Ο Βόλος πρέπει να «τρέξει» για να υλοποιήσει έργα υποδομής συνδυασμένων μεταφορών που θα του επιτρέψουν να είναι ανταγωνιστικός καθώς όλα δείχνουν πως χάνει το «τρένο», με τη Θεσσαλονίκη να είναι ο βασικός «αντίπαλος» και να τον υποδαυλίζει αφαιρώντας πολύτιμους οικονομικούς πόρους.
Μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας του τμήματος Χωροταξίας καταγράφει περιορισμένη διασυνδεσιμότητα μεταξύ των διαφορετικών μεταφορικών δικτύων στην περιοχή, περιορισμένη διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαφορετικών μεταφορικών μέσων, περιορισμένη διαλειτουργικότητα και δυσχέρειες στην προσπελασιμότητα του δικτύου από και προς τον κεντρικό κορμό του εθνικού μεταφορικού δικτύου (ΠΑΘΕ) και, κατ’ επέκταση, προς και από κάθε άλλο προορισμό.
Σύμφωνα με τη μελέτη κρίνεται απαραίτητη η μετατόπιση του κεντρικού εμπορικού λιμένα εκτός του αστικού ιστού, με μεταφορά στο Τσιγκέλι του Αλμυρού. Η μετατόπιση αυτή αναμένεται να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου των συνδυασμένων μεταφορών εφόσον ευνοήσει τη σύνδεση του κεντρικού λιμένα με το εθνικό οδικό δίκτυο, το αεροδρόμιο, τον σιδηρόδρομο, την Α’ και τη Β’ Βιομηχανική Περιοχή. Εφόσον οι επενδύσεις κριθούν σκόπιμες οι χρηματοδοτήσεις είναι εξασφαλισμένες από το πακέτο Γιούνκερ.
Μέσα από την μελέτη καθίσταται σαφές ότι το υφιστάμενο πρότυπο των μεταφορικών υποδομών στην Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας απέχει παρασάγγας από το πρότυπο των συνδυασμένων μεταφορών. Το οδικό δίκτυο είναι πυκνό και εξυπηρετεί το σύνολο των οικισμών της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας. Ωστόσο, η εξυπηρέτηση αυτή καθίσταται, σε αρκετές περιπτώσεις, προβληματική. Τούτο ισχύει ιδιαίτερα για το επαρχιακό δίκτυο εξαιτίας των μη κατάλληλων γεωμετρικών χαρακτηριστικών του, της διέλευσής του από το εσωτερικό οικισμών και της κυκλοφοριακής επιβάρυνσής του (ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες). Το εθνικό οδικό δίκτυο εμφανίζεται σε σαφέστατα, καλύτερη κατάσταση αν η οδική σύνδεση του Βόλου με το Βελεστίνο και με τη Νέα Αγχίαλο καθώς η οδική παράκαμψη του Βόλου (περιφερειακός) χρήζουν βελτιώσεων. Σιδηροδρομικά, ο Βόλος συνδέεται με τη Λάρισα, μέσω Βελεστίνου, Στεφανοβικείου, Αρμενίου και Κυψέλης. Πρόκειται για μια εξόχως προβληματική σύνδεση, κυρίως εξαιτίας της ποιότητας των συρμών. Το γεγονός αυτό αντανακλάται και στη σιδηροδρομική σύνδεση του Βόλου με την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Εξόχως προβληματική είναι και η σύνδεση του Βόλου με τις υπόλοιπες πόλεις της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι για τη μετάβαση από τον Βόλο στην Καλαμπάκα απαιτείται η εναλλαγή τριών συρμών. Εντός της πόλης του Βόλου, υπάρχει σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ της Α’ Βιομηχανικής Περιοχής, του Βιοτεχνικού Πάρκου και του κεντρικού λιμένα.
