Madis Veldi: Εσθονός στο Πήλιο μεταφέρει ανησυχίες των βαλτικών χωρών μετά την εισβολή στην Ουκρανία

Ο Εσθονός φιλόλογος και μεταφραστής Madis Veldi πρωτοήρθε στην Ελλάδα, στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, ως φοιτητής στο πανεπιστήμιο. Εκεί γνώρισε τη σύζυγό του, την εκπαιδευτικό και συγγραφέα Μαγδαληνή Θωμά.
« Ήμουν τυχερός για το ότι η γυναίκα μου κατάγεται από ένα τόσο ωραίο μέρος» σημειώνει σήμερα από το σπίτι τους στον Κατηγιώργη, όπου διαμένουν τα τελευταία χρόνια.
Παρότι βρίσκεται πολλά χιλιόμετρα από την Εσθονία ενημερώνεται καθημερινά για τις εξελίξεις στην Ουκρανία, ενώ μας μεταφέρει τους προβληματισμούς και των λαών της Βαλτικής που παρακολουθούν με ανησυχία τη ρωσική εισβολή.

Γνωρίστε μας τους ανθρώπους της χώρας σας…
Η Εσθονία είναι μία μικρή χώρα με φιλήσυχους ανθρώπους που δεν μιλάνε πολύ, αλλά στην πράξη είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί. Η χώρα έχει ένα πολιτισμικό υπόβαθρο Λουθηριανισμού, αλλά ο ρόλος της θρησκείας είναι περιορισμένος στη ζωή των ανθρώπων. Υπάρχει και μια μειονότητα Ορθόδοξη. Ένα μέρος του λαού είναι ρωσόφωνοι. Από αυτούς, η νεότερη γενιά έχει μεγαλώσει στην ανεξάρτητη Εσθονία και μιλάει εσθονικά, πράγμα που δεν είναι τόσο αυτονόητο για τους μεγαλύτερους σε ηλικία.

Πώς βλέπουν την Ευρώπη και τη Ρωσία;
Οι Εσθονοί είναι Ευρωπαίοι, την Ευρώπη τη βλέπουν στον καθρέφτη τους. Τη Ρωσία τη βλέπουν ως έναν ανώριμο και προβληματικό γείτονα που δυσκολεύεται να βρει τον δρόμο του.

Ο Αμερικανός πρόεδρος εξέφρασε την ανησυχία του ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα στραφεί και εναντίον άλλων πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Συμμερίζεστε τις ανησυχίες του από την ώρα που η Εσθονία είναι μικρότερη σε δύναμη;
Η Ρωσία είναι σαφώς μία μεγάλη σε μέγεθος χώρα, η οποία έχει έναν τεράστιο στρατό και μία αυταρχική ηγεσία. Ο κόσμος έχει συνηθίσει να φοβάται τη στρατιωτική δύναμή της. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και οι άνθρωποι είδαν πρώτη φορά τι ήταν στην πραγματικότητα ο σοβιετικός στρατός, αναρωτήθηκαν γιατί όλος αυτός ο φόβος, για ποιο λόγο τον φοβήθηκαν τόσο πολύ. Θυμάμαι, όταν έφευγε ο σοβιετικός στρατός το 1994 από την Εσθονία, όλη η εθνική οδός ώς τα σύνορα ήταν γεμάτη από χαλασμένα στρατιωτικά οχήματα και οι Εσθονοί αγρότες τα ρυμουλκούσαν με τα τρακτέρ προς τα σύνορα με τη Ρωσία. Πρώτη και μοναδική φορά που είχαν τόση όρεξη οι Εσθονοί να τους βοηθήσουνε. Αυτή την εικόνα για κάποιο λόγο βλέπουμε σήμερα και στην Ουκρανία – μόνο που οι Ουκρανοί αγρότες έχουν πολύ πιο σύγχρονα τρακτέρ. Ένα από τα επιτεύγματα που υποτίθεται πως ο Πούτιν είχε καταφέρει στα περισσότερα από τα 20 χρόνια εξουσίας του ήταν η μεταρρύθμιση του στρατού. Φαίνεται πως αυτή η μεταρρύθμιση μάλλον δεν έγινε ποτέ και ο στρατός της Ρωσίας έχει μείνει πάνω κάτω όπως ήτανε πριν από 30 χρόνια.

Τι ζητεί η χώρα σας για την αμυντική της θωράκιση;
Η Εσθονία είναι μέλος του ΝΑΤΟ και σε περίπτωση κινδύνου, περιμένει βεβαίως στρατιωτική στήριξη από αυτό. Αν κάποιοι κάποτε αμφισβητούσαν τη χρησιμότητα του ΝΑΤΟ στην Εσθονία, όλοι αυτοί σήμερα κρατούν πολύ χαμηλό προφίλ.

Υπάρχουν ανάλογοι φόβοι και προβληματισμοί σε Λετονία και Λιθουανία;
Ναι, είναι λίγο πολύ κοινοί οι προβληματισμοί στις τρεις Βαλτικές χώρες. Η Λιθουανία και η Λετονία έχουν σύνορα με τη Ρωσία, αλλά και με τη Λευκορωσία επίσης και όπως θυμόμαστε πρόσφατα, το ντόπιο αφεντικό εκεί οδήγησε μία ροή προσφύγων στα πολωνικά σύνορα κυρίως, με τη Λιθουανία να αντιμετωπίζει και αυτή το πρόβλημα. Σύμφωνα με αυτά που γνωρίζουμε τις τελευταίες δύο βδομάδες, κάθε άλλο παρά τυχαία ήταν η επιλογή αυτή του Λουκασένκο: Ήθελε να φοβίσει τις όμορες χώρες και όλη την Ευρώπη με τη ροή των προσφύγων για να προετοιμάσει την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία.

