Λέσβος – Πράσινη και γαλάζια δύναμη

Του ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

Εισαγωγή – Πρώτο μέρος
Η Λέσβος! Το μεγάλο νησιωτικό πλατανόφυλλο δεν είναι παρά μια μεταξοτυπία γεωγραφικού ψηφιδωτού, ένα ανάγλυφο περλίτη και αμέθυστου που αναλύεται σε διακοσμητικούς κρυστάλλους μεγάλης ποικιλίας χρωμάτων.
Πολυχνίτος, Μανταμάδος και Λεπέτυμνος. Λέξεις από δέρμα ακρυλικό και σημασία πρωτοϊστορική. Κι από την άλλη Μήθυμνα, Ερεσός και Αγιάσος. Μεθυστικές και αμέθυστες λέξεις, διαπλαστικής ομορφιάς όπως και η ίδια η Λέσβος, μια λέξη πρωτοελληνική που την προϋποθέτει και την εξηγεί ο ρους της διάσημης ιστορίας της που ξεκινάει την περιπέτειά της από αυτήν ακριβώς τη λέξη.
Το ανάγλυφο αυτό περιέχει σε ακανόνιστες δόσεις εδαφικές και θαλασσινές λωρίδες με λέξεις από ποιητικό χρωστήρα σχεδιασμένες, πάνω σε έναν καμβά μικτής τεχνικής. Θαλασσογραφία από τη μια, διαμελισμένη γεωπλασία από την άλλη. Και όχι μόνο.
*
Η Λέσβος έχει ιδιόμορφο ανάπτυγμα στεριανών διαπλάσεων, μικρών στενών κοιλάδων, βαθύκολπων θαλασσών και πλούσιας ακτογραμμής με δεκάδες βραχονησίδες και αναπάντεχα μυστικά.
Τα βουνά που την περιστοιχίζουν άλλοτε είναι χαμηλά και κομμένα σε φέτες κι άλλοτε δείχνουν υψηλό βαθμό δυσπλασίας και ολοπέτρινης κατατομής.
Κάτω από εντυπωσιακά μετερίζια και βραχωμένες αντηρίδες στροβιλίζονται φιδίσια ποταμάκια και αθόρυβα ρέματα που εκβάλλουν στους μεταξένιους υδρονομείς του νησιού.
Όμως πέρα από το πυκνό και γεωφυσικό ανάγλυφο της Λέσβιας ενδοχώρας, την ιδιορρυθμία του εδάφους της εμπλουτίζει και το νησιωτικό σύμπλεγμα, το οποίο προσφέρει μιαν εικόνα διαδοχικής ποικιλίας, από ορμίσκους και δαντελωτά ακρογιάλια που συναρπάζουν με τους πευκόφυτους μποξάδες της, τα θειάφινα αμπέλια και τα βραχώδη χερσονήσια της.
Μια πληθώρα περιοχών, με ποτάμια, κοιλάδες, βαθιές χαράδρες και απομονωμένα μικρά χωριουδάκια, προικισμένα τοπία – κοιτίδες ομορφιάς και πινακοθήκες πράσινου μεγαλείου.
Εδώ σε αυτή την περίοπτη ταπεινή γωνίτσα το πρώτο στοιχείο που συγκλονίζει είναι η διαύγεια. Μια διαύγεια τόσο ως τοπίο, όσο και ως ιδέα. Η Λέσβος θεωρείται ένα πολυχωνεμένο εργαστήρι πολιτισμών. Η διαύγεια της αιολικής γλώσσας και του ποιητικού διαλογισμού, έχει καταγωγή από τη Λέσβο. Άσχετο (ίσως και σημαντικό) που ανακατεύτηκε με ισχυρές δόσεις ανατολίτικων επιρροών…

Καταπόδι έρχονται να συμπληρώσουν το μωσαϊκό του τοπίου η φυσική περιπέτεια και το ιδανικό κάλλος.
Για νάρθει η λάμψη της αρμονίας να τα επισφραγίσει όλα.
Η Λέσβος διαθέτει ένα αλλόκοτο μωσαϊκό από εσπεριδοειδείς ευωδιές, εκρηχτικές φωτοχυσίες και διθύραμβη επίπλωση.
Τι να πει κανείς για τα χρώματα… Ο αμέθυστος με το ιώδες του χρώμα, οι κρύσταλλοι με την καθαρότητα και τη διαφάνειά τους, το θείο με το κίτρινο ηφαιστειακό υπόστρωμα, ο χαλαζίας με το βαθύ πράσινο, ο πράσιος και ο περλίτης που τόση πέραση βρίσκουν στα μονοπάτια της Λέσβου, και ιδιαίτερα στο γεωφυσικό της πάρκο, αξίζουν μια περιδιάβαση στο ενδοσκοπικό πολυχρώμιο κοίτασμά τους.
Οι φλογέρες εναλλάσσονται με τα βιολιά και τις τσαμπούνες, αλλά κι ένα μοναχικό μπουζούκι που θρηνεί τις εποχές και το μαράζι του περιθωριακού ανθρώπου αντιβοά στα μήκη και στα πλάτη της Λέσβου.
Κι όλα αυτά έρχεται να τα διακονήσει ένας ήλιος σφουγγάτος που μεσουρανεί στο γαλάζιο στερέωμα, κάτω από μια θαυμαστή επιείκεια και θυσία ζωής, ενισχυμένη από μια αισιοδοξία μεγάλου βεληνεκούς, όσο το μεθυστικό άρωμα της βλάστησης καμινεύει δυνατούς χυμούς. Παντού ένα άγριο φως, συδαυλισμένο από ασημένιες ανταύγειες και γαλάζιες σκιές.
Κι εκεί που θα ακούς να εκπέμπουν οι γρύλοι και τα τριζόνια ολονύχτιους καημούς, θ’ αφουγκράζεσαι τα κυπροκούδουνα των αρχαίων κοπαδιών και τα τραγουδιστά μελίσματα των παλαιών τσοπάνηδων να τριγυρνούν μέρα νύχτα στις πλαγιές των καφεκίτρινων πλαγιών.
Ξαπλωμένοι ή ορθοί στις άκρες των λαγκαδιών, τριγυρισμένοι από μολοσσούς ή άγριους χοίρους, θα στηρίζονται στην αρχαία τους γκλίτσα, με την οποία σκαλίζουν το χώμα ψιθυρίζοντας τον προαιώνιο καημό τους.

Αλλά το πράσινο που οχυρώνει τη Λεσβιακή χώρα γρήγορα κι ανεπαίσθητα αλλάζει ρούχο και καταξιώνεται ως ατλάζι, καθώς εκκολάπτεται ένα μοναδικό στη σύστασή του γαλάζιο μέσα στο άφλεκτο φως και τη θαμπή χλωμάδα τ’ ουρανού.
Από τη στεριά θα πηδήσουμε μ’ ένα άλμα στο βόρειο Αιγαίο, πράγμα που δε γίνεται οπουδήποτε αλλού παρά μόνο εδώ σε αυτή τη μικρούλα γειτονιά, όπου θεριεύουν τα μικροθαύματα για να χωρέσουν το πλούσιο φως που σε λίγο θα τα εξιλεώσει όλα.
Η ομορφιά δεν απαιτεί καμιά επιείκεια ούτε μικρόψυχη ισορροπία. Η ομορφιά, εδώ στον πλούσιο χώρο του Λεσβιακού μέτρου και ρυθμού είναι τραχιά, με αμβλείες αλλά και οξείες γωνίες, αφήνοντας καθαρά περιγράμματα, στεφανωμένα όλα από διάχυτο φως.
Η Λέσβος βαδίζει σταθερά στη γαλάζια περιπέτεια κάτω από μια μυστική επίδραση οδυσσεϊκού κλίματος.
Αποχρώσεις κι απολάμψεις αρχαιότητας πλουταίνουν την ατμόσφαιρα κι ύστερα την τυφλώνουν…
Κάνοντας μια παρέκκλιση του προγραμματικού κλίματος, με τον ανάλογο υποτονισμό των συναισθηματικών βλαστήσεων, βρισκόμαστε μπροστά σε μια πανδαισία χρωμάτων, που αναμιγνύουν το ηλεκτρικό γαλάζιο με το πράσινο του χαλκού και το τσαγαλί με το χρώμα του λιναριού.
Η περιπέτεια του πράσινου και του γαλάζιου στη Λέσβο είναι ανελέητη. Είναι διάφανη, στέρεα και παροιμιώδης. Είναι μια περιπέτεια του γοητευτικού πανοράματος της πολύχρωμης ζωής.

