Του Νίκου Διαμαντάκου
Για κάποιους λόγους δεν μπόρεσα να διαβάσω νωρίτερα το βιβλίο με τον τίτλο «Το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα Ορφανοτροφείο Βόλου μέσα από το έργο και την προσφορά της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Βόλου, της Εκκλησίας και Εκπαιδευτικών φορέων», που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 2019. Είναι ένα πολύ αξιόλογο πόνημα και απαραίτητο συμπλήρωμα στην ιστορία της πόλης μας.
Το βιβλίο είναι πυκνογραμμένο, έχει 100 σελίδες (24Χ16) και χαρτί πολύ καλής ποιότητας. Εντυπωσιάζει το έγχρωμο σκίτσο το εξώφυλλου, έργο του συμπολίτη μας Γιάννη Κονταξή, ευφήμως γνωστού σκιτσογράφου από πολλά έργα του, που κοσμούν τα εξώφυλλα, ακόμη και εσωτερικές σελίδες βιβλίων γνωστών συγγραφέων. Εικονίζει έναν μαθητή και μια μαθήτρια, με ευπρεπή ενδυμασία και χαρούμενο πρόσωπο, να κρατούν με το ένα χέρι τη σχολική τους τσάντα και με το άλλο να κρατιούνται φιλικά. Ως φόντο έχουν το σχολείο και την εκκλησία του Ιδρύματος. Είναι ένα εμπνευσμένο σκίτσο που εισάγει στο κλίμα και στο συντελούμενο έργο στον χώρο του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος.
Το πρώτο κείμενο είναι μια πολύ ενημερωτική εισαγωγή του Πασχάλη Δήμου, διευθυντή του 30ού Δημοτικού Σχολείου, που γειτονεύει με το Ίδρυμα. Πληροφορούμαστε ότι το βιβλίο «αποτελεί προϊόν συλλογικής προσπάθειας κοινωνικών δομών και ανθρώπων που ενδιαφέρονται τόσο για την προβολή της μνήμης, όσο και για τη γνωριμία του Ορφανοτροφείου Βόλου».
Πρωταγωνιστικό ρόλο στην όλη προσπάθεια είχε το ανωτέρω σχολείο, το οποίο μέσα στην πολιτιστική ενότητα «Νοιάζομαι και Δρω» ενέταξε τη δράση «Μια αγκαλιά για το Ίδρυμα του Ορφανοτροφείου Βόλου», με σκοπό τη δημιουργία στους μαθητές ενδιαφέροντος για την ιστορία, τις συνθήκες λειτουργίας του, αλλά και για τις ανάγκες που έχει αυτό σήμερα.
Στη συνέχεια ο προσοντούχος και εργασιομανής εκπαιδευτικός Πασχ. Δήμου εκθέτει, χρονολογικά, τις πολλές και άρτια οργανωμένες από τον ίδιο και τους συναδέλφους του ιστορικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές δράσεις των μαθητών του, που γίνονται με την ομόθυμη συμπαράσταση της διεύθυνσης του Ιδρύματος, της Ι.Μ. Δημητριάδος και αρμόδιων φορέων της πόλης μας.
Τελειώνει την εισήγησή του με ευχαριστίες προς τον κ. Δημήτρη Παντελοδήμο, τον π. Κωνσταντίνο Κωστίμπα και τις κυρίες Ντίνα Μουστάνη, Μάγδα Βίτσου και Μαρία Καλοφορίδη, για τις καταχωρημένες εργασίες τους στο βιβλίο, και τον κ. Γιάννη Κονταξή, για το σκίτσο του. Επίσης ευχαριστεί τον πρόεδρο του Ορφανοτροφείου κ. Κώστα Θεοδώρου, την ομάδα του Προγράμματος «Νοιάζομαι και Δρω» και τον πρόεδρο του Δ.Σ. ΔΟΕΠΑΠ (Δημοτικής Οργάνωσης Εκπαίδευσης Παίδων, Αθλητισμού και Πολιτισμού) – ΔΗΠΕΘΕ κ. Ανδρέα Ζέρβα, οι οποίοι χαιρετίζουν με θερμά λόγια την έκδοση του βιβλίου.
Τον κορμό του βιβλίου συγκροτούν πέντε πολύ αξιόλογες εργασίες. Η πρώτη έχει τον τίτλο «Η ίδρυση και το έργο της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Βόλου», γραμμένη από τον ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Δημ. Παντελοδήμο, ο οποίος, ύστερα από εμπεριστατωμένη έρευνα, κάνει γνωστά τα γεγονότα και τα πρόσωπα που σημάδεψαν την ιστορία του Ορφανοτροφείου από το έτος 1894, που συστήθηκε το Σωματείο «Φιλόπτωχος Αδελφότης Βόλου», μέχρι σήμερα. Επώνυμοι ευκατάστατοι και πολύ περισσότεροι απλοί πολίτες του Βόλου πρόσφεραν τον όβολό τους για τη στέγαση, σίτιση, μόρφωση και τεχνική κατάρτιση εκατοντάδων ορφανών και άπορων παιδιών. Σημαντικότερα γεγονότα είναι η λειτουργία Πτωχοκομείου το έτος 1909 και η ίδρυση Ορφανοτροφείου το 1911.
Η Ντίνα Μουστάνη, ιστορικός – μεταδιδακτορική ερευνήτρια Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, δημοσιεύει την εργασία της «Οι πατέρες των ορφανών: η Φιλόπτωχος Αδελφότης Βόλου και το Ορφανοτροφείο της 1894-1935», απόσπασμα από μεταδιδακτορική της έρευνα. Η συγγραφέας, στηριζόμενη σε μακροσκελή βιβλιογραφία, παρέχει πολύ σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία του Ορφανοτροφείου στα πρώτα σαράντα χρόνια της ύπαρξής του, όπως: Προέλευση και αριθμός μαθητών και μαθητριών, ορφανών από πατέρα (τα περισσότερα) ή από μητέρα ή και από τους δυο γονείς, ομοιόμορφη ενδυμασία, κοινό φαγητό, καθαριότητα, υπακοή, απαγόρευση εξόδου από το Ίδρυμα, φοίτηση στο Δημοτικό Σχολείο, υποχρεωτικός εκκλησιασμός, συμμετοχή στα ιερά μυστήρια της εξομολόγησης και της ιερής μετάληψης και εκμάθηση τέχνης. Το έτος 1935 ορίζεται ως χρονικό ορόσημο της πρώτης περιόδου, γιατί το έτος αυτό δόθηκε για πρώτη φορά κρατική χορηγία, έστω και μικρή.
Ο προϊστάμενος ιερέας του Ι. Ν. του Αγίου Παντελεήμονα π. Κωνσταντίνος Κωστίμπας αναπτύσσει θέμα «Το Φιλανθρωπικό Ίδρυμα «Ορφανοτροφείο Βόλου» μέσα από το έργο της Εκκλησίας». Κάνει γνωστή την υπερεκατοντάχρονη συνεργασία της τοπικής Εκκλησίας με τη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Βόλου και επιπλέον παρέχει πληροφορίες για την ανέγερση το 1964, του υπάρχοντος ναού, για την αγιογράφησή του και για την τέλεση των εγκαινίων του το 1994 από τον τότε μητροπολίτη, αείμνηστο, Χριστόδουλο.
Επακολουθεί εργασία της Μάγδας Βίτσου, διδάκτορα θεατροπαιδαγωγικής, με τον τίτλο «Θεατροπαιδαγωγικά Προγράμματα στο Ίδρυμα Ορφανοτροφείου Βόλου». Αναφέρεται, με επιστημονικά πειστήρια, στη συνεισφορά της Δραματικής Τέχνης στη γνωστική, συναισθηματική, κοινωνική και ψυχοσωματική ανάπτυξη των μαθητών, προσθέτοντας ότι η ωφέλεια αυτή παρέχεται στα παιδιά του Ορφανοτροφείου από τους φοιτητές του Παιδαγωγικού Τμήματος του θεσσαλικού Πανεπιστημίου.
Πέμπτο και τελευταίο κείμενο είναι της νηπιαγωγού Μαρίας Καλοφορίδη, που έχει τον τίτλο «Οι αντιλήψεις και οι στάσεις των παιδιών του Ορφανοτροφείου απέναντι στην Εκπαίδευση». Είναι απόσπασμα από διπλωματική της εργασία στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Πρόκειται για μια μεθοδική έρευνα της επίδοσης και της συμπεριφοράς των μαθητών του Ορφανοτροφείου, που καταλήγει σε πολύ σημαντικά πορίσματα, θετικά και αρνητικά.
Η ανάγνωση του βιβλίου με οδήγησε στη διαπίστωση ότι ο πρόεδρος του Ιδρύματος, με τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, ο διευθυντής του σχολείου, με τους συναδέλφους του, ο πρόεδρος του ΔΟΕΠΑΠ – ΔΗΠΕΘΕ έπραξαν άριστα που πήραν την απόφαση να παρουσιάσουν με υπευθυνότητα και πληρότητα το έργο της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Βόλου, με κύριο εκφραστή της το Ορφανοτροφείο. Είναι άξιοι πολλών συγχαρητηρίων. Ιδιαίτεροι έπαινοι πρέπει να αποδοθούν στον διευθυντή του 30ού Δημοτικού Σχολείου Βόλου Πασχάλη Δήμου, γιατί αυτός, ως συντονιστής και επιμελητής της έκδοσης, επωμίστηκε το περισσότερο βάρος της όλης προσπάθειας.