«Οι Ουκρανοί έχουν καταφέρει να ξεφουσκώσουν το μπαλόνι της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης…»

Πώς βλέπετε τους Ουκρανούς που αντιστέκονται με θάρρος, αλλά παίρνουν και τον δρόμο της προσφυγιάς;
Οι Ουκρανοί έχουν καταφέρει να ξεφουσκώσουν το μπαλόνι της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης. Χρειάζονται κάθε βοήθειά μας. Κάποιες σημαντικές Ευρωπαϊκές χώρες αρνούνταν να παραχωρήσουν όπλα στους Ουκρανούς ώς την τελευταία στιγμή. Ευτυχώς, αυτή η απίστευτη αδικία διορθώθηκε, αλλά χάθηκε στο μεταξύ πολύτιμος χρόνος προετοιμασίας για τους Ουκρανούς.
Στην Εσθονία, υπάρχει μεγάλη κινητοποίηση και έκφραση έμπρακτης αλληλεγγύης. Οι άνθρωποι προσφέρουν κάθε είδος χρηματική και υλική βοήθεια. Μεταξύ άλλων, ο κόσμος χρησιμοποιεί και τη δυνατότητα κατάθεσης απευθείας στον λογαριασμό του ουκρανικού στρατού που έχει ανοίξει η Ουκρανική Κεντρική Τράπεζα. Οι πρόσφυγες που φτάνουν στην Εσθονία από την Ουκρανία είναι κυρίως γυναίκες και παιδιά. Υπάρχει, όμως, και αντίθετο ρεύμα από άντρες Ουκρανούς που εργάζονταν στην Εσθονία και γυρίζουν στη χώρα τους να πολεμήσουν. Οι Εσθονοί το βλέπουν έτσι: Οι άντρες έχουν μείνει πίσω να πολεμήσουν τον τύραννο που έχει εισβάλει στη χώρα τους και χρειάζονται υποστήριξη και σε ηθικό επίπεδο ακόμα. Όσο περισσότερο καθησυχασμένοι είναι για την ασφάλεια της οικογένειάς τους, τόσο πιο αποτελεσματική θα γίνει η δράση τους. Σκοπός της εσθονικής πολιτείας είναι τα παιδιά που φθάνουν από την Ουκρανία να πάνε αμέσως στο σχολείο και οι γονείς τους να βρουν δουλειά χωρίς καθυστέρηση. Η Εσθονία προσπαθεί προς την κατεύθυνση αυτή. Αρκετοί Ρώσοι επίσης εγκαταλείπουν τη χώρα που δεν τους αντιπροσωπεύει περνώντας τα σύνορα της Εσθονίας.

Πώς ενημερώνεστε για τις εξελίξεις στην περιοχή;
Διαβάζω κυρίως εφημερίδες εσθονικές, αγγλικές, γαλλικές, ρωσικές και ελληνικές. Για θέματα τοπικά, ακολουθώ την οικογενειακή παράδοση της γυναίκας μου και διαβάζουμε τη «Θεσσαλία». Άλλωστε, η τοπική εφημερίδα έχει συχνά στοιχεία που δεν βρίσκεις πουθενά αλλού. Για παράδειγμα, τώρα στη Ρωσία με τον πόλεμο, περιορίζουν τη διαδικτυακή πρόσβαση στον τοπικό Τύπο, διότι εκεί μπορεί ο κόσμος να βρει αγγελίες θανάτου. Το καθεστώς προσπαθεί με κάθε τρόπο να κρύψει τις απώλειες και τους σκοτωμένους. Γενικά στη Ρωσία, όπως θα έχετε πληροφορηθεί, έχει ψηφιστεί ένας νέος νόμος που απαγορεύει και τη χρήση κάποιων λέξεων, όπως π.χ. «πόλεμος». Χαρακτηριστικό είναι πώς η ρωσική εφημερίδα Νόβαγια Γκαζέτα – που προσπαθεί να κάνει ό,τι μπορεί για να ανταποκριθεί στο δημοσιογραφικό της καθήκον τής ελεύθερης ενημέρωσης – βάζει μέσα σε αγκύλες τη λέξη «ειδική επιχείρηση» που επιβάλλεται να αντικαταστήσει τη λέξη «πόλεμος». Θέλει να δείξει έτσι, ότι δεν είναι δική της η επιλογή αυτής της λέξης: [начал «спецоперацию»]? Έχει βέβαια ένα ενδιαφέρον να δει κάποιος και ρωσική τηλεόραση που είναι ελεγχόμενη από το κράτος. Έχει τέτοιο ακραίο λόγο, που οι εκκεντρικές δηλώσεις της Ζαχάροβα – τις οποίες τώρα τελευταία απολαμβάνει και το ελληνικό κοινό – μοιάζουν ευγενικές. Αν η κατάσταση στην Ουκρανία δεν ήταν τόσο σοβαρή, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα camp φαινόμενο. Βέβαια, πρέπει κανείς να πει ότι ο ακραίος αυτός λόγος δεν ξεκίνησε τώρα. Κρατάει πάνω από 10 χρόνια.

Βλέπετε να είναι και η αντικειμενική ενημέρωση «θύμα» αυτού του πολέμου;
Τον καιρό αυτό, όπως και σε κάθε καιρό πολέμου, κυκλοφορούν ειδήσεις που είναι συχνά δύσκολο να επιβεβαιωθούν. Η μεγάλη εικόνα, όμως, είναι καθαρή. Κι αυτό είναι σημαντικό.