Του Γιάννη Δ.Πατρίκου
Η Εταιρεία Συγγραφέων (Ε.Σ.), μη κερδοσκοπικό σωματείο, σύμφωνα με εισαγωγικό σημείωμα, ιδρύθηκε το 1981, εδρεύει στην Αθήνα και έχει επίτιμο Πρόεδρο τον νομπελίστα ποιητή μας Οδυσσέα Ελύτη, αποτελεί, δε, τον μείζονα φορέα ποιητών, πεζογράφων, δοκιμιογράφων, μεταφραστών, κριτικών κ.ά. ανθρώπων του λόγου, που γράφουν στα ελληνικά, ενώ αντεπιστέλλοντα κι επίτιμα μέλη της αποτελούν διακεκριμένοι νεοελληνιστές κι επιφανείς ξένοι συγγραφείς. Στα εκλιπόντα μέλη της περιλαμβάνονται οι: Μανόλης Αναγνωστάκης, Νίκος Εγγονόπουλος, Ουμπέρτο Έκο, Νίκος Καββαδίας, Δημ. Μαρωνίτης, Αντ. Σαμαράκης, Διδώ Σωτηρίου, Πάτρικ Λη Φέρμορ και Σέιμους Χίνι.
Σκοποί της Ε.Σ., κατά το καταστατικό της, είναι η προάσπιση της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης, των πνευματικών και ηθικών δικαιωμάτων των συγγραφέων, της προαγωγής, διάδοσης και εκπροσώπησης στο εξωτερικό της ελληνικής Λογοτεχνίας και γλώσσας, αλληλεγγύης προς συγγραφείς και διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων εθνικής και διεθνούς εμβέλειας… Μέλη της συμμετέχουν σε κάθε πολιτιστικό γεγονός μείζονος σημασίας στην Ελλάδα ή μεγάλου ελληνικού ενδιαφέροντος στο εξωτερικό. Απονέμει, συνάμα, κατ’ έτος τέσσερα βραβεία σε αναγνωρισμένους και πρωτοεμφανιζόμενους Έλληνες ή ξένους συγγραφείς που προάγουν τα ελληνικά γράμματα και τον πολιτισμό.
Πλούσια και η εκδοτική της δράση. Κατ’ έτος εκδίδει ημερολόγιο με πρωτότυπα κείμενα μελών της. Εφέτος με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από την Εθνοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821 αφιέρωσε το αντίστοιχο ημερολόγιο γραφείου σ’ αυτό το μέγα για την πατρίδα μας γεγονός με τίτλο «Λογοτεχνία και Επανάσταση (1821-2021)». Αυτό είναι χαρτόδετο σχ. 14Χ21 εκ. Η πρόσοψη του εξωφύλλου φέρει ζωγραφιά της μορφής της ηρωίδας Μαντώς Μαυρογένους. Το εξώφυλλο και την όλη εμφάνιση του ημερολογίου επιμελήθηκε με περισσή φιλοκαλία η εικαστικός Κατερίνα Μαμάη. Η δε διόρθωση των κειμένων ανήκει στην Μαρίνα Κολιτσοπούλου. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με συνεργασία της Ε.Σ. και των εκδόσεων Πατάκη και με οικονομική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Ο Πρόεδρος της Ε.Σ. Γιώργος Χουλιάρας στο προοιμιακό του ημερολογίου κείμενο αναφέρει βαθυστόχαστεα, σχετικά με το θέμα αυτού: «Η ελληνική Επανάσταση, υπήρξε γεγονός με διεθνείς διαστάσεις. Οργανώθηκε στην Οδησσό κ.ά. κέντρα της ελληνικής διασποράς, εμπνεύσθηκε από προηγούμενες επαναστάσεις και παρακίνησε επόμενες, προκάλεσε κύματα φιλελληνισμού, αλλά και ελληνοφοβίας, όπως προσθέτω, συνδύασε ετερόχθονες και αυτόχθονες… Με την ευκαιρία αναστοχασμού δύο αιώνες μετά τη σολωμική έκρηξη του αγώνα για ανεξαρτησία της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας, χωρίς να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες που υπάρχουν αλλού, ας επαναλάβω ότι, όπως συνέβη στην πολιτική ζωή του τόπου μετά τη συγκρότηση κράτους, έτσι και στην ελληνική ποίηση, ως κατεξοχήν ρυθμιστική πειθαρχία στον χώρο του λόγου, εμφανίστηκαν ένα γαλλικό, ένα ρωσικό και ένα αγγλικό (και μετά το Δόγμα Τρούμαν αμερικανικό) κόμμα. Μήπως τελικά μαθαίνει κανείς περισσότερα για την ελληνική λογοτεχνία μελετώντας την ελληνική Επανάσταση στις διεθνείς πτυχές της παρά όσα εμφανίζονται ως αυτόνομα ρεύματα της λογοτεχνίας αυτής;…».
Ακολούθως η Γεν. Γραμματέας της Ε.Σ. Αγγελική Στρατηγοπούλου στο ευσύνοπτο εισαγωγικό σημείωμά της αναφέρει μεταξύ άλλων: «… τον Μάρτιο του 2021 συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, έτος κατά το οποίο ξεκίνησε η ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με σκοπό την απελευθέρωση του Έθνους από τον οθωμανικό ζυγό και τη δημιουργία ανεξάρτητου εθνικού κράτους… Για την ελληνική λογοτεχνία, η Επανάσταση, εκτός των άλλων, αποτελεί αφετηρία της σύγχρονης ποίησής της, καθώς επίσης και απαρχή της αναζήτησης ταυτότητας του ε λ λ η ν ι κ ο ύ με επείγοντα μάλιστα τρόπο. Η μάχη του καινούργιου με το παλιό, που θα λέγαμε σήμερα, εκτός από αίμα, έδωσε και σπουδαία έργα στην τέχνη. Έλληνες και ξένοι συγγραφείς, αλλά και εικαστικοί εμπνεύστηκαν κάποια από τα καλύτερά τους δημιουργήματα. Ποιοί δεν θυμούνται στη «Σφαγή της Χίου» του Ντελακρουά το σαλεμένο βλέμμα της γυναίκας στα δεξιά του πίνακα και να απορεί: «Ίνα τι εφρύαξαν έθνη;» που, εμένα προσωπικά, στοίχειωσε τα παιδικά μου χρόνια…».
Στη συνέχεια καταχωρίζονται πεζά και ποιητικά κείμενα σχετιζόμενα με το θέμα του ημερολογίου με πρώτο το αφηγηματικό ευσύνοπτο κείμενο «Προπάππος εκ μητρός» του συμπολίτη μας πολυγράφου διακεκριμένου μυθιστοριογράφου κι εκλεκτού μου συναδέλφου, Κώστα Ακρίβου, ο οποίος αναφέρεται σ’ αυτό στον Δημήτρη (Μήτρο Αγραφιώτη) από το Πετρίλο Αργιθέας που από μικρός εντάχθηκε σε προεπαναστατικά κινήματα του Καρατάσου, Γριζιώτη κ.ά. καπεταναίων, ενώ δεκαοκτάχρονος ακολούθησε την επαναστατική ομάδα του Γ. Καραϊσκάκη. Αυτός εκτίμησε το ήθος του Μήτρου και του εμπιστεύθηκε το ταμείο της ομάδας και στις 23 Απριλίου 1827 τραυματισμένος θανάσιμα στη μάχη του Φαλήρου του υπαγόρευσε τη διαθήκη του μοιράζοντας 44 χιλ. γρόσια του ταμείου σε αγαπημένα πρόσωπα που τον υπηρέτησαν στη ζωή του.
