Μάθε να λες όχι

Της
Χαράς Ζήκα,
χημικού,
δρ Φαρμακευτικής

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν μέσα τους έναν υποσυνείδητο αυτοματισμό που λέει ότι αν δεν κάνουν τα χατίρια των άλλων, δεν θα είναι αρεστοί, ότι θα τους απορρίψουν ή ότι θα τους χαρακτηρίσουν εγωιστές. Έτσι, ακολουθούν το μονοπάτι με τις λιγότερες συγκρούσεις και αρθρώνουν ένα ταπεινό ναι. Δεν κατανοούν ότι λέγοντας ναι στους άλλους, λένε όχι στον εαυτό τους. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν μάθει να βάζουν όρια, τα οποία τοποθετούνται εκεί όπου οι ανάγκες των άλλων πρέπει να σταματούν, διότι παραβιάζουν τις δικές μας ανάγκες.
Οι ανάγκες μας πρέπει να μπαίνουν πάντα ως προτεραιότητα, διότι αν δεν είμαστε εμείς καλά δεν μπορούμε να προσφέρουμε στους άλλους. Κι αν δεν βάζουμε όρια, δείχνουμε στον άλλο ότι εμείς οι ίδιοι δεν σεβόμαστε τον εαυτό μας και τον «εκπαιδεύουμε» κι αυτόν να μη μας σέβεται.
Ωστόσο, θα πρέπει να λέμε όχι με αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς να φαίνεται ότι απολογούμαστε και χωρίς πολλές εξηγήσεις. Για παράδειγμα, αν πούμε: «Λυπάμαι αλλά σήμερα δεν έχω καθόλου χρόνο, είναι πολύ φορτωμένο το πρόγραμμά μου» δίνουμε την ευκαιρία στον άλλον να προτείνει λύσεις και να πει «Δεν πειράζει, αύριο τότε». Αντίθετα, αν πούμε «Δεν μπορώ να το κάνω τώρα, θα σε ενημερώσω εγώ πότε και αν θα μπορέσω να το κάνω», πρόκειται για μια κάθετη αλλά ευγενική προσέγγιση και ο άλλος μπαίνει στη θέση του. Όμως, αν λέγαμε «Δεν μπορώ να σε βοηθήσω, είμαι πολύ απασχολημένος αυτό το διάστημα με άλλα θέματα» δείχνουμε ξεκάθαρα ότι δεν υπολογίζουμε καθόλου τον άλλον και του δημιουργούμε άσχημα συναισθήματα.
Επίσης, θα πρέπει να κατανοήσουμε πόσο σημαντικός είναι ο άλλος για μας και πόση αξία έχουμε εμείς για τον άλλον. Οι δυνατές σχέσεις δεν ταρακουνιούνται με ένα όχι. Αν η σχέση δεν είναι σημαντική, δε χρειάζεται να αφιερώνουμε χρόνο, οπότε δεν υπάρχει λόγος να αισθανόμαστε άσχημα όταν λέμε όχι. Αν ο άλλος κρατάει μούτρα ή κατσουφιάζει με το όχι μας, θα πρέπει να μείνουμε στην αρχική μας θέση, να μην επηρεαστούμε από τα συναισθήματα που εκδηλώνει ή νιώσουμε ψυχολογική πίεση και στο τέλος καταλήξουμε να πούμε ναι.
Το όχι δεν είναι εύκολο πάντα. Απαιτείται να γίνουμε δυνατή προσωπικότητα και αυτό επιτυγχάνεται με συνεχή εξάσκηση. Και καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας αυτό που είπε ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (23-79 μΧ): «Όσο συχνά κι αν τους έχεις κάνει μια χάρη, αν τους αρνηθείς μια φορά, θα τα ξεχάσουν όλα και θα θυμούνται την άρνησή σου».