Μνήμες του 90χρονου παλιού εμπόρου Απόστολου Κυριάκου και από τα μαθητικά του χρόνια

Συνέντευξη
Αρτέμης Χαλάτσης,
arthalatsis@yahoo.gr,
fb/artemis chalatsis

Το ιστορικό κέντρο του Βόλου, που σφύζει σήμερα από καφέ-μπαρ, πριν 70 χρόνια ήταν γεμάτο μάντρες οικοδομικών υλικών, ξυλουργεία, άδεια οικόπεδα, μέχρι και συνεργεία αυτοκινήτων. Ο Άγιος Νικόλαος είχε ένα μεγάλο πλατάνι και μια τουλούμπα απ’ όπου έπαιρναν νερό και ξεδιψούσαν όλα τα γύρω καταστήματα. Πριν από αυτό, το νερό μεταφέρονταν με κάρα σε πήλινες στάμνες από την Αγριά.
Ο Απόστολος Κυριάκου του Δημητρίου, 88 ετών σήμερα, γεννήθηκε το 1935 στον Βόλο, Κασσαβέτη – Μαγνήτων. Τότε ο Βόλος έφτανε μέχρι την οδό Αναλήψεως. Από νωρίς μπήκε στα βάσανα της ζωής και του εμπορίου. Για περισσότερο από 30 χρόνια τον βρίσκουμε μεταξύ των οδών Ερμού-Κουμουνδούρου-Δημητριάδος-Γκλαβάνη, καθώς η οικογένεια διατηρούσε μάντρα οικοδομικών υλικών την οποία δημιούργησε ο παππούς του Απόστολος Παπασταθόπουλος.
Περιγράφει την πρώτη του επαφή με το εμπόριο και θυμάται την Κατοχή. Μας μεταφέρει μνήμες από το εμπορικό κέντρο του Βόλου.
«Σήμερα οι νέοι αντικρίζουν μια καφετέρια, όμως, δεν γνωρίζουν ότι κάποτε εκεί υπήρχε μια ξυλαποθήκη, ένας ράφτης, μια καπελού…»
Στη διήγησή του «ζωντανεύουν» και σχολικές αναμνήσεις από τα γυμνασιακά του χρόνια, οι σχέσεις καθηγητών και μαθητών την εποχή εκείνη. Μόλις τελείωσε το Γυμνάσιο εργάστηκε ακατάπαυστα και καθημερινά ασχολούμενος με το εμπόριο οικοδομικών υλικών.
Σήμερα πλησιάζει τα 90 χρόνια ζωής κι ευτύχησε να δει δύο κόρες καθηγήτριες και επτά εγγόνια, ενώ θα τον βρει κανείς ανελλιπώς κάθε Κυριακή από νωρίς το πρωί στο πρώτο κάθισμα του Ι.Ν. Αγ Κωνσταντίνου, όπου παρακολουθεί με ευλάβεια τη Θεία Λειτουργία.

Κύριε Απόστολε, προέρχεστε από παλιά οικογένεια εμπόρων του Βόλου. Μπορείτε να μας πείτε κάποια πράγματα για τη δραστηριότητά της και την εποχή εκείνη;
Πράγματι είναι όπως τα λέτε. Καταρχάς η οικογένεια μου είναι ντόπιοι Βολιώτες. Ο παππούς μου, του οποίου πήρα το όνομα, ήταν ο Απόστολος Παπασταθόπουλος, που γεννήθηκε στον Βόλο στα 1870 και ήταν ο αρχικός συνεταίρος με τους αδελφούς Σπύρο και Νικολέτο Τσαλαπάτα, όπου και δραστηριοποιούνταν στα κεραμίδια και τα τούβλα. Μαζί την ξεκίνησαν την επιχείρηση στις αρχές του αιώνα (1905). Μάλιστα η αρχική επωνυμία ήταν Παπασταθόπουλος – Τσαλαπάτας, καθώς έχω στην κατοχή μου παλιά τούβλα που εμφανίζεται ανάγλυφη η επωνυμία Παπασταθόπουλος-Τσαλαπάτας με τα αρχικά του παππού μου Α.Π. Ο παππούς μου, όμως, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει προσωρινά την επιχείρηση, καθώς κλήθηκε ως επίστρατος. Όταν επέστρεψε, τα πράγματα δεν ήταν όπως τα είχε αφήσει κι έτσι έναντι μικρού τιμήματος πήρε το μερίδιο του κι αποχώρησε. Με τα χρήματα του μεριδίου του κι επειδή ήξερε καλά τη δουλειά άνοιξε το πρώτο του κατάστημα στο κέντρο του Βόλου ακριβώς γωνία Ερμού – Κουμουνδούρου. Εκεί ασχολήθηκε με αυτό που γνώριζε καλά, δηλαδή το εμπόριο τούβλων κεραμιδίων, αμμοχάλικων, ασβέστη κ.λπ. και ασβέστη από τα καμίνια. Οι καροτσέρηδες που συνεργαζόμασταν πήγαιναν με το κάρο και φόρτωναν ασβέστη σε μεγάλα βαρέλια από τα καμίνια που τότε βρίσκονταν πίσω από το παλιό νεκροταφείο στη Ν. Ιωνία κι ακολούθως τα πουλούσαμε λιανικής στους πελάτες. Στη γωνία αυτή έρχονταν τα κάρα με τα άλογα φόρτωναν τα υλικά κι έπειτα τα πήγαιναν στα σπίτια που χτίζονταν μέσα στον Βόλο. Την επιχείρηση του παππού μου την ανέλαβε έπειτα το πρωτότοκος γιος του ο Τάσος που απεβίωσε το 1948. Μετά πέρασε στα χέρια του μικρού αδερφού Τάκη, κι ακολούθως την ανέλαβε ο πατέρας μου το 1950 που ήταν γαμπρός στην οικογένεια.

