Της Αγγελικής Θάνου,
συνταξιούχου PhD εκπαιδευτικού και συγγραφέα
Αυτή η αδιάκοπη επιστροφή μας στις μνήμες της νιότης μας είναι πολύτιμη. Κάθε φορά που επιστρέφουμε, αντλούμε τόση δύναμη. Νωπή είναι η αίσθηση της προετοιμασίας των γονιών μου για την επιχειρηματική τους δραστηριότητα κάθε Πρωτομαγιά. Ένα τμήμα του καφενείου μας να μεταφέρεται στην εξοχή; Βαρέλια με τριμμένο πάγο όπου οι μπύρες ΦΙΞ και τα αναψυκτικά ΕΨΑ εξασφάλιζαν την ποθητή δροσεράδα για τους ξένοιαστους κυνηγούς του Μάη. Ένα δανεικό τρακτέρ με τη πλατφόρμα του για τη μεταφορά και λιγοστές τραπεζοκαρέκλες. Και η δική μου εφηβική δυσαρέσκεια για την απασχόλησή μου στο ιδιότυπο αυτό οικογενειακό επιχειρηματικό άλμα. Η νιότη θέλει βόλτες και ξενοιασιά. Στον μικρόκοσμό μας δε, άγνωστη έννοια η Εργατική Πρωτομαγιά ή μήπως όχι; Στο δικό μου πάντως ήρθε πολύ αργότερα. Στα φοιτητικά μου χρόνια τότε που μας πολιορκούν τα φυλλάδια.
Οι γονείς μου έστηναν το μαγαζάκι τους ανάμεσα σε δυο πανύψηλα καραγάτσια. Από τη μια μεριά να στέλνει αρχέγονα μηνύματα η μισοκατεστραμμένη εκκλησιά του Αγίου Νικολάου και από την άλλη να θωπεύει την ακοή μας το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Η άνοιξη δε, ασυγκράτητη να χαστουκίζει τον τόπο με τις κατακόκκινες παπαρούνες της. Σ’ αυτό το ιδιαίτερο σταυροδρόμι λίγο πριν μπούμε στο χωριό μας, όπου κρατιούνται χέρι με χέρι η αρχαιότητα με το Βυζάντιο και η ορθοδοξία, όπου τα πλατάνια, τα καραγάτσια, οι λεύκες και τα πεύκα συναγωνίζονται με τα πράσινα της αμυγδαλιάς κατέφθαναν με χαρά και ξενοιασιά οικογένειες και παρέες να πιάσουν τον Μάη. Εκεί αντάμωναν τα Κανάλια, η Κερασιά, η Κάπουρνα (Γλαφυρά), το Στεφανοβίκειο, το Ριζόμυλο για δυο τουλάχιστον δεκαετίες (1955 – 1975). Λειτουργία, θυμιατά, φαγοπότι, χορός, μουσικές, φλερτ, σεργιάνι, στεφάνια από αγριολούλουδα, δροσερό, μα γλυφό νεράκι από τις τουλούμπες. Ήταν εντυπωσιακό πόσο γρήγορα ξεπουλούσαμε τα δροσιστικά μας ποτά. Εκ των υστέρων εκτιμώ ως μια πολύ έξυπνη κίνηση αυτή των γονιών μου, επιχειρηματικά.
Μα δεν ήταν οι μόνοι. Ο περιπτεράς του χωριού μας (ένας απ’ τους πολλούς), ο κύριος Στέφανος Λαγός, έστηνε το κασελάκι του στη μέση της βόλτας με ένα σωρό καλούδια για τη χαρά των παιδιών και όχι μόνο. Καραμέλες, κοκοράκια γλειφιτζούρια, τσίχλες, μπαλόνια, τι να πρωτοθυμηθεί κανείς! Εποχές αγνές, αυθεντικές σε ένα κάδρο υγιούς σχέσης του ανθρώπου με τη φύση και το περιβάλλον.
Σήμερα, ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έχει διαχυθεί και σε διάφορα άλλα όμορφα μέρη της ευρύτερης περιοχής. Μα στον ίδιο ευλογημένο τόπο, ο ναός του Αγίου Νικολάου έχει πλέον αποκατασταθεί. Πρόκειται για ένα μνημείο που χρονολογείται στα τέλη του 12ου ή στις αρχές του 13ου αιώνα. Ναός μονόχωρος, καμαροσκέπαστος με τρίπλευρη αψίδα Ιερού Βήματος. Η τοιχοποιία του ακολουθεί το ελεύθερο πλινθοπερίκλειστο σύστημα με πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Είναι κτισμένος πάνω σε τεχνητό έξαρμα με ίχνη κατοίκησης της νεότερης νεολιθικής, ενώ χαρακτηριστική είναι η χρήση αρχαίων λιθοπλίνθων στους τοίχους του ναού όπως και αρχιτεκτονικών μελών από παλαιοχριστιανική βασιλική. Περιορισμένη έρευνα στα θεμέλια έδειξε την ύπαρξη βυζαντινού νεκροταφείου. Προστάτης της παρακάρλιας ζωής και των ψαράδων ο Άγιος Νικόλαος, αποτελεί έναν επισκέψιμο σπάνιο θησαυρό αρχιτεκτονικής και ιστορίας. Η μνήμη του τιμάται κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου, ημέρα ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου.
Σύμφωνα με τη θρυλούμενη εξιστόρηση, επί τουρκοκρατίας, ένα έφιππο απόσπασμα ξεκίνησε από το Βελεστίνο με σκοπό να καταστρέψει ολοσχερώς τα Κανάλια. Μόλις έφτασαν στον Άγιο Νικόλαο τα άλογά τους στάθηκαν αμετακίνητα. Παρά τις προσπάθειες των αναβατών Τούρκων εκείνα αρνούνταν να προχωρήσουν. Δεν βοήθησαν ούτε οι απειλές ούτε το ξύλο. Έμοιαζε σαν να τα εμπόδιζε ένας αόρατος τοίχος. Οι Τούρκοι πανικοβλήθηκαν. Αποφάσισαν να αλλάξουν την απόφασή τους για την καταστροφή του χωριού και τότε τα άλογά τους προχώρησαν ξανά.
Ποιος δεν έχει ακούσει για τη γλυπτή κεραμιδένια κουκουβάγια με τα λαμπυρίζοντα στο σκοτάδι μάτια που στέκονταν για χρόνια στην εσοχή του παραθύρου πίσω από το Άγιο Βήμα του ναού; Αυτή δεν βρίσκεται πλέον στη θέση της. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι κλάπηκε από έναν «φιλέλληνα» Γερμανό περιηγητή που πέρασε από την περιοχή. Ποιος να γνωρίζει την αλήθεια; Ίσως μόνο η κουκουβάγια.
Πλάνα από την περιοχή: Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Νικολάου, ο χώρος της καντίνας και το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου (φωτ. Κων/νος Κουζιώκας)
Προσφάτως έτυχε μιας εξαιρετικά καλαίσθητης ανακαίνισης και το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Βρίσκεται εκεί από τον Ιανουάριο του 1915. Είναι κατασκευασμένο από πέτρα, έχει σκεπή με πλάκες και κεραμίδια βυζαντινού τύπου. Ο ρυθμός του είναι μονόχωρος βασιλική. Στο ιερό φέρει κόγχη και στη νότια πλευρά δύο παράθυρα. Παλαιός χάρτης της περιοχής αναφέρει πως πιο έξω από τα Κανάλια βρισκόταν Ιερά Μονή αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Με πρωτοβουλία και δαπάνη του ζεύγους Κυριάκου και Μαίρης Χατζοπούλου, το γένος Αλεξάνδρου πραγματοποιήθηκε αναβάθμιση του χώρου. Προς τιμήν τους, ανέλαβαν τον εξωραϊσμό του εξωκλησιού και του προαυλίου αυτού, αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας τα φυσικά παλαιά στοιχεία που το αποτελούσαν, όπως είναι η πέτρα και το ξύλο. Η υψηλή αισθητική και η καλαισθησία είναι διάχυτες. Ο περιβάλλων χώρος σε προσκαλεί για επικοινωνία με το θείο και τη φύση, για ανάταση ψυχής και γαλήνη. Φιλόξενα παγκάκια και τραπέζια προσμένουν τον πεζοπόρο, τον περιπατητή, τον τουρίστα να ξεκουραστεί και να απολαύσει την αρχέγονη ενέργεια του χώρου. Να αφουγκραστεί το ηχοτοπίο. Να ρεμβάσει.
