Του Γεώργιου Καπουρνιώτη
Τελειώνει ο Σεπτέμβρης, ο πρώτος μήνας του φθινοπώρου και ο έβδομος μήνας ενός πολέμου που δεν έπρεπε να είχε ποτέ αρχίσει και που κάποιοι, ιδίως εκείνοι που τον προκάλεσαν, ισχυρίζονταν πως θα διαρκούσε, μόνο για λίγες ημέρες. Στη διάρκεια αυτών των εφτά μηνών, μια χώρα, η Ουκρανία, καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά και μια άλλη, η Ρωσία, έγινε ο «παρίας» της διεθνούς κοινότητας.
Από το Φεβρουάριο του 2022, οι παγκόσμιες αγορές και ο κόσμος ολόκληρος είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση, μέσα από μια σειρά πολύ σοβαρών και μακράς διάρκειας κρίσεων: ανθρωπιστικής, γεωπολιτικής, ενεργειακής, επισιτιστικής, οικονομικής, και περιβαλλοντικής ενώ η Ευρώπη, έχασε τη βεβαιότητα της ειρήνης και ψάχνει, ένα νέο δυναμισμό ενότητας και ισχύος.
Ως γνωστόν, η στρατιωτική επιχείρηση ξεκίνησε μετά τη λήξη του διαγγέλματος του προέδρου Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Πούτιν, ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου 2022, με μια σειρά αεροπορικών βομβαρδισμών εναντίον ουκρανικών συστημάτων αεράμυνας, ενώ τμήματα του ρωσικού πεζικού εισέβαλλαν στην ουκρανική επικράτεια από τη βόρεια και ανατολική Ουκρανία. Η Μόσχα επιδίωκε μια διαφορετική κυβέρνηση στο Κίεβο και αυτό θα το πετύχαινε μόνο με την ήττα ή την παράδοση της σημερινής ηγεσίας της χώρας.
Τις ημέρες που ακολούθησαν έλαβαν χώρα ισχυρές μάχες, μαζικοί βομβαρδισμοί αμάχων και εγκλήματα πολέμου, με βαρύνουσα σημασία τη σφαγή στην Μπούτσα (αρχές Απριλίου), με τις δραματικές εικόνες νεκρών αμάχων στους δρόμους. Ακολούθησε ο βομβαρδισμός στο θέατρο της Μαριούπολης (16 Μαρτίου) όπου είχαν βρει καταφύγιο άμαχοι πολίτες. Τουλάχιστον 300 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την επίθεση, από τους 1.300 συνολικά που πιστεύεται ότι βρίσκονταν στο κτίριο. Έξω από το θέατρο είχε γραφτεί και η λέξη «ΠΑΙΔΙΑ», προκειμένου να τον αποτρέψουν. Επίσης, σοκ και φρίκη προκάλεσε στον πλανήτη λίγα 24ωρα μετά τη σφαγή στην Μπούτσα, η ρωσική επίθεση στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Κραματόρσκ (8 Απριλίου) στην ανατολική Ουκρανία, ενώ τουλάχιστον 13 άνθρωποι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 50 τραυματίστηκαν σε ρωσική πυραυλική επίθεση στο εμπορικό κέντρο στην πόλη Κρεμεντσούκ στην κεντρική Ουκρανία (27 Ιουνίου).
Και ενώ όλος ο κόσμος κρατούσε την ανάσα του για τις εξελίξεις γύρω από το ουκρανικό ζήτημα, σημειώθηκε στα τέλη Ιουλίου, η αντεπίθεση των Ουκρανών. Και πριν τελειώσει ο Σεπτέμβρης, ο πρόεδρος Πούτιν, κήρυξε μερική επιστράτευση στη Ρωσία, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τον στρατό του. Η ανακατάληψη σημαντικών περιοχών από το Κίεβο, ανάγκασε τον Ρώσο πρόεδρο να αναζητήσει – με το ζόρι – εφεδρείες. Αυτό που ενδεχομένως να μην υπολόγιζε ήταν η νέα ήττα με την οποία βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος, αυτή τη φορά στο εσωτερικό μέτωπο, που ίσως την περίμενε έως ένα σημείο – εξού και το υποχρεωτικό κάλεσμα στα όπλα – αλλά όχι σε αυτόν τον βαθμό.