Πώς ήταν η πρώτη επαφή σας με το εμπόριο;
Ξεκίνησα από πολύ μικρός στη δουλειά. Τότε ήταν άλλα χρόνια πολύ πιο δύσκολα από τα σημερινά, ειδικά για τα παιδιά. Ξεκίνησα να πουλάω λάστιχα στα παζάρια από 7 ετών. Λάστιχα από αυτά που αγόραζε ο κόσμος για τα εσώρουχά του, τις φανέλες του, τα ρούχα του. Τα είχα κρεμασμένα από τον λαιμό μου και θυμάμαι μου τα τραβούσε ο κόσμος για να τα αγοράσει, κι έτσι το βράδυ που επέστεφα σπίτι ο λαιμός μου ήταν κατακόκκινος σαν να τον είχαν μαστιγώσει. Πονούσε κι έτσουζε πάρα πολύ. Το παζάρι γινόταν τότε στο σημερινό πάρκο του Αγίου Κωνσταντίνου. Στο μαγαζί μας μαζί με τα οικοδομικά υλικά πουλούσαμε και τσιγάρα. Επίσης, τα βάζαμε σε ένα κασελάκι και γυρνούσαμε όλο τον Βόλο να τα πουλήσουμε. Είχαμε τα «Άριστα» του Ματσάγγου, αλλά και του Παπαστράτου σε κουτιά ή χύμα. Επίσης, πουλούσα αβγά στα πλούσια σπίτια του Βόλου που έμεναν συνήθως Εβραίοι.

