Ρόλο-κλειδί για το ύψος των νέων συντάξεων παίζει η ανταποδοτική σύνταξη που εξαρτάται από τις συντάξιμες αποδοχές από το 2002 και μετά, τον ακριβή πραγματικό χρόνο ασφάλισης και τους συντελεστές αναπλήρωσης που εφαρμόζονται κλιμακωτά.
Για την εύρεση των συντάξιμων αποδοχών των μισθωτών συνυπολογίζονται τα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα και τα επιδόματα αδείας για τα οποία έχουν καταβληθεί εισφορές. Οι αποδοχές του ασφαλισμένου προσαυξάνονται κατά την ετήσια μεταβολή μισθών, η οποία μένει να προσδιοριστεί από τη Στατιστική Αρχή.
Παραδείγματα
• Μισθωτός με πλήρη απασχόληση από 1/1/2002 μέχρι 31/7/2020. Αποχωρεί την 1/8/2020 στα 63 με 12.000 ημέρες ασφάλισης (40ετία). Εστω ότι είχε συντάξιμες αποδοχές από 1/1/2002 έως 31/7/2020: 216.000 ευρώ και χρόνο ασφάλισης 223 μήνες. Οι συντάξιμες αποδοχές του είναι 216.000/223 = 968,61 ευρώ. Η ανταποδοτική σύνταξη είναι 968,61 X 42,8% (ποσοστό αναπλήρωσης για 40ετία) = 414,57 ευρώ. Ο ίδιος θα δικαιούται και εθνική σύνταξη 384 ευρώ και έτσι θα έχει συνολική σύνταξη 798,57 ευρώ. Αν είχε 8.755 ημέρες στα βαρέα (έχουν καταβληθεί γι’ αυτές 3,6% επιπλέον εισφορές) θα πάρει και προσαύξηση 0,075% για καθεμία ποσοστιαία μονάδα επιπλέον εισφοράς ανά έτος.
• Μισθωτός φεύγει 1/12/2022 στα 62 με 16 έτη ασφάλισης και 3.900 ημέρες στα βαρέα, εκ των οποίων 1.100 την τελευταία 13ετία. Με συντάξιμες αποδοχές 725 ευρώ παίρνει ανταποδοτική σύνταξη 89,83 ευρώ.
Για τους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους εφαρμόζεται ένας πολύπλοκος μηχανισμός που μετατρέπει σε συντάξιμες αποδοχές τις θεωρητικές αποδοχές που προκύπτουν από τη μετατροπή σε μισθό των τεκμαρτών κατηγοριών επί των οποίων καταβλήθηκαν εισφορές.
Παραδείγματα
• Παλαιός ασφαλισμένος ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ) συνταξιοδοτείται από 1/1/2017 με 40 έτη. Για τις συντάξιμες αποδοχές του λαμβάνονται υπόψη οι εισφορές που καταβλήθηκαν από 1/1/2002 – 31/12/2016. Αν το 2002 πλήρωνε κάθε μήνα 143 ευρώ στη Ζ κατηγορία, τότε πλήρωσε 1.716 ευρώ (143 X 12) όλο το έτος. Το ποσό αυτό, αναγόμενο σε εισφορά 20%, αντιστοιχεί σε εισόδημα 8.580 ευρώ. Αυτές είναι οι συντάξιμες αποδοχές για το 2002. Αντιστοίχως αν το 2007 πλήρωνε 246,75 (5η ασφαλιστική κατηγορία), για όλο το 2007 είχε πληρώσει 2.961 ευρώ (246,75 X 12) ποσό που αντιστοιχεί σε εισόδημα 14.804 ευρώ. Με τον ίδιο τρόπο αθροίζονται όλες οι πραγματικές εισφορές, ανάγονται σε θεωρητικό εισόδημα βάσει ασφαλίστρου 20%, ώστε να προκύψουν οι θεωρητικές αποδοχές για κάθε έτος. Εστω ότι ο συγκεκριμένος ασφαλισμένος ΟΑΕΕ είχε για 180 μήνες συντάξιμες αποδοχές 222.750,48. Οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές του ανέρχονται σε 1.237,50 ευρώ (222.750,48/180 μήνες) και η ανταποδοτική σύνταξη σε 529,03 ευρώ (1.237,5 X 42,75%).
• Παλαιός ασφαλισμένος ΤΣΜΕΔΕ, ελεύθερος επαγγελματίας, φεύγει από 1/1/2017 με 41 έτη ασφάλισης, 5 μήνες και 15 ημέρες, έχοντας καταβάλει εισφορές μέχρι και 15/12/2016. Για τις συντάξιμες αποδοχές υπολογίζονται οι εισφορές που καταβλήθηκαν από 1/1/2002 έως και 15/12/2016. Αν το 2002 πλήρωνε 107,44 ευρώ τον μήνα, προκύπτει πως είχε πληρώσει 1.289,28 για όλο το 2002, που ανάγεται σε εισόδημα 6.446 ευρώ. Αν το 2013 πλήρωνε κύρια εισφορά 138,67 και πρόσθετη 13,87, άρα συνολικό ποσό 1.830 τον χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί σε εισόδημα 9.152 ευρώ. Προσθέτοντας όλα αυτά τα ποσά συντάξιμων αποδοχών προκύπτει ότι για 179,60 μήνες (179 μήνες + 15/25) έχει καταβάλει 122.002,75 ευρώ. Αρα οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές του ανέρχονται σε 679,30 ευρώ (122.002,75/179,60 μήνες) και η ανταποδοτική σύνταξη σε 310,65 ευρώ (679,30 Χ 45,73%).
