του Β.Δ. Ααναγνωστόπουλου*
Πολύ σπάνια μου συμβαίνει, όταν τελειώνω την ανάγνωση ενός βιβλίου, να το απιθώνω στο γραφείο μου μαζί με μεγάλη ικανοποίηση ψελλίζοντας: Μπράβο, σπουδαίο ανάγνωσμα, πλούσια γλώσσα, ποιητικό ύφος, εξαιρετική αφήγηση, περιγραφικός και στοχαστικός λόγος! Σημειώνω, τώρα, αυτούς τους χαρακτηρισμούς για το έξοχο βιβλίο με τον εύγλωττο τίτλο «Μικρές μικρές πατρίδες» και με υπότιτλο «Ταξίδι κάτω από το ελληνικό φως» του Κυριάκου Παπαγεωργίου, εκδ. Παλμός, Βόλος 2019, σ. 230.
Για τον φίλο Κυριάκο Παπαγεωργίου κρατώ πάντα στη μνήμη μου όσα σε προφορικές συναντήσεις συζητούσαμε σχετικά με τα βιβλία, τη λογοτεχνία και τη συγγραφή. Με εντυπωσιάζει το βιογραφικό που φιλοξενείται στο νέο βιβλίο του και ιδιαίτερα τα παρακάτω: «Είναι περιηγητής, φωτογράφος και ερευνητής. Επί 40 χρόνια φωτογραφίζει και γράφει για τον πολιτισμό, τους ανθρώπους και τα ερείπια του αρχαίου κόσμου». Προσθέτω ακούραστος, αδαπάνητος, αλτρουιστής!
Παρακολουθώ, εδώ και χρόνια, τις γραπτές περιηγήσεις του Κυριάκου Παπαγεωργίου στην εφημερίδα «Θεσσαλία» και είχα αποκρυσταλλώσει θετική κριτική για το ύφος και το ήθος της γραφής του, κυρίως την ποιητική γλώσσα, γεγονός που και προφορικά τού το έχω εκφράσει αρκετές φορές. Αλλά ευχόμουν πάντα να δω τη δουλειά του συγκροτημένη σε βιβλίο. Και το δώρο έφτασε στα μέσα του Δεκέμβρη. Επιτόνισα, έτσι, τον γλυκασμό των ημερών διαβάζοντάς το με πολύ ενδιαφέρον και το απόλαυσα, γιατί είναι ένα πολύ ωραίο βιβλίο! Ο Γάλλος συγγραφέας Μαρσέλ Πουστ (1871-1922) έλεγε: «Τα ωραία βιβλία είναι γραμμένα σε ένα είδος ξένης γλώσσας», δίνοντας έτσι το στίγμα της ποιοτικής γλώσσας, που έχει η καθαρή λογοτεχνία.
Το βιβλίο περιέχει 60 μικροαφηγήσεις (2 έως 4 σελίδες το καθένα), μικρά λογοτεχνικά σμαράγδια! Τα πρώτα 36 κείμενα αναφέρονται σε «μικρές πατρίδες» του Αιγαίου και των άλλων ελληνικών θαλασσών, τα υπόλοιπα στην ηπειρωτική Ελλάδα. Όλα γραμμένα σε μεθυστικό ρυθμό και διαρκή έμπνευση, σαν σε δημιουργικό πριαπισμό! Κείμενα γεμάτα φως, ερωτισμό, λυρικά και φιλάνθρωπα. Περιγράφουν και ιστορούν όχι διάσημους (κατά κανόνα) τόπους, πλούσιους όμως σε ιστορία, πολιτισμό και ανθρώπους. Και μου αρέσει που δίνεται χώρος στα μικρά της ελληνικής φύσης, είναι σαν να αρχίζεις να μαθαίνεις μια νέα αλφαβήτα των πραγμάτων και γνωρίζεις μια άλλη Ελλάδα με καινούργια μέθοδο.
