«Μπουλούκι»: Ένα περιοδεύoν εργαστήριο για τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης

Της Αναστασίας Βελέντζα

Το «Μπουλούκι» είναι μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με έδρα την Αθήνα, που δραστηριοποιείται από τον Μάιο του 2018. Η λέξη «μπουλούκι» αναφέρεται στα σινάφια των μαστόρων που μετακινούνταν από τόπο σε τόπο σε αναζήτηση εργασίας.

Στόχος του οργανισμού

Το Μπουλούκι είναι μία διεπιστημονική συλλογικότητα που ασχολείται με τη μελέτη παραδοσιακών υλικών και τεχνικών δόμησης. Η ομάδα αποτελείται από αρχιτέκτονες, πολιτικούς μηχανικούς, χημικούς μηχανικούς, ιστορικούς, συντηρητές και αποκατάστασης κτηρίων και επαγγελματίες από διάφορες ειδικότητες της αρχαιολογίας, των εικαστικών τεχνών, της πολιτιστικής διαχείρισης. Οι τεχνίτες – εκπαιδευτές του οργανισμού ειδικεύονται στη Μαρμαροτεχνία, Κονιάματα, Ξυλουργική και στην Παραδοσιακή τέχνη της πέτρας.

Στόχος του οργανισμού είναι να εντοπίσει και να καταγράψει τη γνώση των κοινοτήτων, των ομάδων ή και των μεμονωμένων ατόμων σχετικά με τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης και τα υλικά. Να μελετήσει και να αναδείξει τη γνώση αυτή μέσω εργαστηρίων και ολοκληρωμένων κατασκευαστικών έργων που οργανώνονται σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες.

Δράσεις του οργανισμού

Η δράση του οργανισμού επικεντρώνεται σε τόπους απομακρυσμένους από τα αστικά κέντρα. Σε περιοχές που αποτέλεσαν τόπο καταγωγής και αφετηρία μετακινούμενων μαστόρων και σε περιοχές, όπου τα τοπικά υλικά και οι οικοδομικές τεχνικές ήταν πάντοτε στενά συνδεδεμένες με το φυσικό τους περιβάλλον. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μεταφερόταν η μαστορική τέχνη από γενιά σε γενιά.

Ο οργανισμός λειτουργεί σε τέσσερις πυλώνες: εκπαίδευση, έρευνα, πρακτική και δημόσιος διάλογος. Πιο συγκεκριμένα, διοργάνωση εργαστηρίων και πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων, διεξαγωγή έρευνας, και υλοποίηση κατασκευαστικών έργων σε συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες και τους εμπλεκόμενους φορείς.

Είναι ο μοναδικός οργανισμός στην Ελλάδα που αναπτύσσει και υλοποιεί επαγγελματική μαθητεία, συνδυάζοντας έργα αποκατάστασης με επαγγελματική κατάρτιση. Ταξιδεύουν σε όλη την Ελλάδα και διεξάγουν εργαστήρια που αντλούν και ανταποκρίνονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε τόπου.

Xαρτοφυλάκιο έργων

• Μαθητεία και Εργαστήριο Παραδοσιακής Οικοδομικής Ξυλουργικής, για την αποκατάσταση του Σχολείου στα Φράστα Τζουμέρκων, καθώς και διαμόρφωση της νέας αυλόθυρας του σχολείου και κατασκευή ξερολιθικού καλντεριμιού της εισόδου σε αυτήν.
• Παραδοσιακή κατασκευή μικρών λίθινων αναβαθμών (μικροφράγματα) κατά μήκος του ρέματος του Καβουροποτάμου στην Πάρο, για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας.
• Αποκατάσταση και επισκευή μεγάλου μέρους του κεντρικού λιθόστρωτου του υπόγειου οικισμού της Αγριλιάς στη Θηρασιά στη Σαντορίνη, καθώς και των πλευρικών τοίχων του, με την τεχνική της ξερολιθιάς.
• Αναπαραγωγή της παραδοσιακής διαδικασίας παρασκευής κατραμιού* σε μικρή κλίμακα, στη Βωβούσα, στο Ζαγόρι. Mια ξεχασμένη μαστορική τεχνογνωσία χαρακτηριστική για τα βλάχικα χωριά της Πίνδου.
• Αποκατάσταση ενός ξεχασμένου μονοπατιού της Αρίστης στα Ζαγοροχώρια, τμήματος του δικτύου καλντεριμιών του παραδοσιακού οικισμού και κατασκευή ξερολιθικών τοίχων και μίας μικρής δημόσιας κρήνης.
• Κατασκευή λιθόστρωτου μονοπατιού που οδηγεί στο ιστορικό «Γεφύρι της Πλάκας» στην ορεινή περιοχή των Τζουμέρκων, το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι της περιοχής των Βαλκανίων, το οποίο κέρδισε βραβείο Europa Nostra για το έργο αποκατάστασης το 2021.

Για την κατασκευή και αποκατάσταση των έργων εργάζονται μαθητευόμενοι τεχνίτες, έμπειροι μάστορες – εκπαιδευτές των περιοχών και εθελοντές. Όλα τα έργα πλαισιώνονται από σεμινάρια, εργαστήρια, πολιτιστικές εκδηλώσεις που συμμετέχει και η τοπική κοινωνία.

Δίκτυο συνεργατών

Για την επίτευξη των στόχων του, ο οργανισμός έχει αναπτύξει ένα δίκτυο συνεργατών, με ακαδημαϊκά ιδρύματα στην Ελλάδα – το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – αλλά και καταξιωμένους καθηγητές διαφορετικών ειδικοτήτων, καθώς και επαγγελματίες στους τομείς της αποκατάστασης και της διαχείρισης της κληρονομιάς, οι οποίοι έχουν δώσει διαλέξεις και έχουν παρουσιάσει το έργο τους στο πλαίσιο των δράσεων του οργανισμού.

Συνεισφορά του οργανισμού

Το έργο του οργανισμού παρέχει στην τοπική κοινωνία και στην περιφερειακή κυβέρνηση απτές αποδείξεις για το πώς η πολιτιστική κληρονομιά είναι πολύτιμο αγαθό. Η συνεισφορά του οργανισμού είναι μεγάλη στη μελέτη των παραδοσιακών τεχνικών, ως ένα ζωντανό πεδίο γνώσης προσανατολισμένο στις σύγχρονες οικοδομικές πρακτικές, πέραν της συντήρησης και της τεκμηρίωσης. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους που έλαβε Ευρωπαϊκή διάκριση στα Βραβεία Europa Nostra Awards 2024 στην κατηγορία «Εκπαίδευση, Κατάρτιση και Δεξιότητες».

Με την ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας, τα τεχνικά επαγγέλματα γίνονται ολοένα και πιο σημαντικά και περιζήτητα στην αγορά εργασίας. Οι χειρωνακτικές εργασίες, που σχετίζονται με τις πρακτικές διατήρησης, κληρονομιάς και οικοδομής στο ελληνικό πλαίσιο, είναι από τα επαγγέλματα που όχι μόνο θα αντέξουν στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά μάλιστα θα ανταμειφθούν πλουσιοπάροχα.

*κατράμι (ή κατράνι), το: παχύρευστο, ελαιώδες σκούρο υγρό, που παράγεται από την ξηρή απόσταξη των δαδιών πεύκων και χρησιμοποιείται σε ποικίλες εφαρμογές, όπως η προστασία του ξύλου.