• Παλαιός ασφαλισμένος ΤΣΑΥ, ελεύθερος επαγγελματίας, με 41 έτη, 5 μήνες και 15 ημέρες, συνταξιοδοτείται από 1/1/2017 έχοντας καταβάλει εισφορές μέχρι 15/12/2016. Για 179,60 μήνες έχει θεωρητικές συντάξιμες αποδοχές (με τον ίδιο μηχανισμό όπως ανωτέρω) 160.458,68 ευρώ και οι συντάξιμες αποδοχές 893,42 ευρώ (160.458,68/179,60 μήνες). Το ποσό της ανταποδοτικής σύνταξης ανέρχεται σε 408,56 ευρώ (893,42 Χ 45,73%).
• Παλαιά ασφαλισμένη του Τομέα Ασφάλισης Νομικών φεύγει με 25 έτη 8 μήνες και 12 ημέρες από 1/10/2018. Για τον υπολογισμό των συντάξιμων αποδοχών λαμβάνονται οι εισφορές που καταβλήθηκαν από 1/1/2002 έως και 30/9/2018. Εστω ότι οι συντάξιμες αποδοχές για 201 μήνες φτάνουν σε 141.612,30 ευρώ. Οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές ανέρχονται σε 704,54 ευρώ (141.612,30/201 μήνες) και η ανταποδοτική σύνταξη σε 150,84 ευρώ (704,54 Χ 21,41%).
• Παλαιός ασφαλισμένος του ΤΣΑΥ φεύγει με 37 έτη 3 μήνες και 2 ημέρες από 1/7/2016. Εχει απασχοληθεί για ένα χρονικό διάστημα ως έμμισθος και για τον υπόλοιπο χρόνο έχει καταβάλει εισφορές ελεύθερου επαγγελματία. Για τα έτη 2002, 2004, 2005, 2006, 2010, 2011, 2014, 2015 και 2016 που ο ασφαλισμένος απασχολήθηκε ως μισθωτός κατέβαλλε ως μηνιαία εισφορά ένα σταθερό ποσό σε 12μηνη βάση και ο εργοδότης εισφορά ύψους 13,33% επί των αποδοχών σε 14μηνη βάση. Εστω ότι για 174 μήνες έχουν καταβληθεί 334.352,10 ευρώ και οι μηνιαίες συντάξιμες αποδοχές ανέρχονται σε 1.921,56 ευρώ (334.352,10/174 μήνες). Η ανταποδοτική σύνταξη ανέρχεται σε 723,66 ευρώ (1.921,56 Χ 37,66%). ?
Η λειτουργία του μηχανισμού της «προσωπικής διαφοράς»
Η καθαρή προ φόρου σύνταξη, όπως προκύπτει μετά την επιβολή των μνημονιακών περικοπών που καταργούνται, λαμβάνεται ως ποσό αναφοράς για τον υπολογισμό της «προσωπικής διαφοράς» όσων αποχωρήσουν μέχρι 31/12/2018.
Η εγκύκλιος για την ανταποδοτική σύνταξη ξεκαθαρίζει τον μηχανισμό σύγκρισης παλαιάς και νέας σύνταξης, ώστε όσοι φύγουν μέχρι τα τέλη του 2018 να πάρουν «προσωπική διαφορά» εάν η νέα σύνταξή τους υπολείπεται κατά 20% και πλέον της παλαιάς, ακόμη και έπειτα από όλες τις μνημονιακές περικοπές που έχουν επιβληθεί από το 2010 και μετά.
Συγκρίνονται τα καθαρά ποσά προ φόρου, δηλαδή η μεικτή παλαιά σύνταξη αφαιρούμενων όλων των μνημονιακών περικοπών και η μεικτή νέα αφαιρούμενων των εισφορών υπέρ ΑΚΑΓΕ και Υγείας.
Εάν τα δύο αυτά ποσά έχουν διαφορά μεγαλύτερη του 20%, ο ασφαλισμένος δικαιούται το μισό της διαφοράς αν φύγει το 2016, το 1/3 αυτής αν αποχωρήσει το 2017 και το 1/4 αν φύγει εντός του 2018.
Με τον ίδιο τρόπο αναπροσαρμόζονται όλες οι παλαιές καταβαλλόμενες συντάξεις.
Υπολογίζεται η νέα σύνταξη με βάση το σύστημα «εθνική – ανταποδοτική» και η διαφορά που προκύπτει με τη σημερινή σύνταξη είναι η προσωπική διαφορά του συνταξιούχου. Ωστόσο, χρειάζεται προσοχή, καθώς για τον καθορισμό της «προσωπικής διαφοράς» συγκρίνονται τα δύο καθαρά ποσά προ φόρου (ενσωματώνονται όλες οι προηγούμενες μνημονιακές μειώσεις).