Τι θυμάστε από το παλιό εμπορικό κέντρο του Βόλου;
Θυμάμαι όλο το κέντρο του Βόλου σπίτι – σπίτι, οικοδομή – οικοδομή. Έζησα σ’ αυτό καθημερινά 30 χρόνια. Από ιατρεία και κλινικές μέχρι ξυλαποθήκες και συνεργεία αυτοκινήτων. Έτσι απέναντι από εμάς, καθώς κατέρχεσαι την Κουμουνδούρου βρισκόταν το μαρμαράδικο του Λίντζου, ο ακτινολόγος Θεοδώρου, η ξυλαποθήκη του Δήμου και στη γωνία η πολυκατοικία του Παππά που ήταν μία από της συνολικά τρεις που υπήρχαν τότε στον Βόλο, ο Στέλλος με ρούχα και ο Αρμάος με πλεκτά. Κουμουνδούρου – Δημητριάδος ήταν η κλινική του Μπρισίμη και δίπλα ένα παλιό αρχοντικό που ακούγονταν πως οι ιδιοκτήτες του ήταν τόσο πλούσιοι που έκαναν το μπάνιο τους μέσα στο γάλα. Φτάνοντας στην παραλία υπήρχε το εστιατόριο «Η μάντρα του Φάνη». Πάνω από το μαγαζί μας προς την οδό Αλεξάνδρας βρισκόταν η οικία του γιατρού μικροβιολόγου Ζώρζιλου, το παντοπωλείο του Ζαρκάδα, η μάντρα του Καταρζή και ο παιδίατρος ο Κόσθιος. Υπήρχε ένα γκαράζ που επισκεύαζε αυτοκίνητα «Ο Ντόζος». Επί της Ερμού μεταξύ Κουμουνδούρου-Γκλαβάνη βρισκόταν ο σύνδεσμος εργολάβων όπου γραμματέας ήταν μια γυναίκα που έπασχε από νανισμό, το τσαγκάρικο του Κλήμη, η κυρία Βούλα που έφτιαχνε καπέλα και στη γωνία Ερμού-Γκλαβάνη ο ράφτης Αντωνόπουλος. Στην απέναντι γωνία ήταν το ιστορικό καφενείο του Αλέκου Καλαβρού. Συνεχίζοντας την Γκλαβάνη προς την πάνω γωνία ήταν η κλινική του Παιδόπουλου (ωτορινολαρυγγολόγος), ο Μαρνελόπουλος με τα έπιπλα, το καθαριστήριο του Καλλία, ενώ γωνία Ορφέως (σημερινή Κονταράτου) με Γκλαβάνη ήταν ο Δαμασκηνός με το φωτογραφείο. Ακολούθως ο καρδιολόγος Νεοπτόλεμος Δήμου και ο Γιώργος Ανδρίτσος με λογιστικά. Άλλα μεγάλα και γνωστά καταστήματα της εποχής ήταν το κατάστημα Κουτσίνας με τα υφάσματα Ερμού-Ιωλκού και ο Δανός ακριβώς απέναντι. Ο Δανός ήταν και φίλος του πατέρα μου, καθώς ξεκίνησε φτωχός και πουλούσε πραμάτειες με ένα κάρο και σιγά-σιγά μεγαλούργησε.
Στο αρχικό μαγαζί της Κουμουνδούρου καθίσαμε μέχρι τους σεισμούς του ’55, ενώ βρισκόμασταν εκεί από τις αρχές του αιώνα. Κατόπιν, μεταφερθήκαμε στη δεύτερη κατά σειρά μάντρα που βρίσκονταν Γκλαβάνη λίγο πριν βγεις στην Ερμού. Εκεί υπήρχε και ο φούρνος του Άρη Παπαδόπουλου. Θυμάμαι τα ταψιά με τα φαγητά και τις πίτες που τους πήγαιναν για ψήσιμο οι πλούσιες οικογένειες του Βόλου. Μια τέτοια οικογένεια ήταν και του Βύρωνα Αντώνογλου, που ήταν διευθυντής των μεταλλείων Αποστολίδη κι έμενε σε μια μονοκατοικία Ιάσονος-Ογλ και είχε δυο παιδάκια την Αγλαΐα και τον Γιώργο. Από εκεί μεταφερθήκαμε στην Κουμουνδούρου μεταξύ Δημητριάδος και Ιάσονος, επειδή διέθετε μεγάλο οικόπεδο. Δίπλα μας στην πάνω γωνία ήταν το φαρμακείο του Παπαδημητρίου που ήταν και ο ιδιοκτήτης του ακινήτου. Στο οικόπεδο αυτό κατασκευάζαμε τα μωσαϊκά στρώνοντας κάτω τσιμέντο και κάναμε τις «ποδιές» από παράθυρα, σκαλοπάτια κ.λπ. Τη γνωριμία με τη γυναίκα μου την χρωστάω αποκλειστικά σ΄ αυτό το μαγαζί καθώς κάποια στιγμή ήρθε ως πελάτης ο μετέπειτα μπατζανάκης μου κι έγινε το προξενιό. Εκεί κάτσαμε μέχρι το 1972 όπου και αγόρασα δικό μου ακίνητο επί της οδού Αγ. Νικολάου. Ακολούθως συνεταιριστήκαμε με τον Ανανία Γιονανίδη όπου διατηρούσε μάντρα οικοδομικών υλικών στην οδό Ρήγα Φεραίου – Χατζηαργύρη όπου υπήρχε παλιότερα ωδείο ακριβώς απέναντι από την Παλαιά Ηλεκτρική.

Τι θυμάστε πιο έντονα από τα χρόνια της Κατοχής;
Τα ξύλινα κάρα του δήμου γυρνούσαν τις γειτονιές και μάζευαν τους πεθαμένους. Τα έσερναν κάτι δυνατά άλογα που έλεγαν ότι τα είχαν φέρει από την Αμερική. Κι εμείς ως οικογένεια πεινάσαμε. Τον δύσκολο χειμώνα του ’41 κάποιος μας είχε δώσει ένα μπουκάλι με ελιές και τρώγαμε δυο ελιές ο καθένας την ημέρα για να κρατηθούμε ζωντανοί. Μεταξύ μας στην οικογένεια δεν μιλούσαμε για να μην χάσουμε θερμίδες. Αν ήμασταν πιο τυχεροί, τρώγαμε πίτουρα κολλημένα στο σαχάνι. Κάποια στιγμή δανειστήκαμε έναν γάιδαρο φορτώσαμε πάνω τα προικιά της μάνας μου και πήγαμε μέχρι το Αρμένιο όπου και τα ανταλλάξαμε με κάμποσα καρβέλια ψωμί και ένα μεγάλο κεφάλι τυρί.

