Μ. Ζουμπουλάκης και Χρ. Κόλλιας αποτιμούν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών – Οι ευρωσκεπτικιστές, οι ανισότητες και οι προκλήσεις της επόμενης πενταετίας

Η άνοδος των εθνικιστών και των ευρωσκεπτικιστών ήταν ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία των φετινών ευρωεκλογών στην Ευρώπη. Η αποχή πολλών πολιτών ως προϊόν απογοήτευσης από τον πολυδαίδαλο ευρωπαϊκό διοικητικό μηχανισμό φέρνει στη επιφάνεια το ζήτημα της επανασύνδεσης με τις ευρωπαϊκές κοινωνίες μέσα από νέες πολιτικές.
Η φτώχεια, οι ανισότητες, η ασφάλεια και το μεταναστευτικό είναι ζητήματα προς επίλυση όχι όμως μέσα από διχαστικές φωνές. Συγχρόνως ο διεθνής ανταγωνισμός φέρνει νέες προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δύο καθηγητές του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με έμπειρη ματιά στις ευρωπαϊκές εξελίξεις, οι κ.κ. Μιχάλης Ζουμπουλάκης και Χρήστος Κόλλιας αποτιμούν τα αποτελέσματα των εκλογών της περασμένης Κυριακής αναδεικνύοντας τις νέες προτεραιότητες για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

«Έχετε μήνυμα»! Μια αποτίμηση των ευρωεκλογών
Ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κ. Μιχάλης Ζουμπουλάκης τόνισε πως παρόλο που οι παραδοσιακές φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις της λαϊκής δεξιάς και της σοσιαλδημοκρατίας δεν ηττήθηκαν στις πρόσφατες ευρωπαϊκές εκλογές (με εξαίρεση τους Γάλλους φιλελεύθερους), οι εθνικιστές ακροδεξιοί δίκαια πανηγυρίζουν, έστω και αν κέρδισαν επιπλέον μόνο 13 έδρες. Σε πέντε χώρες πρώτευσαν (Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Αυστρία, Ουγγαρία), σε τέσσερις χώρες βγήκαν δεύτεροι (Γερμανία, Ολλανδία, Πολωνία, Βουλγαρία) και σχεδόν παντού ενισχύθηκαν. Προσθέστε σε αυτά ότι ακροδεξιοί κυβερνούν ήδη στην Ιταλία, την Ολλανδία, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία και συγκυβερνούν στη Σουηδία και τη Φινλανδία.
Γιατί πρέπει να μας ανησυχεί η άνοδος των εθνικιστών-ευρωσκεπτικιστών; Γιατί η Ευρώπη έχει ήδη πολλά και σημαντικά προβλήματα τα οποία δεν μπορούν να λυθούν χωρίς διεθνή συνεργασία και κοινό βηματισμό. Προβλήματα, όπως η μετανάστευση, η φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες, η πληθυσμιακή γήρανση, η κλιματική αλλαγή και οι εξωτερικές απειλές δεν λύνονται με διχαστικές λογικές και ρητορείες περί εθνικών συμφερόντων. Ποιο κράτος μπορεί να λύσει μόνο του το μεταναστευτικό, που θα οξυνθεί λόγω κλιματικής αλλαγής, με έως και 2 δισ. εκτοπισμένους πληθυσμούς; Ποιο κράτος είναι ικανό να αντιμετωπίσει τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό που εντείνονται; Ποια εθνική στρατηγική μπορεί να κρατήσει την τεχνολογική έρευνα και ανάπτυξη ανταγωνιστική έναντι της Κίνας και των ΗΠΑ; Ποιο κράτος μπορεί μόνο του να διασφαλίσει την εθνική του άμυνα, όσο ο εναέριος χώρος της Ευρώπης παραμένει απροστάτευτος;
Η άνοδος του εθνικισμού στην Ευρώπη, εκτός του ότι αποτελεί προσβολή στην ιστορική μας μνήμη, γιατί συγκαλύπτει κάτω από ωραία λόγια τις εκατόμβες νεκρών του 20ού αι., είναι κίνδυνος για την οικονομία, την ασφάλεια και εν τέλει την ευημερία στην Ευρώπη. Είναι κατανοητό γιατί οι ευρωπαίοι πολίτες στέλνουν μηνύματα στις κυβερνητικές ελίτ και το κατεστημένο των Βρυξελλών, ψηφίζοντας ή ακόμα και απέχοντας. Ας ελπίσουμε να ληφθεί το μήνυμα και να γίνουν τα δέοντα. Γιατί, οι πολιτικές αντιμετώπισης των παραπάνω προβλημάτων δεν μπορούν παρά να είναι πανευρωπαϊκές. Οποιαδήποτε λογική απομόνωσης των ακροδεξιών ή και συσπείρωσης των «προοδευτικών δυνάμεων» είναι καταδικασμένη να αποτύχει επιφέροντας περισσότερο διχασμό. Μόνο η κοινή και μακρόπνοη προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων θα επανασυνδέσει τους πολίτες με τη δημοκρατία και θα ξαναδώσει ζωή στο όραμα μιας ενωμένης Ευρώπης. Αλλιώς ο εθνικισμός θα ξαναφέρει μίση και εφιάλτες.