Προσωπική διαφορά ανά συνταξιούχο θα καθοριστεί και για την εισφορά υπέρ ΑΚΑΓΕ και Υγείας, ενώ στον μηχανισμό μπαίνουν και τυχόν καταβαλλόμενα οικογενειακά επιδόματα ή πρόσθετες μειώσεις που επιβλήθηκαν από το τρίτο μνημόνιο (10% επιπλέον «πέναλτι» και οργανικό ποσό μέχρι τα 67).
ΕΝΙΑΙΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Νέος τρόπος υπολογισμού για τις συντάξεις χηρείας
Το νέο τοπίο στις συντάξεις χηρείας, που φέρνει ενιαίους κανόνες για όλους, αφορά μόνο σε θανάτους που επήλθαν από 13/5/2016 και μετά. Προσοχή, καθώς οι συντάξεις παλαιών συνταξιούχων που πεθαίνουν μετά τις 13/5/2016 θα επανυπολογιστούν με βάση την εθνική και ανταποδοτική σύνταξη χωρίς προσωπική διαφορά και η χήρα θα λάβει το 50% της νέας σύνταξης.
Οι διατάξεις αυτές ισχύουν και για τους αγρότες που πεθαίνουν από 13/5/2016. Αν η χήρα είναι 55 ετών τη στιγμή του θανάτου παίρνει διά βίου τη σύνταξη, ενώ αν είναι μικρότερη, την παίρνει αρχικά για τρία χρόνια. Μετά την τριετία εξετάζεται αν η χήρα συμπλήρωσε τα 55 και αν αυτό συμβαίνει, παίρνει ξανά διά βίου τη σύνταξη στα 67.
Προσοχή, καθώς αν η χήρα έχει παιδιά ανήλικα ή μέχρι 24 ετών που σπουδάζουν, θα πάρει ξανά τη σύνταξη στα 67 ακόμη και αν δεν συμπληρώνει μετά την τριετία τα 55, αρκεί να τα συμπληρώνει όταν τα παιδιά θα γίνουν 18 ή 24 (εφόσον σπουδάζουν).
Παράδειγμα
Ασφαλισμένος με 40ετία αποβιώνει 13/5/2016 καταλείποντας επιζώσα σύζυγο 49 ετών με παιδί 8 ετών. Η χήρα θα λάβει τη σύνταξη θανάτου την πρώτη τριετία και δεδομένου ότι έχει ανήλικο, θα εξακολουθήσει να τη λαμβάνει για όσο χρόνο υφίσταται η ανηλικότητα (ή μέχρι τα 24 εφόσον το παιδί σπουδάζει).
Μετά θα διακοπεί η σύνταξη, δεδομένου όμως ότι έως την ενηλικίωση του παιδιού η σύζυγος συμπληρώνει τα 55, η σύνταξη θα της επαναχορηγηθεί στα 67.
Προϋπόθεση είναι ο θάνατος του ασφαλισμένου ή του συνταξιούχου να έχει επέλθει μετά την πάροδο πέντε ετών από την τέλεση του γάμου.
Σύνταξη λόγω θανάτου δικαιούται και ο διαζευγμένος σύζυγος, αλλά με πολύ αυστηρότερες προϋποθέσεις.
Τα παιδιά δικαιούνται σύνταξη εφόσον είναι ανήλικα ή σπουδάζουν (μέχρι 24 ετών).
Το δικαίωμα συνταξιοδότησης ενήλικων άγαμων θυγατέρων καταργείται για τις νέες συντάξεις χηρείας. Διά βίου σύνταξη θανάτου παίρνουν τα παιδιά μόνο αν είναι ανίκανα προς κάθε βιοποριστική εργασία.
Η ανικανότητα εξετάζεται τη στιγμή του θανάτου και αν επέλθει μεταγενέστερα δεν δημιουργεί δικαίωμα σύνταξης.
Τα ποσοστά
Το ποσό της σύνταξης των δικαιούχων υπολογίζεται επί του ποσού της σύνταξης που δικαιούται ή που έχει δικαιωθεί ο θανών σύζυγος. Ο επιζών σύζυγος λαμβάνει το 50% και κάθε παιδί το 25%. Το συνολικό ποσό δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό της σύνταξης που ελάμβανε ο θανών.
Αν η χήρα/χήρος αναλάβουν εργασία και τους μειωθεί η σύνταξη χηρείας, το ποσό που χάνουν πάει στα παιδιά. Δηλαδή αν ο χήρος εργάζεται, αυτοαπασχολείται ή λαμβάνει σύνταξη από άλλη πηγή, προβλέπεται μείωση κατά 50% του μεριδίου του. Αυτό επιμερίζεται στα παιδιά.
Σε περίπτωση θανάτου συνταξιούχου για τον υπολογισμό της εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης λαμβάνεται ο χρόνος ασφάλισης που είχε ο θανών κατά τη συνταξιοδότησή του.
Πηγή: Έθνος