Ποιες αναμνήσεις έχετε από τα σχολικά σας χρόνια;
Δημοτικό πήγα στο 10ο Δημάρχου Γεωργιάδου – Ογλ. Διευθυντή είχαμε τον Ζουμπουλίδη. Δασκάλους τον Παπαϊωάννου με τη γυναίκα του Μαρίκα και την κ. Πολύμια. Ακολούθως πήγα στο 2ο Γυμνάσιο. Στο κεφάλι φορούσαμε υποχρεωτικά πηλίκιο με σιρίτια που έδειχναν την τάξη του καθενός. Εγώ τελείωσα την 8η το 1952. Καμιά φορά ακόμα και σήμερα πετάγομαι μέσα στον ύπνο μου και λέω να μην ξεχάσω αύριο που θα βγω έξω από το σπίτι να φορέσω το πηλίκιο.
Γυμνασιάρχης ήταν ο Σωκράτης Παπαϊωάννου. Καθηγητές είχαμε στα μαθηματικά τους Δημήτρη Οικονομίδη και Σταμάτη Χαλέβα. Ο Μιχάλης Τσίλαγας ήταν φιλόλογος, ο Σπύρος Κρίτσας και ο Γιώργος Πλατιάς ήταν φυσικοί, ο Νανάκος θρησκευτικά. Γυμναστική είχαμε Κουντούρη. Στα γαλλικά είχαμε Σπαθάρη στον οποίο κάναμε συχνά καζούρα. Κάποια μέρα γινόταν χαμός. Στη διπλανή αίθουσα έκανε μάθημα ο Οικονομίδης. Εκείνος άκουσε τις φωνές και ήρθε σιγά σιγά προς τη δική μας αίθουσα. Μάλιστα επειδή το πόμολο της πόρτας μας ήταν χαλασμένο ο Οικονομίδης έβαλε κρυφά το μάτι του στην τρύπα που υπήρχε. Εκεί εντόπισε κάποιον από τους συμμαθητές μου τον Ρουμελιώτη από ένα χωριό του Πηλίου που είχε μια σφυρίχτρα και την είχε βγάλει και σφύριζε μέσα στην τάξη. Ανοίγει ξαφνικά ο Οικονομίδης την πόρτα μπαίνει μέσα, πάθαμε όλοι συγκοπή. «Έλα κύριε Οικονομίδη, έλα να με σώσεις» είπε ο Σπαθάρης. Ρωτάει ο Οικονομίδης. «Ποιος έκανε καζούρα εδώ μέσα;» Πού να μιλήσει κανείς. Σιωπή. «Έλα μαζί μου εσύ Ρουμελιώτη» του είπε κι εκείνος σηκώθηκε και τον ακολούθησε. Πήγαν στο γραφείο όπου έβγαλε μια κόλα χαρτί ο Οικονομίδης και τον υποχρέωσε να γράψει το εξής κείμενο: «Αγαπητέ πατέρα, εσύ που ολημερίς κουράζεσαι στα κτήματα για να με σπουδάσεις εμένα εγώ ξέρεις τι κάνω στο σχολείο; Έχω μια σφυρίχτρα και κάνω καζούρα μέσα στο μάθημα». Το γράμμα αυτό το ταχυδρόμησε ο Οικονομίδης στον πατέρα του παιδιού. Ήταν άφθαστος ως καθηγητής αλλά και ως άνθρωπος. Άφησε το στίγμα του σε όλους μας. Του δείχναμε μεγάλο σεβασμό και ένα βλέμμα του ήταν ικανό να μας κάνει να κοκκινίσουμε. Καταγωγή είχε από τον Βόλο και ο αδερφός του διατηρούσε μπακάλικο στην οδό Πολυμέρη-Σταθά.

Ποια συμβουλή θα δίνατε στα νέα παιδιά;
Στη ζωή μου δούλεψα από μικρό παιδί, γνώρισα αρκετό κόσμο και καλό και κακό, αλλά άμα είσαι σωστός κι αξιόπιστος στη δουλειά σου όλοι σε σέβονται και επιδιώκουν τη συνεργασία μαζί σου. Εύχομαι να υπάρχουν δουλειές για τα νέα παιδιά, γιατί έχω κι εγώ εγγόνια και τα παρακολουθώ πώς αγωνίζονται κι αυτά για να καταφέρουν κάτι στη ζωή τους. Μπορεί τα δικά μας χρόνια να ήταν δύσκολα αλλά και τα σημερινά χρόνια δύσκολα είναι. Όσο για μένα κάποιες φορές σπάνια πια, που κατεβαίνω στο κέντρο του Βόλου βλέπω τα σημερινά καταστήματα και θυμάμαι τα αντίστοιχα της εποχής μου. Σήμερα οι νέοι αντικρίζουν μια καφετέρια, όμως, δεν γνωρίζουν ότι κάποτε εκεί υπήρχε μια ξυλαποθήκη, ένας ράφτης, μια καπελού. Όλα έχουν αλλάξει.