Το ηχηρότατο καμπανάκι κινδύνου
Από την πλευρά του ο κ. Χρήστος Κόλλιας τόνισε πως «τα πέντε χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τις προηγούμενες ευρωεκλογές το 2019, η Ευρώπη έχει βρεθεί αντιμέτωπη με μείζονες, πρωτοφανείς προκλήσεις. Την πανδημία του κορωνοϊού, διαδέχθηκε η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία που ενίσχυσε περαιτέρω τις τότε υφιστάμενες πληθωριστικές πιέσεις λόγω του ενεργειακού κόστους, εκτοξεύοντας το κόστος διαβίωσης των ευρωπαίων πολιτών, συμπιέζοντας ασφυκτικά πρωτίστως τα μεσαία και χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια. Αναμφίβολα, υπάρχουν σημαντικοί, εθνικού χαρακτήρα ερμηνευτικοί παράγοντες που επεξηγούν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών της περασμένης Κυριακής σε κάθε κράτος-μέλος της ΕΕ. Ωστόσο, η ακρίβεια, η φτώχεια, οι εισοδηματικές ανισότητες και η πρόκληση του μεταναστευτικού πιθανότατα αποτελούν δύο κοινούς πανευρωπαϊκούς ερμηνευτικούς παράγοντες με σημαντικές όμως διαβαθμίσεις ως προς τη σπουδαιότητά τους ανά χώρα. Η αναμενόμενη άνοδος ευρωσκεπτικιστών και ακροδεξιών πολιτικών δυνάμεων αποτελεί, ή πιο σωστά πρέπει να αποτελέσει, ηχηρότατο καμπανάκι κινδύνου, ίσως το ύστατο σε μία πιο απαισιόδοξη ανάγνωση, για τις ευρωπαϊκές πολιτικές ηγεσίες και κυρίως για την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Εξάλλου, ενδεικτικά των δυναμικών που αναπτύσσονται στις ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι τα αποτελέσματα σε Γαλλία και Γερμανία, δύο χώρες που παραδοσιακά από κοινού αποτέλεσαν την ατμομηχανή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Παρότι από τους συσχετισμούς που διαμορφώθηκαν από τα αποτελέσματα στο Ευρωκοινοβούλιο δεν διαφαίνεται ότι θα ανακύψουν μείζονες δυσχέρειες στις επιλογές των προσώπων για τα καίρια ευρωπαϊκά αξιώματα, εντούτοις αυτό δεν πρέπει να λειτουργήσει εφησυχαστικά. Τουναντίον. Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών πρέπει να λειτουργήσουν αφυπνιστικά.

