνται να δημιουργήσουν Κέντρα Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ) – κτήρια για συγκέντρωση και διαχείριση μεταχειρισμένων υλικών (και πάλι χωρίς καμία πρόβλεψη για υποδομές και προσωπικό), το 25 («Χωριστή συλλογή και ανακύκλωση στις σχολικές μονάδες»), το 26 («Πράσινα σημεία»), το 30 («Απόβλητα Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων – ΑΕΚΚ»), αφού με άλλες διατάξεις του «ναρκοθετεί» την υπόθεση της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των υλικών, εξειδικεύοντας τις βασικές κατευθύνσεις του νέου Εθνικού σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ).
Μιλώντας συνολικά και για την ουσία του σχεδίου νόμου, θεωρούμε ότι τα βασικά χαρακτηριστικά του είναι:
• η προώθηση, με κάθε κόστος, της ΚΑΥΣΗΣ, ακόμη κι αν αυτή μεταφράζεται σε κατασπατάληση τεράστιων ποσοτήτων ανακτήσιμων υλικών,
• η εμμονή στην ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ,
• ο ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟΣ στη λειτουργία του συστήματος διαχείρισης και
• η εκτόξευση του ΚΟΣΤΟΥΣ, που θα κληθούν να καταβάλλουν οι πολίτες
Η περίπτωση των σκουπιδιών προσομοιάζει με την περίπτωση του Covid -19. Αν δεν φροντίσεις να σταματήσει η διασπορά στην κοινότητα, δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίσεις το πρόβλημα και ο κόσμος θα εξακολουθεί να αρρωσταίνει και να πεθαίνει.
Το θέμα με τα σκουπίδια είναι πως θα παράγουμε λιγότερα και αυτά που παράγουμε, πως θα τα επαναφέρουμε στη ζωή με την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Αν δεν γίνουν τα παραπάνω το πρόβλημα θα εξακολουθεί να υπάρχει και να διογκώνεται.
Η κυβέρνηση θέλει να επενδύσει δις ευρώ για μονάδες καύσης και μονάδες επεξεργασίας για να εξυπηρετήσουν κάποια εργολαβικά συμφέροντα. Το θέμα είναι τι κάνουμε εμείς, τι κάνει η τοπική αυτοδιοίκηση;
Καθόμαστε και τους παρακολουθούμε δειλοί, άβουλοι και μοιραίοι αντάμα, όπως έλεγε και ο Βάρναλης;
Οι Δήμαρχοι της Μαγνησίας πάντως, αν συμπεράνουμε και από το μοντέλο διαχείρισης που σχεδιάζει ο ΣΥΔΙΣΑ (και στον οποίο να συμμετέχουν και αυτοί εκτός του Δήμου Βόλου, για να μην ξεχνιόμαστε), δεν φαίνεται να το έχουν ως θέμα υψηλής προτεραιότητας.
* O Ιάσονας Αποστολάκης είναι δημοτικός σύμβουλος Βόλου- Επικεφαλής της δημοτικής κίνησης «Μαζί για το Βόλο», Υποψήφιος Διδάκτορας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας