Η Μαρίζα Ντεκάστρο γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη Σορβόννη Παιδαγωγικά και Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους. Δίδαξε στην ιδιωτική εκπαίδευση Ιστορία και Λογοτεχνία σε μαθητές του δημοτικού. Έχει γράψει βιβλία γνώσεων για παιδιά, σε θέματα ιστορίας και τέχνης, και μεταφράζει λογοτεχνία για νέους και ενήλικες. Από το 1998 γράφει κριτική παιδικού και εφηβικού βιβλίου σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, της IBBY – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και της συντακτικής επιτροπής του ηλεκτρονικού περιοδικού Ο Αναγνώστης.
Βιβλία της έχουν τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων (2006, 2018, 2020, 2023), το Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων της IBBY – Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (2012, 2016, 2021) και το Βραβείο Μετάφρασης Νεανικού Βιβλίου της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας (2014). Αναγράφηκε στον Τιμητικό Πίνακα της IBBY 2016 για τη μετάφραση στα ελληνικά του νεανικού βιβλίου Θαύμα. Βιβλία της περιλαμβάνονται στον κατάλογο White Ravens 2017 και 2018 της Διεθνούς Νεανικής Βιβλιοθήκης του Μονάχου.
Το βιβλίο της με τίτλο «2194 ημέρες πολέμου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, είναι η αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
Q«2194 ημέρες πολέμου», το βιβλίο σας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και αφορά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Το βιβλίο 2192 ημέρες πολέμου αφηγείται χρόνο με τον χρόνο την ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα και τον κόσμο και περιλαμβάνει λογοτεχνικά κείμενα
Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, προφορικές ιστορίες, μαρτυρίες, αναμνήσεις και χάρτες και δίνει μια κατά το δυνατόν σφαιρική εικόνα για το τι συνέβαινε εκείνες τις 2192 ημέρες, ημέρες που τις έζησαν άνθρωποι. Ουσιαστικά μιλάει για μια δραματική καθημερινότητα! Ήταν πόλεμος άγριος σαν όλους τους πολέμους, όμως η ζωή δεν είχε σταματήσει. Οι άνθρωποι δημιουργούσαν, διασκέδαζαν, πονούσαν, φοβούνταν, πέθαιναν, αντιστέκονταν. Γι’ αυτό το βιβλίο αναφέρεται σε πολλές μαρτυρίες και συμβάντα που μέχρι τώρα θεωρούνταν ελάσσονος σημασίας, καθώς διέφευγαν του βασικού αφηγήματος που εστίαζε στα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα. Για παράδειγμα, πώς επηρεάζονταν από όσα τους συνέβαιναν; Πώς αντιδρούσαν; Γιατί κάποιοι αντέδρασαν με τον ένα τρόπο, κάποιοι άλλοι διαφορετικά και κάποιοι άλλοι καθόλου; Περιλαμβάνει επίσης ένα εκτενές Προοίμιο το οποίο παρουσιάζει τα γεγονότα από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι την κήρυξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που είναι απαραίτητο για την κατανόηση όσων ακολουθούν.
Επισημαίνω τις εικόνες που ζωγράφισε ο Αχιλλέας Ραζής και οι οποίες έχουν επίσης παιδαγωγική διάσταση. Βασίζονται σε φωτογραφίες από τον τύπο της εποχής και η εικαστική επεξεργασία έχει γίνει με τρόπο ώστε οι εικόνες του βιβλίου να είναι αναγνωρίσιμες και να μπορούν να ταυτιστούν με τις πρωτότυπες φωτογραφίες.
