Η παρούσα έκδοση των στρατιωτικών «Απομνημονευμάτων» του δεκανέα Νικολάου Μαργαριτούλη του Δημητρίου και της Ασπασίας (Βαλωτή), από τον Προφήτη Ηλία του Άνω Βόλου Μαγνησίας, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Και εγώ ήμουν στο Γκαίρλιτς», που επιμελήθηκε και σχολίασε ο τ. αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Δημήτριος Μπενέκος, μας μεταφέρει σε ιστορικές εποχές της νεότερης Ελλάδας, οι οποίες είναι λίγο ή και ελάχιστα γνωστές στο ευρύτερο κοινό.
Πρόκειται για την περίπτωση του Δ’ Ελληνικού Σώματος Στρατού, το οποίο μεσούντος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου βρισκόταν στη Μακεδονία και το 1916 αντί να περιπέσει σε βουλγαρική αιχμαλωσία, προτίμησε να ζητήσει την υψηλή προστασία του Κάιζερ της Γερμανίας Γουλιέλμου Β’. Περίπου 7.000 Έλληνες αξιωματικοί και στρατιώτες μεταφέρθηκαν με πλήρη οπλισμό στην πόλη Γκαίρλιτς της Σαξονίας, όπου παρέμειναν για τα έτη 1916-1919 σε ένα ειδικά διαμορφωμένο στρατόπεδο, όχι ως αιχμάλωτοι πολέμου, αλλά ως «φιλοξενούμενοι της Γερμανίας μέχρι το τέλος του πολέμου».
«Το πρωτότυπο κείμενο του πολεμικού ημερολογίου του Νικολάου Μαργαριτούλη, που συμπληρώνεται από πληθώρα φωτογραφιών, καθώς και από άρθρα εφημερίδων της περιόδου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και από επίσημα έγγραφα στρατιωτικών και πολιτικών υπηρεσιών, μας χορηγεί σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τον αγεφύρωτο «Εθνικό διχασμό» της εποχής εκείνης, τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού «σοβιέτ» (συμβουλίου) στο ελληνικό στρατόπεδο του Γκαίρλιτς, ως και για τις ειδικότερες σχέσεις ανάμεσα στους Γερμανούς και Έλληνες, με διεθνοτικούς γάμους, αρραβώνες, θανάτους, ψυχαγωγία και πολιτική. Τα «Απομνημονεύματα» κλείνουν με σύντομη αναφορά στην ατιμωτική εξορία των ανδρών του Δ’ Σώματος Στρατού, που επέστρεψαν το 1919, στα πειθαρχικά τάγματα στην Κρήτη» τόνισε ο κ. Δημ. Μπενέκος.
Να σημειωθεί πως εκείνα τα χρόνια βρέθηκε στο Γκαίρλιτς και ο απελαθείς από την Ελλάδα αείμνηστος πρόξενος της Γερμανίας στον Βόλο, Έλμουτ Σέφελ, ο οποίος ως γνώστης της ελληνικής γλώσσας πρόσφερε τις υπηρεσίες του ως διερμηνέας του Δ’ Ελληνικού Σώματος Στρατού.
Ο καθηγητής κ. Δημήτρης Μπενέκος συνόψισε το περιεχόμενο των «Απομνημονευμάτων» λέγοντας ότι «το στρατιωτικό ημερολόγιο του δεκανέα Νικολάου Μαργαριτούλη, που χρονικά εκτείνεται από το 1913 έως το 1919, αποτελεί μια πολύτιμη μικρή ψηφίδα του μεγάλου μωσαϊκού συμπλέγματος της Ιστορίας. Παρουσιάζει με εκπληκτική ακρίβεια και αντικειμενικότητα γεγονότα της καθημερινότητας, που συμπληρώνουν μέσα από τα ίδια τα γεγονότα τη μεγάλη εικόνα μιας εθνικά ταραγμένης εποχής κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα «Απομνημονεύματα» με τις περιπετειώδεις σκηνές τους θα μπορούσαν να αποτελέσουν χωρίς αμφιβολία τον πυρήνα συναρπαστικής μυθιστορίας».
Η αναλυτικά σχολιασμένη και τεκμηριωμένη έκδοση των «Απομνημονευμάτων» του δεκανέα Νικολάου Μαργαριτούλη από τον καθηγητή Δημήτρη Μπενέκο, συμβάλλει τόσο στην τοπική, όσο και στη γενικότερη νεοελληνική και γερμανική ιστορία και αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο της κοινής ελληνογερμανικής ιστορικής μνήμης.
Επίσης, επειδή μέσα στις σελίδες του στρατιωτικού ημερολογίου μνημονεύονται αρκετά ονόματα στρατιωτών από χωριά της Μαγνησίας, είναι βέβαιο πως οι σημερινοί απόγονοί τους, έναν αιώνα αργότερα, θα μπορέσουν να βιώσουν νοερά μια ιδιαίτερη ιστορική φάση, στην οποία πρωταγωνίστησαν άτομα της δικής τους οικογένειας και θα θυμηθούν να ξανακοιτάξουν κάποια ξεχασμένη παλιά κιτρινισμένη φωτογραφία.
Να αναφερθεί ότι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν το βιβλίο στον Βόλο, στο βιβλιοπωλείο «Επιλογή», Ερμού 262 (με Μαυροκορδάτου), τηλ. 2421105060, στη Θεσσαλονίκη, Αφοί Κυριακίδη Εκδόσεις Α.Ε., Επισκόπου Κίτρους Νικολάου 4, τηλ. 2310208570, και στην Αθήνα, Εκδόσεις Τζιόλα, Χαριλάου Τρικούπη 16, τηλ. 2103632600.