Έτσι ταξιδεύεις, αγαπητέ αναγνώστη, μαζί με τον συγγραφέα γνωρίζοντας «μικρές μικρές πατρίδες», όπως: Μικροπέλαγο της Κέρου, Σχοινούσα, Κουφονήσι κι Ηρακλειά, Δασκαλειό, Αγριλού και Οφιδούσα, Δρυός, Ασπρονήσι κι Αντικέρι, Χάλκη, Λιβάδα, Ασπροπαλιά, Στρογγύλη, Αγαθονήσι, Ανάφη, Μαρλά, Καρθαία Ακρόπολη, Κίναρος, η Παντοχαρά, Οθωνοί, Γαύδος… και συνέχεια Μαδάρες της Κρήτης, Γιάλτρα, Λαγκάδια Γορτυνίας, Βίνιανη, Τιθορέα, Αρτοτίνα, Μοντανέμα, Ζάβορδα, Όλυμπος, Κορέστεια, Μααρά, Χαϊντού, Συκή, Μαρόσα, Αχέροντας…
Είναι ένα ταξίδι γνώσης κι ομορφιάς, χαράς και στοχασμού, μια άλλη πατριδογνωσία γραμμένη με αίσθημα, ευαισθησία κι ανατάσεις ψυχής. Ο λόγος ποιητικός, ανάλαφρος, πολύχρωμος με περιδινήσεις σε ομηρικές λέξεις, σε θαλασσινό ή αποξεχασμένο λεξιλόγιο και σε στίχους του Ελύτη, του Σεφέρη, του Παπαδιαμάντη… Γραφή, που σε κάνει να αγαπήσεις ξανά κι αποξαρχής την ελληνική γλώσσα, δηλαδή την Ελλάδα!
Για παράδειγμα παραθέτω κάτι από τα κείμενα: «Νησιά με ράσο το σχίνο και τη φείδα και φελόνι από σκέτη πέτρα. Πλωτά νησιά με φορεμένη κατάσαρκα την ποθητή αρμύρα. Με ή δίχως πετραχήλι και άμφια σκοτεινά, όπως ταιριάζει σ’ ένα τέτοιο ξαφνικό κι ολομόναχο του πέλαγου πετράδι» (σ. 29). Επίσης: «Μπροστά σε μια γιγάντια οθόνη, θαλερή και οσμωμένη, συμπυκνώνεται όλο το μυστήριο της φυλής: Δρυοκολάπτες με σφυρί Ηφαίστου, νύμφες θεόληπτες, με τη στόφα αρχαίου Χορού, βίδρες αφροπλάνητες και πλάνητες κέφαλοι του γλυκού νερού, Αμφιτρίτες πέστροφες, αλλά κι αγύρτες πεταλούδες, νεροκότσυφες που βουτούν και βαδίζουν πάνω στο νερό, Ερμήδες, Απόλλωνες και Δρυάδες, μπλεγμένοι, απ’ το Τίποτα, μέσα στο Παν, τυλιγμένοι με χρυσόσκονη, διαφεντεύουν κι εμένα και τον περίγυρό μου και με χρίζουν νομέα και χρήστη αυτού του νάματος δροσιάς και Ζωής… (σ. 226).
Να ξεχωρίσω το κείμενο με τίτλο Ο ξένος (Συκή) σελ. 199-201, γραμμένο με μια ανάσα, «μονοκοπανιά», χωρίς σημεία στίξεως (παρά μόνο το κόμμα) και διαβάζεται, σας βεβαιώ, «μονορούφι». Γραφή που ανήκει στης λογοτεχνίας τα ιδιαίτερα!
Θα ήθελα να σημειώσω ακόμη ότι τέτοια βιβλία θα μπορούσαν να αξιοποιούνται στα σχολεία μας (κυρίως στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση), προκειμένου να ενισχυθεί η γλωσσική γνώση των μαθητών, να κατανοηθούν οι αρετές που έχει η ελληνική γλώσσα, όπως ευελιξία, εικονοπλαστική δύναμη, πλούτος εννοιών και χρωματισμών, ιστορικό βάθος κ.ά. Προπαντός πόσο πλούσιο λεξιλόγιο διαθέτει. Γιατί πάντα οφείλει ο καθένας να θυμάται ότι γλώσσα είναι η ψυχή μας και οφείλει να τη γνωρίζει και να την προστατεύει.
Τέλος, το βιβλίο του Κυριάκου Παπαγεωργίου «Μικρές μικρές πατρίδες» χαρίζει ευχάριστα νοερά ταξίδια στον αναγνώστη, τον μαθαίνει πώς να «βλέπει» και να «παρατηρεί» όσα συναντά, αλλάζοντας την οπτική του γωνία, γιατί τελικά «το μόνο αληθινό ταξίδι […] δεν είναι να ταξιδέψουμε αναζητώντας καινούργια τοπία, αλλά ν’ αποκτήσουμε καινούργια μάτια»!
*ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας