Εκατόν σαράντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος. Το ημερολόγιο έδειχνε 2 Νοεμβρίου 1881, όταν ολοκληρώθηκε η αποχώρηση των Τούρκων από τον Βόλο και τα χωριά του Πηλίου και η Μαγνησία παραδόθηκε στις ελληνικές αρχές. Μια διαδικασία που είχε αρχίσει από τον Ιούνιο του ίδιου έτους στην Άρτα και ολοκληρώθηκε στον Βόλο.
Η συγκεκριμένη ημερομηνία θεωρείται κομβική στη νεότερη ιστορία της πόλης, αφού τότε μπήκε τέλος στη μακραίωνη οθωμανική κυριαρχία και ο Βόλος ανάσαινε και πάλι ελεύθερος. «Πατριώτες έκλαιγαν από συγκίνηση. Οι λαϊκές μάζες ήταν στο πόδι. Παραλήρημα ενθουσιασμού», γράφει μεταξύ άλλων ο Γιάνης Κορδάτος στο βιβλίο του ««Ιστορία της επαρχίας Βόλου και Αγιάς» για το κλίμα που επικρατούσε στις 2/11/1881. Η εκκένωση της Θεσσαλίας και της Άρτας – του μοναδικού τμήματος της Ηπείρου που παραδόθηκε στους Έλληνες – ήταν αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων στο Συνέδριο του Βερολίνου, το οποίο πραγματοποιήθηκε το 1878. Επί γερμανικού εδάφους αναθεωρήθηκαν οι όροι της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, έπειτα από την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, που εναντιώθηκαν στη μετατροπή της Βουλγαρίας σε προγεφύρωμα της τσαρικής Ρωσίας. Η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου έδινε τη Μακεδονία στους Βούλγαρους, αλλά στο Βερολίνο, κυρίως χάρη στη στήριξη των Γάλλων, η Ελλάδα κέρδισε πολύ περισσότερα απ’ όσα πέτυχε στα πεδία των μαχών.
Το 1878 καταγράφηκε η τελευταία εξέγερση στη Θεσσαλία, πριν από την προσάρτησή της. Δεν είχε αίσιο τέλος, αφού το κίνημα κατεστάλη από τις οθωμανικές δυνάμεις κατοχής. Όμως, η Θεσσαλική Επανάσταση του 1878 επηρέασε καταλυτικά τις εθνικές εξελίξεις πριν από ενάμιση περίπου αιώνα.
Το 1878 στη λογοτεχνία – Το πρώτο μυθιστόρημα για την Επανάσταση του Πηλίου
Η πολυτάραχη εκείνη περίοδος, που κόστισε βαρύ φόρο αίματος στους επαναστατημένους Θεσσαλούς, έχει ερευνηθεί επισταμένως από τους σύγχρονους ιστορικούς, ενώ μέχρι και σήμερα δεν παύουν να προστίθενται καινούρια ευρήματα στην ήδη υπάρχουσα πλούσια βιβλιογραφία. Πέρα, όμως, από την ιστορική έρευνα, εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η λογοτεχνική αποτύπωση της Θεσσαλικής Επανάστασης του 1878. Τον περασμένο Δεκέμβριο, από τις εκδόσεις Κέδρος, κυκλοφόρησε το ιστορικό μυθιστόρημα «Μία θάλασσα, δύο πατρίδες», το οποίο έγραψε ο Χριστόφορος Σεμέργελης και πραγματεύεται τα δραματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν από 143 χρόνια.
Η καταστροφή του μοναστηριού της Αγίας Τριάδας στη Σουρβιά, καθώς και οι μάχες στον Σαρακηνό και στη Μακρινίτσα αποτελούν τις πλέον συγκλονιστικές στιγμές του ηρωικού αγώνα των προγόνων μας, οι οποίες βρέθηκαν στο επίκεντρο του Βολιώτη συγγραφέα. Ο Σεμέργελης συνδυάζοντας τη μυθοπλασία με την ιστορική γνώση, παρουσίασε ένα προσεγμένο μυθιστόρημα, το οποίο έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές μέχρι στιγμής και δεν είναι τυχαίο πως η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε λίγους μήνες μετά την κυκλοφορία του στα βιβλιοπωλεία. Ο δημιουργός του κατάφερε να αναβιώσει μια – άγνωστη στους περισσότερους – πτυχή στον αγώνα για την ελευθερία, με την ιστορική ακρίβεια του κειμένου να είναι εξαιρετική και ιδιαίτερα πλούσια, απόρροια της προσεκτικής έρευνας που προηγήθηκε της συγγραφής.
Για τους φίλους του ιστορικού μυθιστορήματος, το «Μία θάλασσα, δύο πατρίδες» πέρα του ότι «ζωντανεύει» την Επανάσταση στο Πήλιο το 1878, αναβιώνει με γλαφυρότητα και τη ζωή στην κοσμοπολίτικη Σμύρνη στα τέλη του 19ου αιώνα. Άλλωστε, από εκεί ξεκινάει ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ένας Λεβαντίνος τυχοδιώκτης, ο οποίος διασχίζει το Αιγαίο και καταλήγει στον Βόλο, προκειμένου να διασώσει έναν αρχαίο θησαυρό.
«Το κέντρο της αφήγησης τοποθετείται στη Μακρινίτσα, η οποία πριν από 143 χρόνια υπήρξε το στρατηγείο των επαναστατών του Πηλίου. Μια πλειάδα πρωταγωνιστών του ένοπλου αγώνα των Θεσσαλών παρελαύνει μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος, που φωτίζει μεταξύ άλλων και τη ζωή του Κάρολου Ογλ, του Βρετανού ανταποκριτή των «Τάιμς» του Λονδίνου που έχασε τη ζωή του στο Πήλιο καλύπτοντας την πολεμική αναμέτρηση Ελλήνων και Τούρκων» σημείωσε ο συγγραφέας.
Μέσα από τις αγωνιώδεις περιγραφές του Χρ. Σεμέργελη για την τραγική κατάληξη της Θεσσαλικής Επανάστασης και τις βιαιοπραγίες που ακολούθησαν σε βάρος των χριστιανικών πληθυσμών μετά την επικράτηση των Τούρκων, το βιβλίο αποτυπώνει χωρίς καμία ιστορική απόκλιση όλα όσα έγιναν την άνοιξη του 1878 στον Βόλο και στο Πήλιο.
«Από την κακή οργάνωση της επανάστασης, τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων, μέχρι τη δολοφονία του φιλέλληνα ανταποκριτή από Τούρκους στρατιώτες, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα προσφέρει μία σφαιρική εικόνα της εποχής εκείνης, που η Ελλάδα πάλευε να επεκταθεί και να ενσωματώσει στον εθνικό κορμό τις αλύτρωτες περιοχές της Κρήτης, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας» ανέφερε ο Χριστόφορος Σεμέργελης.
Στην περίπτωση βέβαια του Βόλου, τρία χρόνια αργότερα (1881) η ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό κατέστη εφικτή, χάρη στο αίσιο τέλος των διαπραγματεύσεων στο διπλωματικό πεδίο. Και στην περίπτωση της αφηγηματικής αναπαράστασης που επιχείρησε ο Χριστόφορος Σεμέργελης, επί σειρά ετών συνεργάτης της «Θ», στο βιβλίο που κυκλοφόρησε από τον Κέδρο πριν δέκα μήνες, αποδεικνύεται στην πράξη πως ένα λογοτεχνικό κείμενο μπορεί να προσεγγίσει την Ιστορία και δη την τοπική.