Μάκης Προβατάς: Υπάρχει μια ειρωνεία εναντίον της αριστείας και ένα κλείσιμο ματιού στη διανοητική πλέμπα…

Αφορμή της συζήτησής μας με τον Μάκη Προβατά είναι η συνεργασία του μέσω της δημοσιογραφικής του ιδιότητας, στη συγγραφή του βιβλίου της κυρίας Ευθυμίου, «Μόνο λίγα χιλιόμετρα» αλλά και του κ. Δημήτρη Νανόπουλου, «Στον Τρίτο βράχο από τον Ήλιο», που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη.
Ο Μάκης Προβατάς από το 1999 κάνει ραδιοφωνικές εκπομπές, τα τελευταία 9 χρόνια στον ΒΗΜΑfm και τώρα στον Athens Voice Radio 102.5. Έχει πάρει πάνω από εκατόν πενήντα συνεντεύξεις για το ΒΗΜΑ και το ΒΗΜagazino, μεταξύ των οποίων από τους Dario Fo, Patti Smith, Eric Burdon, Stephen Hawking, Noam Chomsky, Richard Dawkins, John Malkovich, Mikhail Baryshnikov κ.ά. Επίσης συνεργάζεται με το περιοδικό ΙΣΤΟΡΙΑ, όπου έχει δημοσιεύσει κείμενα και συνεντεύξεις.

Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με την κυρία Ευθυμίου;
Μαζί με τον Χρήστο Χωμενίδη, είχαμε οργανώσει μία δημόσια συζήτηση στο Public Συντάγματος, και ήταν καλεσμένη μας. Μόλις τελειώσαμε, της είπα ότι θα ήθελα να της μιλήσω για μία ιδέα που είχα, και που ήταν η δημιουργία αυτού του βιβλίου. Την θαυμάζω πολύ ως Ιστορικό, με ενδιαφέρει και εμένα πολύ η Ιστορία, και ήδη είχα πάρει συνέντευξη από δύο πολύ σημαντικούς ιστορικούς στον κόσμο, τον Eric Hobsbawm και τον Norman Davis. Ένα βιβλίο όμως με την κυρία Ευθυμίου ήταν άλλου είδους πρόκληση. Της είπα την ιδέα μου, αλλά ήταν αρνητική, πιστεύοντας ότι μάλλον δεν θα ενδιαφερόταν για ένα δικό της βιβλίο ο κόσμος. Όμως δέχτηκε να πηγαίνω στο σπίτι της και να της κάνω τις ερωτήσεις που ήθελα, εκείνη να απαντάει και στην πορεία θα βλέπαμε. Τελικά δέχτηκε να εκδοθεί το βιβλίο, και νομίζω ότι είναι πολύ χαρούμενη και η ίδια.

Έχει υπάρξει ανάλογη συνεργασία με τον κύριο Νανόπουλο στο παρελθόν;
Εδώ υπήρξε μία μεγάλη διαφορά. Την πρόταση για να γίνει το βιβλίο μου την έκανε ο ίδιος ο κύριος Νανόπουλος, και φυσικά δέχτηκα αμέσως. Μιλάμε για έναν από τους σημαντικότερους εν ζωή θεωρητικούς φυσικούς στον κόσμο. Βέβαια, παρότι και αυτό το βιβλίο προέκυψε μέσα από συζητήσεις με τον Δημήτρη Νανόπουλο, είναι κυρίως ένα βιογραφικό βιβλίο για τη ζωή του, το επιστημονικό του έργο και τη σκέψη του.

Τα βιβλία που βασίζονται σε συνεντεύξεις δεν συνηθίζονται στην Ελλάδα, ωστόσο και τα δυο στα οποία συμμετέχετε έχουν τύχει μεγάλης αποδοχής. Είναι στα σχέδιά σας ανάλογη συνεργασία;
Για να είμαι ειλικρινής, έχοντας διαβάσει πραγματικά πολλά βιβλία, δεν ήταν του ενδιαφέροντός μου τα βιβλία με τη μορφή ερωτήσεων – απαντήσεων. Βέβαια, κυκλοφορούν μερικά παγκόσμια αριστουργήματα, τα οποία είναι με αυτή τη μορφή. Τον «Τρίτο βράχο από τον Ήλιο», το βιβλίο με τον Δημήτρη Νανόπουλο, τελικά αποφάσισα να το κάνω κείμενο ροής. Όμως, σε σχέση με το βιβλίο που κάναμε με την κυρία Ευθυμίου, η ίδια ήθελε να μείνει με τη μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων, και όπως αποδείχτηκε, είχε δίκιο. Έχω τέσσερις – πέντε σκέψεις για ανάλογα βιβλία, και αυτή τη στιγμή, είναι σε εξέλιξη τα δύο.

Έχετε συνομιλήσει με σημαντικές προσωπικότητες της διεθνούς σκηνής, όπως Dario Fo, Patti Smith, Eric Burdon, Stephen Hawking, Noam Chomsky, Richard Dawkins και πολλούς άλλους; Έχετε κάποια έντονη μνήμη από κάποια από αυτές;
Διαβάζοντας τα ονόματα που αναφέρετε στην ερώτηση, αυτόματα μου ήρθε από όλους κάποια έντονη μνήμη. Και από τον Dario Fo που μου ζήτησε καραμέλα, και από την Patti Smith που με πήρε η ίδια τηλέφωνο μισή ώρα πριν το ραντεβού μας, και ξαφνικά άκουσα από την άλλη άκρη του τηλεφώνου «Hello, this is Patti Smith». Από τον Eric Burdon που σηκώθηκε όρθιος για να μου περιγράψει τη σκηνή που ο Hendrix βάζει φωτιά στην κιθάρα, ιστορική στιγμή που ο ίδιος ήταν παρών. Τον Noam Chomsky τη στιγμή που έσκυψε και μου ψιθύρισε στο αυτί τι θα έλεγε σε ένα μικρό Ελληνάκι, και τον Richard Dawkins, να μου πιάνει το χέρι για να μου απαντήσει τι θα έλεγε στη γιαγιά μου, η οποία του είπα ότι ήταν βαθιά θεοσεβούμενη. Όμως, από τα συγκεκριμένα ονόματα που αναφέρετε, το πιο έντονο συναίσθημα το ένιωσα την στιγμή που έλαβα το mail από τον Stephen Hawking, και άρχισα να διαβάζω μπροστά από κάθε απάντησή του, τη φράση «Stephen Hawking answers». Ήταν ανατριχιαστικό.

Ποια στοιχεία πρέπει να έχει ένας καλός δημοσιογράφος όταν κάνει συνέντευξη, πέρα από το να είναι διαβασμένος σχετικά με το πρόσωπο και το έργο του προσώπου που παρουσιάζει;
Το πιο σημαντικό είναι ο δημοσιογράφος να είναι σοβαρά διαβασμένος γενικά. Να έχει διαβάσει πραγματικά πολλά βιβλία. Όλες οι ξένες προσωπικότητες, το αντιλαμβάνονται όταν συμβαίνει, και το εκτιμούν πάρα πολύ αυτό. Επίσης, τα διαβάσματα που έχεις κάνει στη ζωή σου, στη διάρκεια κάθε συνέντευξης, οπωσδήποτε σε κάποιο σημείο θα σε βοηθήσουν. Κάτι πρακτικό που επίσης μπορώ να πω, είναι ότι, εκτός από τις σημειώσεις, ο δημοσιογράφος πρέπει να έχει απομνημονεύσει τις ερωτήσεις που πρόκειται να κάνει, γιατί πάντοτε μπορεί να του συμβεί μία ατυχία. Εμένα, για παράδειγμα, πέντε λεπτά πριν συναντήσω τον Richard Dawkins, μου καταστράφηκαν τα χαρτιά από καφέ που έπεσε επάνω, αλλά ευτυχώς είχα απομνημονεύσει τις ερωτήσεις.

Σας ενοχλεί που πολλοί δεν δίνουν σημασία στο όνομα του ανθρώπου που παίρνει μια συνέντευξη;
Μιλώντας μόνο για σοβαρούς αναγνώστες, εάν δεν δίνουν σημασία στο όνομα του ανθρώπου που έχει πάρει μία συνέντευξη, η ευθύνη είναι αυτού που έχει πάρει τη συνέντευξη. Κάτι δεν έχει κάνει σωστά με τις ερωτήσεις του. Εδώ να πω, ότι το πραγματικά μεγάλο λάθος και η μεγάλη απρέπεια, είναι να μιλάμε για ένα βιβλίο και να μην αναφέρουμε το όνομα του μεταφραστή. Στην Ελλάδα, έχουμε την τύχη να έχουμε διαβάσει μερικούς από τους σημαντικότερους μεταφραστές στον κόσμο (όπως ο Άρης Αλεξάνδρου στις μεταφράσεις του Ντοστογιέφκσι), και όχι μόνο να μην το γνωρίζουμε, αλλά όταν μιλάμε για τα συγκεκριμένα βιβλία να μην τους αναφέρουμε καν.

Τι σας ενοχλεί περισσότερο στη χώρα μας αυτή την εποχή;
Το ότι και επίσημα από την κυβέρνηση υπάρχει μία ειρωνεία και ένας πόλεμος εναντίον της αριστείας και ένα κλείσιμο ματιού στη διανοητική πλέμπα.

Θεωρείτε ότι υπάρχει ελπίδα;
Ναι, προφανώς. Το θέμα, όμως, είναι να γίνει σύντομα, για να προλάβουμε να το δούμε στη διάρκεια της δικής μας ζωής.

Πώς αισθάνεστε όταν είστε στη θέση του συνεντευξιαζόμενου;
Νιώθω λίγο παράξενα, αλλά πάντως τώρα ένιωσα μια χαρά.

Συνέντευξη:
Χαριτίνη Μαλισσόβα