Σε ποιο βαθμό ένα βιβλίο μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά στο να εμπεδώσουν τα ιστορικά γεγονότα;
Το ζήτημα δεν είναι να εμπεδώσουν οι μαθητές τα ιστορικά γεγονότα όσο το να μάθουν τι είναι η Ιστορία και πώς τελικά γράφεται. Είναι να καταλάβουν ποια «γιατί» οδήγησαν σε ποια αποτελέσματα. Δηλαδή να γνωρίσουν τα διαφορετικά υλικά, τις πηγές, ποιοι/ποιες τις δημιούργησαν, πότε, μέσα σε ποιες συνθήκες, να μάθουν με ποιους τρόπους μπορούν να συνδέσουν διαφορετικές πληροφορίες, να ξεχωρίζουν το γεγονός από τη γνώμη, να σκεφτούν πώς είναι δυνατό για το ίδιο γεγονός να υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες, κ.ά. Πρόκειται λοιπόν για μια παιδαγωγική που διαμορφώνει κριτική σκέψη.
Γιατί οι μαθητές στην πλειοψηφία τους δεν αγαπούν το μάθημα της ιστορίας;
Μα πώς είναι δυνατό να αγαπήσουν αυτό το μάθημα που τους δίνεται τόσο στεγνά; Φυσικό είναι να βαριούνται γιατί νιώθουν ότι πρακτικά δεν τους αφορά, ό,τι και να λέμε εμείς οι μεγάλοι! Όλα είναι μακρινά και ασύνδετα, και οι χρόνοι και τα γεγονότα. Όπως είπα και παραπάνω η Ιστορία είναι οι άνθρωποι. Και οι άνθρωποι ζουν/έζησαν, δρουν/έδρασαν σε κάθε εποχή με τις όποιες ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντός τους.
Στη βιβλιογραφία βρίσκουμε περί τους πενήντα τίτλους βιβλίων με την υπογραφή σας. Τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Ξεκίνησα τυχαία να γράφω βιβλία γνώσεων παρακινημένη από τα μαθήματά μου στο σχολείο, όταν δίδασκα. Σιγά σιγά προχώρησα, μ’ άρεσε η περίοδος της έρευνας και της σκηνοθεσίας του περιεχομένου, η σκέψη της συγγραφής έγινε πιο σύνθετη, δοκίμασα να μιλήσω και σε μικρά παιδιά, βρήκα θέματα που μου ταιριάζουν και… κατέληξα συγγραφέας…
Ποια είναι η αίσθησή σας κάθε φορά που εκδίδεται ένα βιβλίο σας;
Νιώθω ότι θα ξεκινήσει μια συνομιλία με γνωστούς και άγνωστους κάθε ηλικίας. Και βεβαίως οι κουβέντες με τα σχολιαρόπαιδα μου δίνουν μεγάλη χαρά γιατί κάθε φορά ανανεώνω και εξελίσσω την παιδαγωγική μου.
Ασχολείστε και με την κριτική βιβλίων. Ποια στοιχεία πρέπει να διαθέτει ένα παιδικό βιβλίο για να αξίζει να εκδοθεί και τι περισσότερο για να μπει σε μια λίστα βραβείων;
Με μια κουβέντα: Το διαφορετικό που φέρνει το βιβλίο. Είναι ο τρόπος που παρουσιάζει το θέμα, η ευρύτητα, αν δηλαδή ανοίγεται σε διαφορετικά πεδία, η τυποτεχνία, η εικονογράφησή του, η γλώσσα… Η συζήτηση είναι μεγάλη!
Η ποιότητα των βιβλίων που κυκλοφορούν είναι ανάλογη με την ποσότητά τους;
Όχι, δεν είναι καθόλου ανάλογη! Εκδίδονται πάρα πολλοί τίτλοι, μερικοί προωθούνται έντονα και άλλοι δεν προλαβαίνουν να κάνουν τον κύκλο τους και χάνονται στα κάτω ράφια των βιβλιοπωλείων.
Η πίεση μεταξύ των εκδοτών να μη μείνουν πίσω από τους συναδέλφους τους και ακολουθούν τις διεθνείς θεματολογικές και ειδολογικές τάσεις, έχει ως αποτέλεσμα να βγάζουν πολλά περισσότερα βιβλία απ’ όσα μπορούν να απορροφηθούν. Από την άλλη, οι συγγραφείς αγωνιούν και θέλοντας να είναι παρόντες στην αγορά γράφουν και γράφουν…
Υπάρχει κάποιο βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα και σας άφησε ιδιαίτερα θετικό αποτύπωμα;
Θα σταθώ σε ένα από τα αρκετά ενδιαφέροντα που διάβασα. Είναι το μυθιστόρημα Ποτέ πιο πριν, του Μάνου Κοντολέων, με θέμα τις ατομικές ελευθερίες και την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, η οποία αποκτά μεγαλύτερο εύρος όταν συνειδητοποιήσει ο αναγνώστης ότι, οι άντρες και οι γυναίκες, ορίζουμε στο μέτρο του δυνατού, τη ζωή μας. Γύρω λοιπόν από έναν καμβά εφηβικών σχέσεων, σκιαγραφεί την ισχύ των παραδόσεων στις μη δυτικές κοινωνίες που καταδυναστεύουν τις νεότερες γενιές των κοριτσιών. Ο Κοντολέων, ξεδιπλώνει μια ειλικρινή προσέγγιση η οποία υπονοεί τις επιπτώσεις στον ψυχισμό των κοριτσιών, την κοινωνική καταξίωση μέσω της παράδοσης και τις δυσκολίες για την αλλαγή της. Ως έμπειρος συγγραφέας απελευθερώνει το λογοτεχνικό κείμενο από λογής βαρίδια συντηρητισμού, διδακτισμού, σκοπιμότητας και στοχάζεται μαζί με τους αναγνώστες. Εξαιρετικό μυθιστόρημα και δικαίως βραβευμένο!
Έχετε ξεχωρίσει κάποιους νεότερους συγγραφείς;
Έχω ξεχωρίσει κυρίως εικονογράφους παρά συγγραφείς! Το εικονογραφημένο βιβλίο ανθίζει, καθώς εικαστικοί, εκτός από εικονογράφους, ξανοίγονται στην εικονογράφηση, όπως ο Αχιλλέας Ραζής σ’ αυτό το βιβλίο ή ο Χρήστος Κούρτογλου στο βιβλίο για τη Δημοκρατία και πολλοί άλλοι που δούλεψαν σε βιβλία άλλων συγγραφέων. Αποτέλεσμα ωραίες και ενδιαφέρουσες καλλιτεχνικές δουλειές και ανταγωνιστικές σε σχέση με τα αντίστοιχα μεταφρασμένα βιβλία. Το ελληνικό εικονογραφημένο βιβλίο βγήκε από τα ελληνικά σύνορα.
Ασχολείστε με τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου;
Η συγγραφή βιβλίων γνώσεων όπως το 2194 ημέρες πολέμου προϋποθέτουν όχι μόνο την έρευνα και την τεκμηρίωση των ιστορικών γεγονότων, αλλά και την αναζήτηση οπτικού υλικού κατάλληλου και «ομιλούντος» στους νέους. Χρειάζονται λοιπόν μήνες δουλειάς για να γίνει μια ενδιαφέρουσα σύνθεση και πρωτότυπη. Στη συνέχεια ακολουθεί το στήσιμο των σελίδων που συχνά είναι επίσης περίπλοκο, χρειάζονται προσθήκες, αλλαγές , νέες εικόνες, κ.λπ. και οπωσδήποτε σε συνεννόηση με τον/την συγγραφέα και τον εικονογράφο. Και αυτά είναι κατά κάποιον τρόπο μέρη της «συγγραφής» και της ολοκλήρωσης του βιβλίου. Θα περάσει λοιπόν καιρός μέχρι να ωριμάσει μια καινούρια ιδέα και να μπει στο χαρτί… Υπάρχει η ιδέα, αλλά είναι ακόμα νωρίς.