Στο πολιτικό – διπλωματικό πεδίο, ξεχώρισε η άμεση κινητοποίηση, στο πλευρό της Ουκρανίας: του ΝΑΤΟ (ενίσχυση στρατιωτικής παρουσίας, εκπόνηση νέου «δόγματος», γνωστό και ως ROC «Resistance Operating Concept», ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας), της Ευρωπαϊκής Ένωσης (παροχή 3 δισεκατομμυρίων σε δόσεις, αποστολή στρατιωτικού υλικού, έξι «πακέτα» κυρώσεων και προσπάθεια χρηματοπιστωτικού και ψηφιακού αποκλεισμού της Ρωσίας, αποδοχή ένταξης Ουκρανίας και μαζί Αλβανίας και Βόρειας Μακεδονίας), των ΗΠΑ (8 δισεκατομμύρια βοήθεια, εξοπλισμός με υψηλής ποιότητας στρατιωτικό υλικό, διαρκής πληροφόρηση από τις μυστικές υπηρεσίες, υπόσχεση για αποκατάσταση των υποδομών), η χρήση ως εργαλείων πολέμου από τη Ρωσία της πυρηνικής απειλής, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου (με αντίστοιχη, πολύ δύσκολη, προσπάθεια απεξάρτησης της Ευρώπης), της παραγωγής σιτηρών (που κάπως ξανάρχισαν πρόσφατα να κυκλοφορούν), αναποτελεσματικές διμερείς συναντήσεις, προσπάθεια μεσολάβησης της Τουρκίας, επισκέψεις συμπαράστασης ηγετών στο Κίεβο, διεθνή ψηφίσματα και κινήσεις κατά του πολέμου (ΟΗΕ, Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Συμβούλιο της Ευρώπης, Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο), ουσιαστική στήριξη της Ρωσίας από την Κίνα, την Ινδία, χώρες της Αφρικής.
Μετά από 7 μήνες σε έναν πόλεμο που έχει σκοτώσει, ως τώρα, χιλιάδες Ρώσους στρατιώτες και εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανούς άμαχους και πολεμιστές και με 6.180.345 πρόσφυγες να διαμένουν αυτή τη στιγμή σε χώρες της ΕΕ και με τους περισσότερους να έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες (η Πολωνία φιλοξενεί περί τα 1,25 εκατομμύρια), οφείλουμε να έχουμε κατά νου τις μεγάλες, και άδηλες, προκλήσεις που έχει μπροστά της η ανθρωπότητα: σωτηρία της Ουκρανίας, αντιμετώπιση του νέου παγκόσμιου φασισμού, όποια και να είναι η τύχη του πολέμου, πραγματική τιμωρία για τα εγκλήματα πολέμου, αντοχή των δημοκρατικών κοινωνιών στις κακουχίες και την προπαγάνδα, θεμελίωση μιας άλλης τάξης πραγμάτων πάνω στα συντρίμμια.
Εν κατακλείδι, στον χρόνο που μεσολάβησε από τη μοιραία 24η Φεβρουαρίου, το εκκρεμές του πολέμου άλλαξε κάμποσες φορές κατεύθυνση. Στο μεταξύ, ο χρόνος κυλάει με διαφορετικό τρόπο και για τα δύο στρατόπεδα, αλλά ο χειμώνας θα σταθεί στο πλευρό της Ρωσίας και δεν αποκλείεται να παίξει και πάλι τον ρόλο του στη νέα, ασύμμετρη σύγκρουση με τη Δύση. Πληθωρισμός και ενεργειακή κρίση προδιαγράφουν εξαιρετικά σκληρούς μήνες για την Ευρώπη, με τα προεόρτια ήδη ορατά: το ευρώ να χάνει την αξία του έναντι του δολαρίου με αρνητικό ρεκόρ εικοσαετίας, η Γερμανία να εξετάζει σενάρια ότι θα περάσει το χειμώνα με λίγο ή καθόλου φυσικό αέριο, ιδιαίτερα τώρα που υπήρξε δολιοφθορά στους αγωγούς Nord Stream, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο να σημειώνεται το μεγαλύτερο απεργιακό κύμα των τελευταίων δεκαετιών σε μια σειρά από εργατικούς κλάδους. Ακραία κοινωνικά φαινόμενα και ανατροπές κυβερνήσεων είναι πιθανό να εκδηλωθούν σε σειρά χωρών, θέτοντας σε δεινή δοκιμασία την ευρωπαϊκή συνοχή και τις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Δεν είναι τυχαίο πως το Κρεμλίνο χρηματοδοτεί συγκεντρώσεις ακροδεξιών και λαϊκιστικά εθνικιστικά κόμματα ανά την Ευρώπη, με στόχο να προκαλέσουν έντονες αντιδράσεις και χάος στην πολιτική ζωή της κάθε χώρας. Πέρα από αναμέτρηση όπλων και χρήματος, ο πόλεμος, ο κάθε πόλεμος, είναι και σύγκρουση βουλήσεων. Στον πόλεμο της Ουκρανίας δεν είναι καθόλου βέβαιο ποιο από τα δύο στρατόπεδα θα επιδείξει την ισχυρότερη, σε βάθος χρόνου, βούληση.