Άρθρα

Να επανεξεταστεί υπό άλλο πρίσμα η παρέμβαση στη δομή και λειτουργία της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Ανοιχτή επιστολή του Αναπληρωτή Πρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Θανάση Σφουγγάρη

“Είναι προς τιμή σας ότι έχετε προσπαθήσει να ανοίξετε πολλά μέτωπα σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, τα οποία επί χρόνια παρέμειναν ανέγγιχτα και έχετε κάνει παρεμβάσεις σε καίρια ζητήματα που λίμναζαν για μεγάλο διάστημα. Ως τεχνοκράτης και καθόλου πολιτικός, έχω επικροτήσει δημοσίως σε Συνόδους Αντιπρυτάνεων Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού τα τελευταία 4 χρόνια πρωτοβουλίες σας που είχαν θετικά αποτελέσματα και έλυσαν μακροχρόνια προβλήματα, όπως η μετά από 7 χρόνια απόκτηση σαφούς πλαισίου και περιεχομένου για τους Οργανισμούς και τους Εσωτερικούς Κανονισμούς Λειτουργίας των Πανεπιστημίων, η αντιμετώπιση του ζητήματος των μετεγγραφών των φοιτητών και άλλα. Θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σας ότι και η δομή και λειτουργία των Ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης χρειάζεται παρέμβαση, εκ θεμελίων μεταρρύθμιση θα έλεγα. Ωστόσο, με μοναδικό κίνητρο την αγωνία μου για το μέλλον και την ποιότητα του δημόσιου πανεπιστημίου είμαι υποχρεωμένος να διαφωνήσω με τον τρόπο που επιλέξατε. Και θα αναλύσω το γιατί.

Αν ο στόχος είναι η ανταπόκριση στις απαιτήσεις του ΟΟΣΑ, τότε η προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η κατάργηση της επικάλυψης των προγραμμάτων σπουδών μεταξύ Πανεπιστημίων και ΤΕΙ και όχι η ενιαιοποίηση της ονομασίας των Ιδρυμάτων της τριτοβάθμιας με την κατάργηση του τίτλου ΤΕΙ. Μπορεί πολιτικά να σημαίνει πολλά η αλλαγή ταμπέλας στα ΤΕΙ και η μεταγραφή τους ως Πανεπιστήμια, ακαδημαϊκά όμως αυτό δεν έχει καμία σχέση με μεταρρύθμιση και αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Και ποιός συνάδελφος του ΤΕΙ δεν θα ήθελε με ένα νόμο ή υπουργική απόφαση να αλλάξει όνομα το Ίδρυμά του και από ΤΕΙ να λέγεται Πανεπιστήμιο? Αλλά αυτό είναι που χρειάζεται η χώρα και η κοινωνία? Φοβάμαι ότι αυτό δεν λύνει κανένα απολύτως πρόβλημα.Το σχέδιο της συγχώνευσης, ναι της συγχώνευσης, γιατί περί αυτού πρόκειται, των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, περίπου ανά Περιφέρεια, έχει ένα σοβαρό πρόβλημα: μπορεί να διατυπώνει έναν καλό έως πολύ καλό σχεδιασμό σε επίπεδο και στα όρια της περιφέρειας, αλλά ουσιαστικά λειτουργεί «αυτιστικά», μη λαμβάνοντας υπόψη το σχεδιασμό των γειτονικών περιφερειών και το χειρότερο, ενός εθνικού σχεδιασμού συνολικά. Και αυτό γιατί, με το προωθούμενο μοντέλο συγχώνευσης, ο σχεδιασμός ενός ενιαίου Ιδρύματος σε μία περιφέρεια που διαθέτει ένα Πανεπιστήμιο και ένα ΤΕΙ, ουσιαστικά μετονομάζειτα Τμήματα του ΤΕΙ σε Πανεπιστημιακά Τμήματα και στην καλύτερη περίπτωση ενοποιεί μερικά Τμήματα ΤΕΙ σε ένα ή περισσότερα Πανεπιστημιακά Τμήματα με νέο όνομα και ίσως περιτυλίγει το εγχείρημα με την ίδρυση και μερικών νέων Τμημάτων.

Ερωτήματα που προκύπτουν; Πολλά:
 Ποιά σοβαρή μελέτη σε επίπεδο χώρας διέγνωσε ότι οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας υπαγορεύουν την ίδρυση ενός επιπλέον ή περισσότερων Πανεπιστημιακών Τμημάτων με συγκεκριμένα αντικείμενα;
 Ποιά σοβαρή μελέτη σε επίπεδο χώρας διέγνωσε ότι σε συγκεκριμένη περιφέρεια είναι αναγκαία η ίδρυση ενός ακόμη Πανεπιστημιακού Τμήματος με συγκεκριμένο αντικείμενο ως μετεξέλιξη προϋπάρχοντος Τμήματος ΤΕΙ;
 Ποιά σοβαρή διαδικασία αξιολόγησης αποφάσισε ότι συγκεκριμένο Τμήμα του ΤΕΙ έχει τις προϋποθέσεις μετεξέλιξής του σε Πανεπιστημιακό Τμήμα;
Ποιά σοβαρή μελέτη αποφάσισε ότι οι υπάρχουσες οι υποδομές και το προσωπικό σε Τμήμα του ΤΕΙ μπορεί να υποστηρίξει ένα νέο τέτοιο Τμήμα πανεπιστημιακού επιπέδου;
 Ποιά σοβαρή μελέτη αποφάνθηκε για τα επαγγελματικά δικαιώματα και τις επαγγελματικές προοπτικές των νέων Τμημάτων;

Τίποτα δεν έγινε από όλα αυτά, απλώς επιχειρείται η μετονομασία Τμημάτων του ΤΕΙ ανά περιφέρεια σε Πανεπιστημιακά Τμήματα, με ό,τι «υλικό» είναι διαθέσιμο.
Ως υπουργός κάνετε πολύ καλά και αναλαμβάνετε πρωτοβουλία για παρέμβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και φυσικά το κάνετε κατά τον τρόπο που εσείς θεωρείτε ορθό και αυτό είναι απολύτως σεβαστό. Σίγουρα κάποιοι θα σας εγκαλούσαν αν δεν παίρνατε καμιά πρωτοβουλία. Επίσης είναι αλήθεια ότι δεν σας υποβλήθηκε και κάποιο σχέδιο για να το εξετάσετε/συζητήσετε. Και εδώ είναι το πρόβλημα. Κατά την άποψή μου, η ανώτερη έκφραση των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της χώρας, η Σύνοδος Πρυτάνεων, θα έπρεπε την ημέρα ανάληψης καθηκόντων ενός Υπουργού Παιδείας να καταθέτει στον Υπουργό ένα πλήρες σχέδιο (όχι λίστα προτάσεων) για όλα τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως η μεταρρύθμιση της δομής και λειτουργίας της, ένα σχέδιο ανάπτυξής της για την επόμενη 20ετία, ένα σχέδιο υποστήριξης της αναπτυξιακής ανασυγκρότησης της χώρας από τα Πανεπιστήμια της χώρας, ένα σχέδιο ικανοποίησης των αναγκών της κοινωνίας με βάση τη στρατηγική των Πανεπιστημίων, κ.λπ. κ.λπ. Με όλο το σεβασμό στις ηγεσίες των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων της χώρας, κάτι τέτοιο εγώ δεν εντόπισα την τελευταία 4ετία τουλάχιστο και με λύπη μου διαπίστωσα ότι η Σύνοδος πάντα έτρεχε πίσω από τις υπουργικές πρωτοβουλίες για να εκφράσει συμφωνίες ή διαφωνίες. Και για το φλέγον ζήτημα της τελευταίας δεκαετίας (αυτό της συγχώνευσης Πανεπιστημίων και ΤΕΙ) αυτό που καταγράφηκε με την εκδήλωση της υπουργικής πρωτοβουλίας ήταν η Σύνοδος να εκφράσει έντονα κάθετη διαφωνία για το εγχείρημα, παραθέτοντας σειρά σοβαρών και ρεαλιστικών επιχειρημάτων μόλις τον Δεκέμβριο του 2017 (βλ. Αποφάσεις 86ης Συνόδου Πρυτάνεων, 14-16 Δεκεμβρίου 2017, Αθήνα – επισυνάπτονται) και 8 μήνες μετά, Ιούλιος 2018 (88η Σύνοδος Πρυτάνεων, 12-14 Ιουλίου 2018, Ιωάννινα) σιωπηρή (άφωνη) απόσυρση των διαφωνιών και επιχειρημάτων. Στη συγκεκριμένη Σύνοδο αισθάνθηκα ότι η πνευματική
ηγεσία της χώρας παίρνει την τύχη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στα χέρια της.