Ο πολυδαίδαλος ευρωπαϊκός διοικητικός μηχανισμός
Οι μείζονες προκλήσεις που επηρέασαν την ψήφο εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών παραμένουν και επιζητούν αποτελεσματικότερη κοινή και συντονισμένη διαχείριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρωτίστως όμως οφείλει ο πολυδαίδαλος ευρωπαϊκός διοικητικός μηχανισμός και γραφειοκρατία να επανασυνδεθεί με τις ευρωπαϊκές κοινωνίες, να κατανοήσει και κυρίως να ενσωματώσει στις αποφάσεις και τις πολιτικές του τις ευαισθησίες, τις δυσκολίες και τα αδήριτα αντικειμενικά δεδομένα που επηρεάζουν τις εκλογικές συμπεριφορές των ευρωπαίων πολιτών και όχι να τα αγνοεί ιδεοληπτικά προσηλωμένη σε κριτήρια πολιτικής ορθότητας που διέπουν πολλές από τις υλοποιούμενες πολιτικές διαχείρισης των μείζονων προβλημάτων της τρέχουσας ιστορικής περιόδου. Όπως η δική μας πρόσφατη οδυνηρή εμπειρία έχει καταδείξει, εύκολες λύσεις σε σύνθετα προβλήματα όπως αυτές που τάζουν χωρίς συστολή οι απανταχού λαϊκιστές δεν υπάρχουν.

Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα
Η επόμενη πενταετία είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για το μέλλον του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Αποτελεί παράθυρο ευκαιρίας για να ανακτήσει και να ενισχύσει η Ευρώπη την νομιμοποιητική της βάση, καταδεικνύοντας ότι όσα ο μέσος πολίτης αντιλαμβάνεται ως δεδομένο ευρωπαϊκό κεκτημένο, επιτεύχθηκαν κυρίως μέσω της ευρωπαϊκής διαδικασίας ενοποίησης και όχι εν τη απουσία της. Εξάλλου, οι εν εξελίξει ευρύτερες γεωπολιτικές και γεωοικονομικές ανακατατάξεις καθιστούν αναγκαία την κοινή ευρωπαϊκή λειτουργία και δράση, καθώς το ειδικό βάρος στο διεθνές σύστημα ακόμα και μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών βαίνει συρρικνούμενο. Ενδεικτικά, σύμφωνα με το World Economic League Table 2024 του Centre for Economics and Business Research (CEBR) στο τέλος της τρέχουσας δεκαετίας η γερμανική οικονομία θα είναι η πέμπτη μεγαλύτερη παγκοσμίως από την τρίτη θέση που κατέχει σήμερα, η γαλλική η έβδομη μεγαλύτερη και η ιταλική η ενδέκατη από την ένατη θέση που βρίσκεται σήμερα. Εν ολίγοις, το σχετικό οικονομικό εκτόπισμα των τριών μεγαλύτερων ευρωπαϊκών οικονομιών θα έχει μειωθεί εν συγκρίσει με αυτό ταχέως μεγεθυνόμενων οικονομιών.

Η ασφάλεια και οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες
Σε αυτή την εικόνα, πρέπει να συνεκτιμηθούν οι γεωπολιτικές αβεβαιότητες και πιθανές προκλήσεις ασφάλειας που μπορεί να ανακύψουν από μία δεύτερη προεδρική θητεία του Ντόναλντ Τραμπ μετά τις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές τον Νοέμβριο. Η διατάραξη των παραδοσιακών και ιστορικών ευρωατλαντικών δεσμών ασφάλειας, πολύ δε περισσότερο η μερική διάρρηξή τους, θα δημιουργήσει σημαντικά κενά στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια. Η αδήριτη διεθνής πραγματικότητα επιβάλλει ταχείς ρυθμούς στην υλοποίηση κοινών πολιτικών για να μπορέσει η Ευρώπη να ανταπεξέλθει με επάρκεια στις προκλήσεις των συντελούμενων αλλαγών. Ο ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για να αντιμετωπισθούν οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας είναι παράδειγμα καλής πρακτικής και συνάμα οδηγός για το πως μπορεί η Ευρώπη να ανταποκριθεί με επιτυχία στα νέα διεθνή δεδομένα αναδεικνύοντας την πολύτιμη και αναντικατάστατη προστιθέμενη αξία του Ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος.