Πολιτισμός

«Μία θάλασσα, δύο πατρίδες», ιστορικό μυθιστόρημα από τον Χριστόφορο Σεμέργελη

 

Του
Β.Δ. Αναγνωστόπουλου,
ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Το επετειακό έτος για τα 200 χρόνια της Επανάστασης του Εικοσιένα, άφησε πίσω του πλούσια συγκομιδή από ιδέες, εκδηλώσεις, βιβλία, βιβλιογραφία, λογοτεχνικά έργα, ερευνητικές εργασίες. Η αναψηλάφηση αθέατων ή αποξεχασμένων πτυχών, γεγονότων, αλλά και προσώπων έφερε στο φως νέες εικόνες του Αγώνα και καθώς προσφυώς σημειώνει ο Δημήτρης Κωνσταντάρας (εφ. Θεσσαλία, 1-1-22) «συνδαύλισε μέσα μας λέξεις, πρόσωπα και πράγματα της ιστορικής μνήμης της πατρίδας μας».
Ιδιαίτερα θα ’θελα να επισημάνω το γεγονός ότι μέσα σ’ αυτή την πανεθνική (και σιωπηλή) πνευματική αναμόχλευση αναδύθηκαν και νέοι συγγραφείς που μας έδωσαν ενθαρρυντικά δείγματα δουλειάς. Μεταξύ των πρώτων ο Χριστόφορος Σεμέργελης με το ιστορικό του μυθιστόρημα «Μία θάλασσα, δύο πατρίδες», εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2021, σ. 375.
Ο Σεμέργελης, εργάζεται στην Περιφέρεια της Θεσσαλίας και συνεργάζεται μόνιμα με την εφ. «Θεσσαλία». Γραμματολογικά ανήκει στις νέες και ελπιδοφόρες δυνάμεις της Μαγνησίας, αφού παρουσιάστηκε στα γράμματά μας μόλις πριν από μια πενταετία με διηγήματα και τώρα κάνει το μεγάλο του άλμα στη λογοτεχνία με το μυθιστόρημα, και δη το ιστορικό που, όπως γνωρίζουμε, έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις. Δεν είναι ένα αφήγημα πλασματικό (fiction), που σημαίνει ότι δεν είναι της απόλυτης δικαιοδοσίας του συγγραφέα στα πρόσωπα, τους ήρωες και τις περιπέτειες, αλλά έχει να κάνει με πειθαρχημένη επινόηση και φαντασία, με ιστορικά γεγονότα τυλιγμένα όμως μέσα σε μια λογοτεχνική κάψουλα ώστε για τον αναγνώστη να είναι ευχάριστο ανάγνωσμα. Και διδακτικό θα πρόσθετα, αφού η ιστορία διδάσκει.
Στο μυθιστόρημα «Μία θάλασσα, δύο πατρίδες» ψηλαφούμε όντως την ισορροπία γραφής, την ιστορία και τη μυθοπλασία, την τέχνη και την τεχνική της σύλληψης και εξέλιξης της πορείας, το εντεινόμενο ενδιαφέρον, τα καθαρώς ιστορικά γεγονότα από τη Θεσσαλική επανάσταση του 1878, τις μάχες στη Σουρβιά, στον Σαρακηνό, στη Μακρινίτσα, στο Κάστρο του Βόλου, την Προσωρινή Κυβέρνηση του Πηλίου κ.ά. Δύο στοιχεία που ξεχωρίζω και τα οποία ζωντανεύουν (και γλυκαίνουν) την εξιστόρηση είναι αφενός ο έρωτας που αναπτύσσεται (μέσα βέβαια σε πολεμικές και δύσκολες συνθήκες) ανάμεσα στον πρωταγωνιστή, τον Λεβαντίνο και τη Δήμητρα, κόρη από τη Μακρινίτσα, και αφετέρου το «αστυνομικό» μυστήριο της αφήγησης, που σχετίζεται με τον αρχαιολογικό θησαυρό. Ο Γάλλος πρόξενος στον Βόλο Κάρολος Μπόρελ με τη μεσολάβηση του αδελφού του Έντουαρντ, που έμενε στη Σμύρνη, κάλεσε τον Γουίλιαμ Χατζηγεωργίου να έρθει από τη Σμύρνη στη Μαγνησία για να παραλάβει κρυφά τον αρχαιολογικό θησαυρό που έχει καλά φυλαγμένο