Άκουσα σοβαρές και ρεαλιστικές εισηγήσεις για το μέλλον των Πανεπιστημίων και τους κινδύνους που εγκυμονεί η σχεδιαζόμενη συγχώνευση Πανεπιστημίων και ΤΕΙ ανά τη χώρα καισκέφτηκα ότι εκείνη της στιγμή θα αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους. Όλα αυτά ίσχυσαν μέχρι την έλευσή σας Κύριε Υπουργέ, την επόμενη ακριβώς ημέρα. Στη συνεδρίαση της Συνόδου που συμμετείχατε δεν ακούστηκε η παραμικρή διαφωνία για τις συγχωνεύσεις, οπότε δικαίως υπερασπιστήκατε τη διαδικασία αυτή, όπως και τη νέα διαδικασία ανάδειξης Πρυτάνεων και Αντιπρυτάνεων, με την οποία λίγους μήνες πριν η διοίκηση κανενός Πανεπιστημίου δεν συμφωνούσε. Για αυτή την ομοφωνία που πετύχατε σας αξίζουν συγχαρητήρια. Πρέπει να αναφερθεί ωστόσο ότι 1-2 Πανεπιστήμια είχαν ταχθεί εξ αρχής
υπέρ του σχεδίου συγχώνευσης και επίσης είναι κατανοητό ότι 1-2 Πανεπιστήμια ακόμη, που εκ φιλοσοφίας δεν επιθυμούν τη συγχώνευσή τους με γειτονικά ΤΕΙ, πιθανόν επέλεξαν να μην εκφράσουν στη συγκεκριμένη συνεδρίαση την αντίθεσή τους, επιλέγοντας άλλους τρόπους έκφρασης.

Τι μεσολάβησε σε αυτούς τους λίγους μήνες;
1. Η σύσταση ανά περιφέρεια μικτών Επιτροπών από μέλη ΔΕΠ των αντίστοιχων Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, πολλά από τα οποία ήταν και μέλη των διοικήσεων αυτών των Ιδρυμάτων, τα οποία εξ αρχής ασπάστηκαν τη συγκεκριμένη διαδικασία συγχώνευσης, με εντολή (για αυτό και η διαδικασία δεν έχει χαρακτήρα bottom-up) να επεξεργαστούν ένα σχέδιο συγχώνευσης ανά περιφέρεια που θα οδηγούσε υποχρεωτικά στην αυτόματη μετατροπή ή της μέσω ομαδοποίησης συγγενικών Τμημάτων των ΤΕΙ σε Πανεπιστημιακά Τμήματα, χωρίς να περισσέψει κανένα Τμήμα ΤΕΙ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτοί οι αξιόλογοι συνάδελφοι των Επιτροπών έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους για τη σύνταξη καλών σχεδίων, αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι εργάστηκαν σε πλαίσιο με πολλούς περιορισμούς και πολλά βαρίδια.
2. Δεν θεωρώ πιθανό η ενδιάμεση έκτακτη επιχορήγηση των προϋπολογισμών των Πανεπιστημίων, κάποιων μάλιστα πολέμιων της διαδικασίας συγχωνεύσεων μέχρι πριν ελάχιστους μήνες, να λειτούργησε ως καταλύτης («γρηγορόσημο») για τη συμμετοχή τους στη διαδικασία των συγχωνεύσεων.
Η ανησυχία είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν αναλογιστούμε τον συνολικό εθνικό ακαδημαϊκό χάρτη που θα προκύψει από αυτή τη διαδικασία: πολλά από τα λειτουργούντα Τμήματα στα Πανεπιστήμια θα πολλαπλασιαστούν από την πανεπιστημιοποίηση των συγγενικών Τμημάτων των ΤΕΙ. Θα ξαναρωτήσω: Ποιά σοβαρή μελέτη σε επίπεδο χώρας διέγνωσε ότι οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας υπαγορεύουν την ίδρυση επιπλέον τέτοιων Τμημάτων με τα συγκεκριμένα αντικείμενα; Παράδειγμα, ποιά σοβαρή μελέτη σε επίπεδο χώρας διέγνωσε ότι οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας απαιτούν την αύξηση των Τμημάτων Γεωπονίας ανά την Ελλάδα από 3 σε 8; Δεν αποτελεί ρεαλιστικό επιχείρημα ότι αυτά αφού λειτουργούσαν ως Τμήματα του ΤΕΙ μπορούν και πρέπει να λειτουργήσουν και ως Πανεπιστημιακά Τμήματα. Και ξεχνάω προς στιγμή την μόδα ότι όλα τα Τμήματα του ΤΕΙ, ανεξάρτητα αν θα ήταν σκόπιμο να υλοποιούν 2ετή ή 3ετή
προγράμματα σπουδών, τώρα πρέπει να γίνουν 5ετή. Αν πάμε λίγο πίσω χρονικά θα διαπιστώσουμε ότι εδώ και 30 χρόνια εξελίσσεται μια διαδικασία «αναβάθμισης» των ΤΕΙ σε ΑΤΕΙ, από 3τούς διάρκειας σπουδών σε 4ετούς και τώρα σε 5ετούς για ορισμένα. Πολλοί μας θυμίζουν ότι τα ΤΕΙ είχαν συγκεκριμένη και διακριτή αποστολή την τεχνολογική εκπαίδευση και την εκπαίδευση στελεχών για την ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας. Ερώτημα; αυτές οι ανάγκες εξέλιπαν σήμερα; Ή αυτές θα ικανοποιηθούν με την περίπου αυτόματη μετεξέλιξη των ΤΕΙ σε Πανεπιστήμια και την ταυτόχρονη ίδρυση νέων 2ετών Επαγγελματικών Σχολών; Δηλαδή προοδευτικά τα τελευταία 30 χρόνια τα ΤΕΙ ξεφεύγουν από την αποστολή και την πορεία τους και η λύση τώρα είναι να εκτραπούν ακόμα περισσότερο από την πορεία τους; Συγχωρέστε με, αλλά δύο λάθη δεν ισούνται με ένα σωστό. Τη λύση, μέσα από μια αξιολογική διαδικασία, να μετεξελιχθούν σε
Πανεπιστημιακά Τμήματα κάποια Τμήματα των ΤΕΙ και τα υπόλοιπα να επιστρέψουν στην αποστολή τους, αυτή των 3ετών τεχνολογικών σπουδών δεν τη σκέφτηκε κανείς; Αυτή η λύση
έχει κόστος οικονομικό; Άλλο κόστος; Τι; Σεβαστή η άποψη κάποιων φίλων μηχανικών που μας ενημερώνουν ότι τεχνολογική εκπαίδευση παρέχουν μόνο τα πολυτεχνεία, αλλά αυτή η άποψη δεν ακούγεται συχνά τα τελευταία 30 χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, το ονοματολογικό δεν είναι πρόβλημα και εύκολα μπορούν να βρεθούν λύσεις. Επιπλέον, γιατί αφού επί 30 χρόνια υπάρχουν τεχνολογικές υποδομές να αναζητούμε τώρα ίδρυση, οργάνωση, στελέχωση, οικονομική και υποδομική υποστήριξη νέων δομών 2ετούς διάρκειας;

ΤΟ ΣΥΖΗΤΟΥΜΕΝΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΙ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΑΚΕΙΑ Ή ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΜΟΝΤΕΛΑ;
Για όλα τα προβλήματα υπάρχουν εναλλακτικοί δρόμοι. Για το συγκεκριμένο πρόβλημα γιατί να μην υπάρχουν; Ακολουθεί ένα παράδειγμα εναλλακτικού μοντέλου για το θέμα των συγχωνεύσεων: θα μπορούσε και θα έπρεπε σε εθνικό επίπεδο, με πρωτοβουλία της Συνόδου Πρυτάνεων, να έχουν λειτουργήσει Ομάδες Εργασίας, ανά κύκλο σχολών, στο πρότυπο της Συνόδου Παιδαγωγικών Τμημάτων, π.χ. Σύνοδος Πολυτεχνικών Σχολών, Σύνοδος Γεωπονικών Σχολών, Σύνοδος Οικονομικών Σχολών, Σύνοδος Ανθρωπιστικών Σχολών κ.ο.κ. και να έχουν επεξεργαστεί σχέδια ανάπτυξης των Σχολών τους που θα βασίζονταν σε ένα εθνικό σκελετό (στρατηγικό σχεδιασμό) και με βάση αυτά τα σχέδια να ιδρυθούν/μετεξελιχθούν υπάρχουσες Σχολές. Οι νέες Σχολές/Τμήματα που θα προέκυπταν
με αυτά τα σχέδια θα βασίζονταν σε λειτουργούντα Τμήματα των ΤΕΙ και θα στελεχώνονταν κατά προτεραιότητα από μέλη ΔΕΠ των ΤΕΙ με διαδικασίες κανονικής κρίσης, κανονικών
εκλεκτορικών, κανονικών….κ.λπ. Όσα Τμήματα των ΤΕΙ δεν θα μπορούσαν να συμβάλλουν λόγω του αντικειμένου τους στον εθνικό σχεδιασμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα έπρεπε να επιστρέψουν στον πραγματικό τους ρόλο, με σπουδές 3ετούς διάρκειας. Θα πει κάποιος ότι αυτό το μοντέλο έχει κόστος. Πολιτικό, ακαδημαϊκό. Ίσως. Ε…και; Σίγουρα απαιτείται πολιτικό και ακαδημαϊκό θάρρος. Και δεν υπάρχει αποτέλεσμα χωρίς κόστος.
Αυτό όμως είναι σίγουρα ωφέλιμο για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Μια δεύτερη παράλληλη διαδικασία θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη σύνταξη σχεδίων ανάπτυξης των λειτουργούντων Πανεπιστημιακών Τμημάτων και την προκήρυξη των απαραίτητων για το σκοπό αυτό θέσεων ΔΕΠ (σε όσα αντικείμενα απαιτεί η ανάπτυξή τους) με κλειστό τρόπο μόνο για μέλη ΔΕΠ των ΤΕΙ, αλλά υποχρεωτικά εφαρμογή διαδικασιών κανονικής κρίσης, κανονικών εκλεκτορικών κ.λπ.

