Το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Free Lunch Society» που σκηνοθέτησε ένας Αυστριακός οικονομολόγος, ο Christian Tod, πραγματεύεται τη θεωρία του εγγυημένου εισοδήματος, που πρακτικά σημαίνει χρήματα για όλους ως ανθρώπινο δικαίωμα δίχως υπηρεσία σε αντάλλαγμα. Θα προβληθεί το μεθεπόμενο Σάββατο 25 Νοεμβρίου στο κινηματοθέατρο «Αχίλλειον», στο πλαίσιο του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ CineDoc. Ο 40χρονος σκηνοθέτης διερευνά το συγκεκριμένο ζήτημα με κινηματογραφικούς όρους, εξετάζοντας για το εάν πρόκειται για μια επαναστατική μεταρρύθμιση ή για μια ρομαντική ουτοπία… Ο κ. Γιώργος Σταμπουλής, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, θα μιλήσει στο κοινό του Βόλου μετά την προβολή της ταινίας, με σκοπό να αναλύσει την κεντρική ιδέα του εγγυημένου εισοδήματος, που μοιάζει να κερδίζει ολοένα περισσότερο έδαφος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Σταμπουλής μίλησε για τη βιωσιμότητα αυτού του μοντέλου και πόσο μπορεί να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστημα, εστιάζοντας στην άποψη που εκφράζουν αρκετοί ότι το εγγυημένο εισόδημα δεν εξασφαλίζει την επιθυμία και το κίνητρο για εργασία. «Μπορούμε να αναστρέψουμε αυτό το ερώτημα και να σκεφτούμε πώς θα κάνουμε ελκυστική την εργασία. Γιατί κάποιος να πάει να δουλέψει; Και μη ξεχνάμε ότι η εργασία είναι και κοινωνικός χώρος. Η νοηματοδότηση της εργασίας δεν έχει να κάνει μόνο με το εάν με ικανοποιεί, αλλά και πώς με χαρακτηρίζει ως άνθρωπο στον κοινωνικό μου περίγυρο», είπε ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συμπλήρωσε: «Όσοι παρακολουθήσουν το ντοκιμαντέρ, θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν δύο μεγάλα στρατόπεδα για το πώς αντιμετωπίζεται το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
Είναι οι πολέμιοί του που λένε ότι μ’ αυτό θα καταρρεύσει η κοινωνία και οι υπέρμαχοι που υποστηρίζουν ότι θα βοηθήσει τον άνθρωπο να αξιοποιήσει καλύτερα τον χρόνο του. Με το κοινωνικό μέρισμα θα μπορούσαμε να δούμε και νέες μορφές της δημοκρατίας. Στην αρχαία Αθήνα, όποιος δεν μετείχε στα κοινά, του δήμευαν την περιουσία. Θα μπορούσαμε αυτό να το αντιστρέψουμε σήμερα και για να έχεις αυτό το εισόδημα πρέπει να ασχολείσαι με τα κοινά. Για μένα αυτή η συμμετοχή στα κοινά δίνει νόημα στη ζωή και μας καθορίζει. Άρα τι θέλουμε; Θέλουμε να μετέχεις στην κοινωνία. Σήμερα δεν υπηρετούμε αυτό που θέλουμε να υπερηφανευόμαστε πως κληρονομήσαμε από την αρχαία ελληνική δημοκρατία. Η δημοκρατία έχει συμμετοχή. Και η γνώση για τη συμμετοχή είναι τα δύο προβλήματα που είναι πίσω από την ιστορία του εγγυημένου εισοδήματος. Την ίδια στιγμή η δημοκρατία έχει κόστος για να λειτουργήσει. Κι αυτό το κόστος είναι ο χρόνος. Πρέπει να δούμε τη σχέση εργασίας και «ελεύθερου χρόνου» και τις δυνατότητές μας να μετέχουμε στα κοινά. Διότι το να έχεις χρόνο, δεν σημαίνει ότι μπορείς να το κάνεις. Πρέπει να έχεις τα κατάλληλα εργαλεία και τη γνώση, για να μπορείς να κατανοείς τις επιλογές που είναι μπροστά σου. Άρα όλοι πρέπει να αποκτήσουν μια οικονομική μόρφωση για να κατανοήσουν όλα αυτά τα φαινόμενα».
Για τον κ. Σταμπουλή ένα άλλο ερώτημα που προκύπτει μέσα από το συγκεκριμένο φιλμ του Christian Tod, έχει να κάνει με την τεχνολογική πρόοδο, που υποκαθιστά την εργασία ολοένα και περισσότερο και κάνει και το κεφάλαιο φτηνότερο. «Θα ασχοληθώ με το πώς η τεχνολογία μας παράγει εναλλακτικά μέλλοντα και τα ερωτήματα που μας βάζει. Εάν για παράδειγμα θα είναι βιώσιμη πολιτικά και κοινωνικά μία κοινωνία, στην οποία πολλοί δεν θα έχουν δουλειά. Άρα ο άνθρωπος του μέλλοντος θα πρέπει να επενδύει πάρα πολύ σε δύο πράγματα: Στη συνεχή μάθηση και ως μορφή διασκέδασης μάλιστα, και στη συμμετοχή στα κοινά. Η μείωση του χρόνου εργασίας θα μπορέσει να είναι μία άλλη εναλλακτική σ’ αυτό που λέμε εγγυημένο εισόδημα. Να δουλεύεις λιγότερο, να συμμετέχεις περισσότερο. Άνευ όρων εγγυημένο εισόδημα δεν μπορώ να το φανταστώ. Θα μπορούσαν πολλοί από αυτούς τους όρους να μην είναι γραμμένοι στην… πέτρα. Όροι άρρητοι, οι οποίοι όλοι τους αποδεχόμαστε, αλλά με μία διαφορά στην κουλτούρα. Π.χ. στην Ελλάδα αν φέρεις λαθραία ποτά είσαι μάγκας ή οδηγείς δίχως ασφάλεια. Στο εξωτερικό αυτό δεν συμβαίνει. Υπάρχει συνείδηση ότι έχεις κλέψει το σύνολο. Δεν υπάρχει τζάμπα. Δεν «βρέχει» κάπου λεφτά. Κάποιος που δεν κόβει απόδειξη, το ΦΠΑ που λείπει, το κράτος θα το αναζητήσει από αλλού για να πληρώσει το σχολείο του παιδιού, ειδάλλως θα υποχρεωθεί να κόψει το σχολείο. Ένα από τα δύο. Σ’ αυτό το παιχνίδι υπάρχει μία συστημική συμπεριφορά που παράγεται και από τις ατομικές συμπεριφορές. Συγχωρούμε ή δεν συγχωρούμε τη φοροδιαφυγή», υπογράμμισε ο κ. Σταμπουλής και κατέληξε: «Ας μην παραβλέπουμε ότι το 50% της αξίας που ήδη παράγεται στην κοινωνία μας παρέχεται δωρεάν. Γιατί; Δεν είναι το κράτος το 40-50% του ΑΕΠ; Τι μας παρέχει; Υγεία και παιδεία, έστω όπως μας την παρέχει, δρόμους, δίκτυα για να βάλουμε ρεύμα ή ίντερνετ, καθαρές θάλασσες, καθαρό πόσιμο νερό, προστασία. Ποιος τα πληρώνει; Όλοι μας. Είναι δωρεάν, αλλά δεν είναι τζάμπα».