Ο Νίκος Αλεξίου με το πεζογράφημα «Ποίηση και Επανάσταση» παρουσιάζει την απήχηση της Επανάστασης του 1821 στην Αμερική θίγοντας την αντίφαση που παρατηρήθηκε μεταξύ του λαού, στον οποίο ο «ελληνικός πυρετός» εκδηλώθηκε πολύ δυναμικά, ενώ η πολιτική ηγεσία λόγω οικονομικών συμφερόντων δεν αναγνώρισε επίσημα τ ην ελληνική επαναστατική κυβέρνηση. Ο δε πρόεδρος της Αμερικής Μονρόε τάχθηκε υπέρ του ελληνικού αγώνα, αλλά με το περίφημο «δόγμα» του εγκαινίασε την πολυετή εξωτερική ουδετερότητα. Ωστόσο Αμερικανοί ποιητές δημοσίευσαν πλήθος ποιημάτων εμπνευσμένων από την ελληνική Επανάσταση. Ο δε Γιώργος Αράγης με το αφήγημα «Ένα σκίτσο» μάς μεταγγίζει την εσώψυχη μέχρι δακρίων συγκίνηση που του γεννήθηκε βλέποντας σε σχολικό βιβλίο ιστορίας τη λεβέντικη μορφή του Αθανασίου Διάκου, που είχε θυσιαστεί πολεμώντας τους Τούρκους δίπλα εκεί που είχε θυσιαστεί το 480 π.Χ. ο Λεωνίδας της Σπάρτης. Και ο Γιώργος Βέης με το δοκίμιο «Από την πλευρά του Κάλβου» μας καθιστά κοινωνούς στους προβληματισμούς που του προέκυψαν διαβάζοντας την βαθύνουν ποίηση του Ανδρέα Κάλβου.
Αλλά και ο ποιητικός λόγος καταχωρίζεται στο ημερολόγιο της Ε.Σ. Έτσι ο Ιωσήφ Βεντούρας με τη σύνθεση «Η άγνωστη μορφή του Πέτρου Αλώβητου» εξωτερικεύει τους στοχασμούς για τον άγνωστο δάσκαλο: «Αξέχαστε μου ποιητή / της χώρας μας λυράρη / η λευτεριά που ύμνησες / με άρμα σ’ έχει πάρει. / Ξύπνησε σαν έρωτας / νεράιδα ονειρεμένη, / κι ήτανε σαν ερωμένη στο θάνατο και στη ζωή. / Φαύλοι χρόνοι ήρθανε / πιες το κρασί μας Πέτρο. / Γύπας απ’ άνοιγμα λερό / αφέντεψε το μίσος. / Φθόνε, φθοράς σπορά, / πού ‘ναι το γιασεμί; / πού ’ναι τα τριαντάφυλλα; / Τώρα αφέντης ο φονιάς / και γκρίζα τέφρα η χώρα / … Ξεστράτισε το φως. / Απλώνει γύρω καταχνιά. / Πού ’ναι η αγάπη; Πού η αδελφοσύνη; / Όποιος φτερά δεν έχει ψηλά ν’ ανέβει / την ανημποριά με μνήμες την παλεύει / κι όταν λιχνίζει ο στίχος τον καρπό / μεμιάς η λαμπηδόνα ασπαίρει (=τρεμοσβήνει)… /».
Παράλληλα, η Έλσα Κορνέτη με το ποίημα «Η νεκροψία» εκφράζει τη συγκίνηση και την αγάπη προς τον Λόρδο Μπάιρον: « Όταν τον άνοιξαν / όλο περιέργεια / για να τον μελετήσουν / κανείς δεν βρήκε / από πού σιγόκαιγε μέσα του / φλόγα άσβεστη / αυτό που φυσούσε / αεράκι θαλασσινό / από πού κυλούσε σαν δάκρυ / ατέρμονο άσμα ερωτικό. / Κανείς δεν κατάλαβε / αν έφυγε σαν ποιητής σαν / ευγενής σαν ήρωας ή σαν / ελεύθερος πολιορκημένος. / Κανείς δεν έμαθε γιατί / πριν τη νεκρική πομπή ήταν η όψη του / γαλήνια κοροϊδευτική / … Μα κανείς δεν έμαθε πως / τα πνευμόνια / του Λόρδου Μπάιρον / φούσκωσαν με αέρα ελληνικό / για να πετάξουν / στην αιωνιότητα / σαν ένα ζευγάρι / άγρια φτερά».
Τόσο τα πεζά, όσο και τα ποιητικά κείμενα του ημερολογίου εμπνέονται από τον θρυλικό αγώνα για την ελευθερία, αλλά και στιγματίζουν πολλά αρνητικά συμβάντα και διχαστικές συμπεριφορές που λειτούργησαν αρνητικά στην έκβαση του αγώνα και παρά λίγο να τον αμαυρώσουν. Έτσι, ο Θωμάς Κοροβίνης, φιλόλογος πολυγράφος συγγραφέας, γνωστός στην περιοχή μας για το πνευματικό του έργο παρουσιάζει στο ευσύνοπτο αφήγημά του «Ολίγη μπέσα, ορέ μπράτιμε», τον ήρωα Οδυσσέα Ανδρούτσο να αναφέρεται στον αγώνα του ’21 και στον φθόνο που έτρεφε εναντίον του ο Κωλέττης, παρασυρμένος από ξένα συμφέροντα, εκφράζοντας, συνάμα, τον καημό του, διότι «μολεύουμε την ψυχή μας με την οχιά της ζήλιας ο ένας ενάντια τ’ αλλουνού. Σαν πήγαινε καλά ο αγώνας κάμποσων αψήλωνε ο νους και βάζανε στα πόστα αντί για τις κορφές του αρματολικιού κάτι φραγκοθρεμμένους ρεμπεσκέδες…».
Ενδιάτακτα στα κείμενα έχουν παρεμβληθεί ζωγραφιές σημαντικών μορφών, ανδρών και γυναικών, που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην έκρηξη και διεξαγωγή του αγώνα του 1821, όπως της Μαντώς Μαυρογένους, του Θεοδ. Κολοκοτρώνη, του Γιάννη Μακρυγιάννη, του Δημ. Υψηλάντη, σχετιζόμενες με το διπλανό τους κείμενο.
Ανάμεσα σε δύο ομάδες κειμένου εμπεριέχεται το ημερολόγιο 2020 αρχίζοντας από τις δύο τελευταίες ημέρες του Δεκεμβρίου 2019 και καταλήγοντας στις δέκα πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου 2021. Η όλη διάταξη του ημερολογίου έχει ως εξής: Κάθε εβδομάδα καλύπτει δυο σελίδες. Στην αριστερή καταχωρίζονται οι ημερομηνίες από Δευτέρα έως Τετάρτη και στη δεξιά από Πέμπτη μέχρι Κυριακή. Στην άνω ώα εκάστης αναγράφεται αριστερά ο μήνας π.χ. Ιανουάριος 2020 και δεξιά στην άνω γωνία ο λογότυπος της Ε.Σ. στην ελληνική και αγγλική, ενώ στην αντίστοιχο κάτω γωνία συνοπτικά, αριθμητικά, ο διανυόμενος με τον επόμενο μήνα π.χ. Ιανουάριος, Φεβρουάριος. Οι μήνες και οι ημέρες αναγράφονται στην ελληνική και αγγλική. Σε κάθε ημέρα υπάρχει κάθετα χώρος ανά ώρα, από 8.00 έως 20.00, για σύντομες γραπτές υπομνήσεις προγραμματισθεισών ενεργειών προς πραγμάτωση, εκτός της Κυριακής, λόγω αργίας. Οι ημέρες συνοδεύονται και με τις μεγάλες εορτές της Εκκλησίας μας, τις εθνικές και εορτές παγκοσμίων ημερών π.χ. 22 Μαρτίου: Παγκόσμιος ημέρα νερού.
Εξαίρετη έκδοση με άκρως ενδιαφέροντα πεζά και ποιητικά κείμενα, που μου ήταν αδύνατον να τα σχολιάσω όλα, φειδόμενος τον χώρο της φιλόξενης «Θ», πολυπρισματικής θεωρήσεως της Επαναστάσεως των Ελλήνων του 1821 για επαναπόκτηση της ελευθερίας και συγκρότηση ενός σύγχρονου ευνομούμενου κράτους. Ο αναγνώστης προβληματίζεται θετικά από τα ηρωικά γεγονότα και νιώθει απέχθεια προς εκείνους που θηρεύοντας το «ίδιον συμφέρον» υπηρέτησαν ξένα συμφέροντα συμβάλλοντας στον διχασμό των Ελλήνων που έβλαψε τα μέγιστα τον αγώνα και την καλύτερη περαιτέρω ανάπτυξη της Ελλάδας.
Συγχαίρομε εκθύμως το Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων για την έμπνευση που είχαν να παρουσιάσουν αυτό το επετειακό ημερολόγιο του 2020 και για την επιλογή των κειμένων που περιέχονται σ’ αυτό. Ευχόμαστε δε ολόψυχα να έχουν υγεία κατ’ άμφω και τον άνωθεν φωτισμό, για να συνεχίσουν το πολύπτυχο πνευματικό έργο που αξιομίμητα επιτελούν επί πολλά έτη.