Ευτυχώς, οι επιχειρηματικές ιδέες δεν σταματούν στην περιοχή. Εδώ και έναν χρόνο περίπου, ο κύριος Ιωάννης Βαζούκης, εκ Καναλίων ορμώμενος, είχε την πολύ έξυπνη σκέψη να οργανώσει στον χώρο μια πολύ λειτουργική καντίνα με υψηλές παροχές. Στην πλακόστρωτη αυλή της και κάτω από τα σκιερά δέντρα μπορεί κάθε επισκέπτης να απολαύσει τον καφέ του ή το παγωτό του, το τσιπουράκι του ή ένα απλό γεύμα.
Τόσο πράσινο συγκεντρωμένο σε ένα πανέμορφο σταυροδρόμι! Πλατάνια, καραγάτσια, λεύκες, πεύκα και ανάμεσά τους ο λωτός του χωριού μας που μας χαρίζει ακόμα σήμερα τα λουτούλια του (μικροί σκουρόχρωμοι, σκληροί, στρογγυλοί καρποί), αυτό το θαυμάσιο παιχνίδι των παιδικών μας χρόνων (κυρίως των αγοριών). Ένα τρύπιο καλάμι ή ένα χειροποίητο κατσαφλέκι και μια χούφτα λουτούλια και όλα τα παιδιά πανέτοιμα για τους αυτοσχέδιους αγώνες στόχευσης. Πόση έμπνευση αντλεί κανείς από τον γενέθλιο τόπο του πόση δύναμη κρύβουν οι ρίζες μας. Το ποίημά μου που ακολουθεί επιβεβαιώνει την ανεξάντλητη, την ανεπιτήδευτη σχέση μου με την πατρική γη.
Γενέθλιος τόπος (Κανάλια Βόλου)
Το βυζαντινό καλωσόρισμα νόστος επικός.
Να σου γνέφουν προστασία αρχαιότητας υλικά.
Λιμναία καράβια χρεώθηκε
ο Άγιος Νικόλαος.
Μνημοσύνης ανεμόσκαλα.
Ο τόπος μου
είναι λίμνη ονειρόπλεκτη
στο πριν και στο σήμερα
για να πλέει η συγγνώμη μας.
Είναι αέρηδες παλαβοί,
αναποφάσιστοι,
στραφταλίζουσα πάχνη
ομίχλη βαριά
φέτες κομμένη
με σκιερές εκπλήξεις.
Είναι
χαρμολύπη του Δεκαπενταύγουστου
με παρακλήσεις της Παναγιάς
για το δικό μας αύριο.
Είναι
άσπρα ξωκλήσια ολόγυρα
του ελέους δορυφόροι.
Προσκυνητές με κάματο
το τάμα ανηφορίζουν.
Είναι ασημόλευκες πέτρες
στο Μαυροβούνι,
και σκαμνιές
σκιάς αγκαλιές στην πλατεία.
Είναι λελέκια κομιστές της ζωής.
Κι εκείνο το κροτάλισμα!
Δηλωτικό ευφροσύνης.
Αμυγδαλοχτισμένο
περήφανο χωριό μου.
Άλλοτε σκληρό και άκαμπτο
Άλλοτε αφράτο και μοσχοβολιστό.
Αμυγδαλιά τολμηρή
στον βάλτο καθρεφτίζεται
κι αναζητά τα όνειρα.
Λάμνε δυνατά
στου Ήταυρου τη φωλιά
να δεις πώς κρύβονται εκεί
αξύπνητα
και τα δικά μου.
Α.Θ.