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΘΕΜΑΤΑ – ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ
Από τη συζητούμενη διαδικασία συγχωνεύσεων Πανεπιστημίων και ΤΕΙ προκύπτουν πολλά ερωτήματα, μερικά από τα οποία είναι:
 Συμβάλλει στην αναβάθμιση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης η ελαστικοποίηση των κριτηρίων εκλογής καθηγητών στα Πανεπιστήμια όταν προέρχονται από ΤΕΙ;
 Η περίπου αυτόματη μετατροπή των θέσεων Καθηγητών ΤΕΙ σε Καθηγητές Πανεπιστημίων, έστω και μέσω ενδιάμεσων σταθμών ή εκφυλισμένων εκλογικών διαδικασιών, πάντως όχι κανονικών; Την ίδια στιγμή που στα Πανεπιστήμια έχει συσσωρευθεί/εγκλωβιστεί αξιόλογο μη καθηγητικό προσωπικό, στην πλειοψηφία
του υψηλών ακαδημαϊκών προσόντων (ΕΔΙΠ κ.λπ.) και για την ανάληψη ακόμη και 6μηνης σύμβασης διδασκαλίας εφαρμόζονται αυστηρότερα ακαδημαϊκά κριτήρια; Όλα αυτά συμβάλλουν στην αναβάθμιση των Πανεπιστημίων;
 Ποιά οικονομία κλίμακας γίνεται με τη συγχώνευση Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, αφού όλα μένουν στη θέση τους, εκτός από τις πινακίδες έξω από τα γραφεία και τα Ιδρύματα;
 Με την συγχώνευση θα βελτιωθούν οι ήδη ελλειμματικοί προϋπολογισμοί των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων;
 Υπάρχουν αρκετά χρήματα για να στηριχθούν τα νέα Ιδρύματα που θα περιλαμβάνουν και πολλά εξ αρχής νέα Τμήματα;
 Υπάρχουν αρκετές πιστώσεις για θέσεις ΔΕΠ, διοικητικού, τεχνικού και άλλου προσωπικού για να υποστηριχθούν τα νέα Τμήματα;
 Τα λειτουργούντα (παλιά Τμήματα) των Πανεπιστημίων που μόλις μετά από μια 8ετία μηδενικών πιστώσεων για νέες θέσεις ΔΕΠ είδαν να έρχονται λίγες νέες θέσεις (περίπου 1 ανά Τμήμα) την τελευταία 2ετία, πόσο μπορούν να αισιοδοξούν στο νέο πλαίσιο για επαρκή αριθμό νέων θέσεων ΔΕΠ;
 Η διαδικασία συγχώνευσης θα αναβαθμίσει τη θέση των Πανεπιστημίων στις διεθνείς λίστες κατάταξης;
 Είναι λειτουργική και θα συμβάλλει σε οικονομία κλίμακας και ποιοτική αναβάθμιση η προσάρτηση Τμημάτων ΤΕΙ σε Πανεπιστήμια γειτονικών ή απομακρυσμένων Περιφερειών;

Δεν είναι σπατάλη ανθρώπινων και οικονομικών πόρων να στηθούν εξ αρχής επαγγελματικές Σχολές 2ετούς διάρκειας όταν στα ΤΕΙ μπορούν να λειτουργήσουν 3ετείς Σχολές αντίστοιχων αντικειμένων;
Αξιότιμε Κύριε Υπουργέ,
είμαι σίγουρος ότι αν επιλέξετε την επανεξέταση του τρόπου παρέμβασής σας στη δομή και λειτουργία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κάτω από ένα άλλο πρίσμα, με νηφαλιότητα και χωρίς βιασύνη, θα έχετε στο πλευρό σας το σύνολο της ακαδημαϊκής κοινότητας και τότε όλοι θα μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα αυθεντικά ποιοτικό αποτέλεσμα για το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο.

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το