στο μοναστήρι της Σουρβιάς για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων. Ξεσπά η Επανάσταση του 1878, στην Ανατολική και Δυτική Θεσσαλία. Μέσα σε έναν πολεμικό χαλασμό και σε μια συνωμοτική ατμόσφαιρα με την ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων εξελίσσονται γεγονότα εθνικής σημασίας και αξιομνημόνευτα, όπως η δολοφονία του Άγγλου ανταποκριτή των Times Κάρολου Ογλ, που ευθαρσώς δηλώνει: «Μονάχα ένας τρόπος υπάρχει για να σωπάσω: Να με σκοτώσουν. Κι εάν είναι θέλημα Θεού να αφήσω την τελευταία μου πνοή στη γη της Θεσσαλίας, τότε ας είναι ο θάνατός μου η αφορμή που θα πάψουν οι βιαιότητες κατά των αμάχων» (σ. 210).
Και είναι αλήθεια πως ο συγγραφέας δοκιμάζει περισσότερο το ταλέντο του, την υπομονή και την «εργατικότητά» του σε ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, όπως αυτό που παρουσιάζουμε. Είναι πρόσωπα αφενός υπαρκτά και αφετέρου επινοημένα. Και στο σημείο αυτό φαίνεται η οργανωτική σκέψη του, η συνθετική ικανότητα, η γλωσσική και λογοτεχνική επάρκειά του. Η ιστορική μυθιστορία μοιάζει σαν έναν ποταμό απλωτό με συγκλίσεις και αποκλίσεις στην κοίτη του, με ορμητικά και ήρεμα νερά, με εκκωφαντικούς, αλλά και ήσυχους τόνους. Ο διάπλους σ’ έναν τέτοιο ποταμό χρειάζεται ικανό κολυμβητή-κυβερνήτη. Και ο Σεμέργελης με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση φαίνεται πως έχει αυτές τις ικανότητες, κάτι που ανακαλύπτει εύκολα ο αναγνώστης.
Όλη η ιστορία εξελίσσεται σε 21 κεφάλαια, εκ των οποίων τα πέντε πρώτα αναφέρονται στη Σμύρνη με την ιστορία την πανάρχαιη και τις ομορφιές της Ιωνίας και εν συνεχεία η εξιστόρηση των επαναστατικών επιχειρήσεων, το θέατρο πολέμου, ο αγώνας οπλαρχηγών και επαναστατών μεταφέρεται στο Πήλιο, το κεντρικό και τα γύρω χωριά, όπου και αναδεικνύεται η άσβεστη φλόγα των Πηλιορειτών για την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Αγώνας, που ξεκίνησε ήδη από το ’21, συνεχίστηκε το 1854, το 1866 και τώρα το 1878, για να οδηγήσει τελικά στην πλήρη απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881.
Ας σημειωθεί ότι το κείμενο συνοδεύεται στο τέλος από τα λεγόμενα παρακειμενικά στοιχεία, από χρήσιμες πληροφορίες για τον αναγνώστη, όπως Πραγματικά-ιστορικά πρόσωπα, Φανταστικά πρόσωπα, Σημείωμα του συγγραφέα, Το ιστορικό της Θεσσαλικής εξέγερσης του 1878, Το χρονικό της επανάστασης στο Πήλιο-η απελευθέρωση του Βόλου, Πηγές-Βιβλιογραφία.
Το μυθιστόρημα του Σεμέργελη «Μία θάλασσα, δύο πατρίδες», πλούσιο σε ιδέες, εικόνες, περιγραφές, μυστήριο και συγκίνηση, ζωντανεύει με επιτυχία την κοσμοπολίτικη Σμύρνη και εξιστορεί με μαστοριά την Επανάσταση του Πηλίου. Δεν μπορεί παρά να χαιρετίζουμε με ικανοποίηση τέτοια λογοτεχνία, που, ελπίζουμε, προοιωνίζεται και μια δημιουργική συνέχεια.

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το