«Μία φορά και έναν καιρό… Ηταν η λίμνη… Κάθε πρωί που ξυπνούσα, κοιτούσα από το παράθυρο το δωματίου μου και αντίκριζα αυτή την ομορφιά..» Είναι η αρχή μιας από τις ιστορίες και τα παραμύθια που άρχισαν να γράφουν και να στέλνουν, μικροί και μεγάλοι, ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση του Φορέα Διαχείρισης της Κάρλας με τίτλο «Γράφω για την Κάρλα».
Ενόψει του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Νερού, 22 Μαρτίου, ο Φορέας επιχειρεί να ευαισθητοποιήσει όλο και περισσότερους πολίτες για αυτό το τόσο σπουδαίο έργο. Ζητά από τους πολίτες κάθε ηλικίας, όπου και αν βρίσκονται, να αφιερώσουν λίγο χρόνο και να γράψουν κάτι για την λίμνη. Όπως ο καθένας αντιλαμβάνεται την σπουδαιότητα αυτού του περιβαλλοντικού έργου που αλλάζει μία τεράστια περιοχή. Καλλιτέχνες, φωτογράφοι, κάτοικοι παρακάρλιων περιοχών έσπευσαν να δώσουν το δικό τους γραπτό στίγμα για αυτό που βλέπουν. «Ένας πολύ γνωστός σκιτσογράφος μας έστειλε σκίτσα που σύντομα θα δώσουμε στη δημοσιότητα» είχε αναφέρει πριν μερικές ημέρες στη «Θ» η πρόεδρος του Φορέα κ. Ιφιγένεια Κάγκαλου. Σήμερα δημοσιεύεται ένα από αυτά και θα ακολουθήσουν και άλλα.
Δεν τίθεται χρονικό όριο για αυτή τη δράση, επισημαίνουν οι υπεύθυνοι του Φορέα. Πολίτες – από την Ελλάδα και το εξωτερικό- μπορούν να στείλουν στο φορέα το κείμενό τους. «Επιθυμούμε να φύγει το θέμα από τα στενά τοπικά ή περιφερειακά όρια. Να γίνει γνωστό αυτό το «θαύμα» σε όλους. Να το επισκεφτούν, να θαυμάσουν και να προβληματιστούν από την ίδια την φύση» επισημαίνει η κ. Κάγκαλου.
Εως τώρα υπάρχουν εκατοντάδες δημοσιεύματα για την λίμνη από ανθρώπους που ασχολήθηκαν και ασχολούνται με το έργο από τεχνικής, πολιτιστικής, αθλητικής, τουριστικής, ιστορικής σκοπιάς. Στα νερά της άκμασε ένας ιδιότυπος, σχεδόν πρωτόγονος λιμναίος πολιτισμός του οποίου η αρχή χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ο πολιτισμός αυτός χάθηκε το 1962,όταν με ανθρώπινη παρέμβαση η λίμνη αποξηράνθηκε και οι πρώην πια ψαράδες, κάτοικοι της παρακάρλιας περιοχής προσπαθούν τα επόμενα σαράντα χρόνια να επιβιώσουν ως αγρότες και κτηνοτρόφοι. Το 2000 άρχισαν τα έργα επαναπλημμυρισμού της λίμνης στα όρια του Ν. Μαγνησίας, τα οποία βρίσκονται σε εξέλιξη ακόμη και σήμερα.
Για αρκετούς από τους έως τώρα συγγραφείς η συγκέντρωση στοιχείων έγινε κυρίως από συζητήσεις με ανθρώπους που έζησαν στην υγρή αγκαλιά της, ψάρεψαν στα νερά της και γνώρισαν από κοντά τον πλούτο της. Είναι οι ηλικιωμένοι πια πρώην ψαράδες της λίμνης Κάρλας που ζουν στα Κανάλια, στο Ριζόμυλο, στο Στεφανοβίκειο, στο Καλαμάκι, στο Σωτήριο, σε όλα τα παρακάρλια χωριά.
Σήμερα γράφουν και νήπια. Παραθέτουμε μερικά από τα όσα έστειλαν την τελευταία εβδομάδα μικροί και μεγάλοι ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα «Γράφω για την Κάρλα»:
“Ένα μήνυμα από την Κάρλα”
Πώς είναι να ξυπνάς και να βλέπεις την Κάρλα από το παράθυρο του δωματίου σου; Τί νιώθεις όταν περνάς κάθε μέρα κοντά από τη λίμνη για να πας στο σχολείο σου; Και πώς σε διαμορφώνουν οι ιστορίες των παλιότερων για το ψάρεμα, όταν οι άντρες έμεναν για μέρες ολόκληρες μακρυά από την οικογένειά τους; Τί σημαίνει να «ξαναγεννιέται» μία λίμνη δίπλα στο χωριό σου και να μιλάνε όλοι για την οικολογική της αξία;
Το πρόγραμμα Message in a Bottle ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2014, στη Β’ τάξη του Λυκείου Καναλίων. Στόχος μας δεν ήταν να κάνουμε μία ακόμη απλή παρουσίαση της αξίας που έχει η λίμνη, αλλά να ενθαρρύνουμε τους μαθητές να μιλήσουν οι ίδιοι. Να καταγράψουν εικόνες της Κάρλας όπως οι ίδιοι την βλέπουν. Να προσπαθήσουν να εκφράσουν τη δική τους οπτική γωνία, με όποιον τρόπο οι ίδιοι επιθυμούν και στη συνέχεια να την στείλουμε σαν ένα «μήνυμα σε μπουκάλι» σε όλον τον κόσμο, μέσα από τη διαδικτυακή πλατφόρμα waterwheel.
Το τελικό μήνυμα δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, και ίσως να μην ολοκληρωθεί ποτέ. Ωστόσο, το πρόγραμμα δεν απέτυχε: οι μαθητές που συμμετείχαν προσπάθησαν να εκφραστούν ελεύθερα, να δημιουργήσουν κάτι πέρα από τις σχολικές δομές και τη διδακτέα ύλη. Και ήρθαν σε επαφή με ανθρώπους που ήθελαν να τους ενθαρρύνουν να βρουν τη δική τους φωνή και που ενδιαφέρονταν να ακούσουν όσα τα παιδιά είχαν να πουν. Κι αυτό είχε από μόνο του ιδιαίτερη σημασία για όλους που συμμετείχαμε σε αυτό.
Το πρόγραμμα Message in a Bottle υλοποιήθηκε την άνοιξη του 2014 χάρη στην εθελοντική προσφορά των Alexander Schellow, Βάλιας Στεργιώτη, Yvonne Senouf, Corinne Webber, Ανδρέα Νικολόπουλου, Γιώργου Κατσαδωράκη, την σταθερή στήριξη της Μαρίας Χαμόγλου και των ανθρώπων του ΦΔ Κάρλας και κυρίως την αμέριστη συμπαράσταση της Αργυρώς Μέκκα, του Λυκειάρχη Κώστα Πριάκου και των υπόλοιπων καθηγητών του Λυκείου Καναλίων.
Βάλια Στεργιώτη
Ειδική στην Ερμηνεία Περιβάλλοντος
Μάρτιος 2015
«Το παραμύθι Τοβίτ» – του Ηλία Λεφούση
Είναι το παραμύθι του άνω και του κάτω κόσμου, των βουνών και του κάμπου, της λευτεριάς και της σκλαβιάς, των δασών και του βάλτου, των νιάτων και των γηρατειών. Είναι ο μύθος της ζωής και του θανάτου, της μνήμης και της νοσταλγίας, της ειρήνης και του πολέμου. Είναι ένας ύμνος στο κάλλος της φύσης, στην λεβεντιά των παλιών ανθρώπων, στην παλιά «μακάρια Ελλάδα» που χάθηκε. Ο Ηλίας Λεφούσης με «Το παραμύθι Τοβίτ» φέρνει στην επιφάνεια, μέσα από βιώματα και τις διηγήσεις των παλιών, τα ξεχασμένα ήθη, έθιμα και παραδόσεις της περιοχής μας, την ομορφιά του τόπου όπου έζησε. Το παραμύθι έχει σαφή αναφορά στα παλιά τοπία Κερασιάς και Κάρλας. Στα παλιά τοπία όπως υπήρξαν και όπως χάθηκαν. Το ακόλουθο μικρό απόσπασμα από το «παραμύθι Τοβίτ» εντάσσεται στο κάλεσμα που κάνει ο Φορέας Διαχείρισης (Π.Ο.Κα.Μα.Κε.Βε) «για να γράψουμε» για την Κάρλα.
Από το «Μουσείο Ηλία Λεφούση»
Με εκτίμηση
Νίκος Λεφούσης
Μυστικά και παραμύθια από τη λίμνη Κάρλα
Στέφανος Δόδουρας Σύμβουλος Αειφορίας, Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο
Μια φορά και έναν καιρό…
…πριν από την αποξήρανση της λίμνης που δέσποζε στην περιοχή, οι ντόπιοι άκουγαν έναν φοβερό βρυχηθμό να έρχεται από τα βάθη της. Αν και κανείς δεν το είχε δει ποτέ, ο μύθος του Ήταυρου, ενός αόρατου τέρατος, του οποίου η παράξενη κραυγή μπορούσε να ακουστεί στην γύρω περιοχή πέρασε από τη μια γενιά στην επόμενη. Για τους περισσότερους, η κραυγή αυτή αποτελούσε εξαιρετικά κακό οιωνό, σηματοδοτώντας επερχόμενους πολέμους, πείνα και πνιγμούς. Όταν η λίμνη αποξηράνθηκε, δεν ανακαλύφθηκε κανένα τέρας. Πιθανόν, η παρουσία καρστικών πετρωμάτων και καταβοθρών στη λεκάνη του υγροτόπου να ευθύνονταν για αυτόν το φοβερό βρυχηθμό. Σήμερα, η ονομασία Ήταυρος είναι ένα άλλο όνομα για ένα είδος ερωδιού (Botaurus stellaris), ένα σπάνιο υδρόβιο πτηνό, του οποίου η βροντερή κραυγή ακούγεται σε απόσταση χιλιομέτρων κατά τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής του.
Έξω από τον κόσμο των παραμυθιών…
…η ιστορία της λίμνης Κάρλας αποκαλύπτει πώς οι σύνδεσμοι μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και των τοπικών κοινωνιών έχουν αποκοπεί. Η λίμνη ήταν κάποτε ένας από τους πιο γνωστούς μεσογειακούς υγροτόπους, με υψηλή βιοποικιλότητα και έντονη τοπική κουλτούρα, η οποία ήταν ιδιαίτερα αισθητή στις αλιευτικές κοινότητες της περιοχής.
Η λίμνη αποξηράνθηκε τη δεκαετία του 1960 για την ανάκτηση γεωργικής γης. Ως αποτέλεσμα, οι τοπική κοινωνία των ψαράδων, η οποία ήταν άμεσα συνδεδεμένη με τον υγρότοπο καταστράφηκε, μεγάλος πληθυσμός μεταναστευτικών πτηνών εξαφανίστηκε, το μικροκλίμα της περιοχής επηρεάστηκε αρνητικά ενώ η δραματική πτώση της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα οδήγησε, εν τέλει, στην εγκατάλειψη της γης. Αναρωτιέται κανείς, τι ακριβώς έπρεπε να αναπτυχθεί εις βάρος του κοινωνικού και πολιτιστικού ιστού της περιοχής; Η αποξήρανση της λίμνης Κάρλας δεν απάντησε ικανοποιητικά στο ερώτημα αυτό, αλλά η μερική αποκατάστασή της θα πρέπει να προσπαθήσει να το απαντήσει.
Σήμερα, η μερική αποκατάστασή της, καθιστά τη λίμνη Κάρλα για άλλη μια φορά, σημαντικό μέρος της καθημερινής ζωής του τόπου και συμβάλει στην προστασία και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της ευρύτερης περιοχής. Ο υγρότοπος της Κάρλας περιμένει για να τον ανακαλύψουν ξανά –με τον απαιτούμενο σεβασμό αυτή τη φορά– οι σύγχρονοι επισκέπτες.