Η χωροθέτηση του κεντρικού λιμένα και η διέλευση των σιδηροδρομικών γραμμών εντός του αστικού ιστού της πόλης του Βόλου επιβαρύνουν την πόλη με οχλούσες και ρυπογόνες δραστηριότητες (όπως μεταφορά και επεξεργασία σκραπ και χύδην φορτίων). Ο κεντρικός λιμένας του Βόλου καθιστά εφικτή την ακτοπλοϊκή σύνδεση της πόλης με τα νησιά της Περιφερειακής Ενότητας Σποράδων, παρά τα όποια, κατά καιρούς, εμφανιζόμενα προβλήματα. Η σύνδεση του αεροδρομίου με τον σιδηροδρομικό σταθμό δεν είναι ικανοποιητική.
Από Ανατολή να γίνει Δύση
Το πεδινό ανάγλυφο το οποίο κυριαρχεί στους Δήμους Βόλου, Ρήγα Φεραίου και Αλμυρού ευνοεί, ωστόσο, την ανάπτυξη και τη λειτουργία των συνδυασμένων μεταφορών ήτοι των θαλάσσιων, των οδικών, των σιδηροδρομικών και των αεροπορικών μεταφορών, στα πρότυπα των προηγμένων χωρών του δυτικού κόσμου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι κάτοικοι των παραθαλάσσιων πόλεων πρέπει να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση στο θαλάσσιο μέτωπο κρίνεται απαραίτητη η μετατόπιση του κεντρικού λιμένα εκτός του αστικού ιστού. Η μετατόπιση αυτή αναμένεται να συμβάλλει στην επίτευξη του στόχου των συνδυασμένων μεταφορών εφόσον ευνοήσει τη σύνδεση του κεντρικού λιμένα με το εθνικό οδικό δίκτυο, το αεροδρόμιο, τον σιδηρόδρομο, την Α’ και τη Β’ Βιομηχανική Περιοχή καθώς και με την άτυπη Βιομηχανική Περιοχή του Τσιγγελίου Αλμυρού. Η ταχύτερη και ασφαλέστερη μεταφορά των ανθρώπων και των εμπορευμάτων αναμένεται να προσδώσει περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη. Περιβαλλοντικά, η (επιβαρυμένη) πόλη του Βόλου αναμένεται να απαλλαγεί από οχλούσες και ρυπογόνες δραστηριότητες. Οικονομικά, η πόλη του Βόλου (και η ευρύτερη περιοχή) αναμένεται να ενδυναμώσει το συγκριτικό πλεονέκτημά της σε τομείς της βαριάς βιομηχανίας και του τουρισμού. Βεβαίως, στην κατεύθυνση της επίτευξης των συνδυασμένων μεταφορών πρέπει να ληφθεί υπόψη το σύνολο των περιορισμών που απορρέει από το ότι η Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας είναι μια περιοχή με έντονη ιστορικότητα (και επομένως με πληθώρα μνημείων και μουσείων) και με έντονο φυσικό κάλλος (και επομένως με πληθώρα προστατευόμενων περιοχών).
Η πιθανή επίτευξη του στόχου των συνδυασμένων μεταφορών, κυρίως μέσω της μετατόπισης του εμπορικού λιμένα και της σύνδεσης του σιδηρόδρομου με τον Αλμυρό, αναμένεται να επιτρέψει τη δυνατότητα ανάπτυξης συμπληρωματικών δραστηριοτήτων στην περιοχή της παραλίας και της εισόδου του Βόλου. Η πιθανή απόδοση της περιοχής η οποία βρίσκεται εντός του αστικού ιστού, στον Δήμο Βόλου είναι σε θέση να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ανάπτυξης συμπληρωματικών δραστηριοτήτων (κυρίως δραστηριοτήτων αναψυχής και πολιτισμού) στο πλαίσιο μιας συνολικής προσπάθειας ανάπλασης και αναγέννησης του παραλιακού μετώπου της πόλης, με γνώμονα τη βιώσιμη ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, είναι δυνατή η δημιουργία ενός ναυτικού μουσείου, το οποίο θα είναι σε θέση να αναδείξει τη μεγάλη ναυτική παράδοση της περιοχής, καθώς ενός μουσείου της Αργούς, το οποίο θα είναι σε θέση να αναδείξει τον μύθο της αργοναυτικής εκστρατείας, με τον οποίο η περιοχή είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, δημιουργώντας ένα τουριστικό επίκεντρο. Η πιθανή επίτευξη του στόχου των συνδυασμένων μεταφορών αναμένεται να επιτρέψει τη δυνατότητα ανάπτυξης συμπληρωματικών δραστηριοτήτων. Κυρίως πρόκειται για δραστηριότητες έρευνας και επιχειρηματικότητας οι οποίες συνδέονται με τη δημιουργία ερευνητικού κέντρου αναφορικά με τις μεταφορικές και τις λοιπές δραστηριότητες της περιοχής καθώς και με τη δημιουργία κέντρου χωροθέτησης νεοφυών επιχειρήσεων (start-ups).
Σε ό,τι αφορά στις θαλάσσιες μεταφορές οι αναλύσεις αναδεικνύουν κάποια σημαντικά σημεία σχετικά με τη μελλοντική πορεία του λιμένα. Πιο συγκεκριμένα, η γεωγραφική θέση του λιμένα έχει ένα διττό αντίκτυπο στις προοπτικές ανάπτυξής του. Από τη μία το λιμάνι βρίσκεται σε κεντρική θέση στην Ελλάδα με συνέπεια να αποτελεί μια ικανοποιητική λύση εξυπηρέτησης των εμπορικών αναγκών μια αρκετά μεγάλης ενδοχώρας. Επιπρόσθετα, η παραγωγική διάρθρωση της άμεσης ενδοχώρας, με υψηλή εξειδίκευση στον δευτερογενή και πρωτογενή τομέα παραγωγής, ευνοεί την περαιτέρω ανάπτυξη λιμενικών δραστηριοτήτων καθώς για τα προϊόντα της βιομηχανίας και της αγροτικής παραγωγής η δια θαλάσσης μεταφορά αποτελεί την κύρια επιλογή εμπορικής μεταφοράς. Η δυναμική της ενδοχώρας για τη γένεση θαλάσσιων μεταφορικών γίνεται εμφανής εξετάζοντας τις επιδόσεις των λιμένων της Μαγνησίας, οι οποίες είναι οι υψηλότερες σε ολόκληρη τη χώρα για τα χύδην φορτία που αποτελούν τις εκροές του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα παραγωγής.
Στόχος η ενδοχώρα
Η εγγύτητα του λιμένα με τα δύο μεγαλύτερα λιμάνια του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, αποτελεί τροχοπέδη για τη μετατροπή του λιμένα σε ένα ισχυρό μεταφορικό πόλο διεθνούς σημασίας. Είναι εμφανές πως η υπεροχή των λιμένων τόσο σε όρους εκτάσεων και εξοπλισμού όσο και άμεσης ενδοχώρας (Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αντίστοιχα) καθιστούν τα λιμάνια αυτά ως πρώτες επιλογές διοχέτευσης της εμπορικής κίνησης, αφήνοντας στον Βόλο έναν περιφερειακό ρόλο. Συνεπώς, το κρίσιμο ζήτημα για τον σχεδιασμό της μελλοντικής πορείας του λιμένα είναι το πώς το λιμάνι διατηρώντας τον περιφερειακό του ρόλο να μπορέσει να αποτελέσει πραγματικό πόλο ανάπτυξης για την ενδοχώρα του. Στο πλαίσιο αυτό το λιμάνι θα πρέπει να εξειδικευτεί στα φορτία τα οποία εξυπηρετούν τις ανάγκες της ενδοχώρας παρέχοντας μια πραγματικά αξιόπιστη και χαμηλού κόστους εναλλακτική πύλη εμπορικής διέλευσης των φορτίων που εξυπηρετούν τη λειτουργία των τοπικών επιχειρήσεων. Ο στόχος αυτός απαιτεί τον εκσυγχρονισμό της λειτουργικής διάρθρωσης του λιμένα και την αύξηση της παραγωγικότητάς του.
Η άμεση ενδοχώρα του λιμένα είναι η Θεσσαλία ενώ οι περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδας μπορούν να θεωρηθούν ως έμμεση ενδοχώρα αυτού. Συνεπώς, η εξέταση του ανταγωνισμού πρέπει να εστιάσει σε λιμένες οι οποίοι δυνητικά μπορούν να διεκδικήσουν μερίδιο αγοράς. Για την περιοχή της ενδοχώρας του λιμένα ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής στα ξηρά χύδην φορτία είναι το λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Μεταφορά άμεση στο «Τσιγκέλι»
Κρίνεται λοιπόν σαφές πως, κρίσιμα έργα που προβλέπονται στο Master Plan, όπως η ολοκλήρωση του προβλήτα 3 και η σιδηροδρομική διασύνδεση του εμπορικού λιμένα με το κυρίως δίκτυο της χώρας, θα πρέπει να αρχίσουν να υλοποιούνται άμεσα καθώς ο απαρχαιωμένος εξοπλισμός του λιμένα δεν επιτρέπει την παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας. Επιπρόσθετα, η λειτουργία του λιμένα θα πρέπει να προάγει όχι μόνο τον στόχο της οικονομικής ανάπτυξης αλλά μιας ολοκληρωμένης βιώσιμης ανάπτυξης με έμφαση στην περιβαλλοντική προστασία. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επισπευστούν τα έργα περιβαλλοντικής προστασίας, είτε μέσω της αναβάθμισης των υφιστάμενων υποδομών και ανωδομών, είτε με τη μεταφορά των λειτουργιών της εμπορικής διακίνησης στη θέση Τσιγκέλι του Αλμυρού. Τέλος, οι αλλαγές αυτές θα πρέπει να συνοδευτούν με μια διοικητική αναβάθμιση του λιμένα η οποία θα επιτρέπει στις εκάστοτε διοικήσεις να λειτουργούν με όρους ελεύθερης αγοράς και σχετικής ευελιξίας στην παροχή των λιμενικών υπηρεσιών.
Συνεργασία για την κρουαζιέρα
Η κρουαζιέρα δομείται στη βάση δρομολογίων πολλών σταθμών και όχι μεμονωμένων προορισμών. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός πως λόγω της ανάγκη εξοικονόμησης καυσίμων οι εταιρείες κρουαζιέρας δομούν τα προσφερόμενα πακέτα με λιμένες σχετικά μικρής απόστασης γίνεται κατανοητό πως η συνεργασία όλων των λιμένων της Βόρειας Ελλάδας αποτελεί απαραίτητη συνθήκη για την ενδυνάμωσης της κίνησης του λιμένα του Βόλου.
Μεγάλο έλλειμμα ο σιδηρόδρομος
Η σιδηροδρομική πρόσβαση του λιμένα δεν είναι πλέον ενεργή, κάτι που περιορίζει την ενδοχώρα του λιμένα, κυρίως όσον αφορά στα εμπορεύματα. Απουσιάζουν τερματικοί σταθμοί σιδηροδρομικών μεταφορών, ώστε να είναι εφικτή η εκτροπή κίνησης από άλλα μέσα, κυρίως τα οδικά. Η διασύνδεση μεταξύ οδικής και σιδηροδρομικής μεταφοράς είναι μεν εφικτή, όμως δεν παρατηρείται ολοκληρωμένη προσέγγιση συντονισμού δρομολογίων μεταξύ δημόσιων οδικών μέσων μεταφοράς και σιδηροδρόμου. Επίσης, οι σιδηροδρομικές χαράξεις εντός του αστικού ιστού του Βόλου είναι ιδιαίτερα προβληματικές, δημιουργώντας σημαντικές δυσχέρειες και στη διασυνδεσιμότητα και διαλειτουργικότητα με τα άλλα μέσα. Επίσης, χρήζει σημαντικών βελτιώσεων η προσπελασιμότητα του δικτύου από και προς τον κεντρικό κορμό του εθνικού μεταφορικού δικτύου (ΠΑΘΕ) και, κατ’ επέκταση, προς / από κάθε άλλο προορισμό / προέλευση. Αυτό συμβαίνει καθώς ο Βόλος συνδέεται μόνο με τη Λάρισα, και μέσω αυτής με όλη την υπόλοιπη Ελλάδα…