Πράσινο και γαλάζιο λοιπόν. Ελιά, κυπαρίσσι, κρασοσκότεινος βυθός κι άλλο τόσο χρυσοκύανος ουρανός, όλα ανακατωμένα κι όλα τόσο κοντά το ένα στ’ άλλο…
Αν αυτό δεν είναι το ωφελιμότερο εντρύφημα στη ζωή, πείτε μου τι είναι;
Ας παραμερίσουμε μολαυτά την εθνική μας αυταρέσκεια, την έπαρση και την ανόητη χωροχρονική περηφάνια και ας επιδοθούμε σε μιαν αναγνώριση των σπουδαίων ιστορικών στιγμών που είναι άρρηκτα δεμένες με τους πράσινους και τους γαλάζιους στόχους της Λέσβου.
Δεν είναι τοπ(ι)ολατρεία ο χωροχρονικός αυτοθαυμασμός. Είναι ανάγκη ζωής και ψυχικός καθαρμός μέσα στην τεράστια υφαλοκρηπίδα της γήινης σφαίρας που θα μας εξιλεώσει από τα εθνικά και φυλετικά μας αμαρτήματα.
Κι είναι τόσο πολλά τα τελευταία…
Δε βλέπουμε λοιπόν το σήμερα δίχως το χτες αν και το χτες διατυμπανίζει σε κάθε μας βήμα τη μοιραία ταυτότητα του «εθνικού» κεφαλαίου, καθώς διακρίνουμε (οφείλουμε να διακρίνουμε) κάθε πτυχή του ιστορικού παρελθόντος sub specie aeternitatis (κάτω από το πρίσμα, όπως λένε, της αιωνιότητας).
Πράσινο και γαλάζιο. Πράσινο σκούρο (ποτέ κιαροσκούρο) και ανοιχτό γαλάζιο πάντα ζωηρό και αιθέριο γαλάζιο. Ναι. αιθέριο, ίσον υπεριωνικό, ποτέ υπερατλαντικό, γαλάζιο.
Ένα μικρό ανοιχτό μουσείο είναι αυτός ο μικρόκοσμος, ο συγκλονιστικά μέγας, με τα περβόλια του, τα αμπέλια και τους ελαιώνες, τις κοιλάδες, τα ποτάμια και τις κρήνες, τις θάλασσες, τα νησιά και τις βραχονησίδες του. Όλα παρθένα τοπία, κουκίδες που αλλάζουν χρώμα από ώρα σε ώρα κι από θολές μινιατούρες που είναι την αυγή γίνονται εκτυφλωτικές μολυβήθρες το μεσημέρι, τριανταφυλλένιες κουβαρίστρες το απόγεμα και ροδόχρωμες μπαλαρίνες το δειλινό, για να ξαναντυθούν με το σπειρωτό και γεμάτο πλισέδες χρωματιστούς φουστάνι τους το βράδυ και να φωτιστούν από τη μαγική εκφορά του γαλαζόμαυρου χιτώνα που τα βάφει και τα ξεβάφει μέσα στο πολύτιμο αστρογάλαζο θάμπος.
Ευκαιρία μετά από όλα αυτά, αφού όλα είναι δίπλα μας – και μη δυσανασχετείτε που δεν τα βλέπετε – να περιηγηθούμε όποια από αυτά η «τύχη» μας πρόσφερε αφείδωλα, μέσα στην πολύτιμη ευκαρπία των αγαθών.

Ευχή λοιπόν, να περπατήσουμε τη Λέσβια «τύχη» που μας χαρίστηκε…
Η ιστορία και ο τόπος είναι ακόμη ντυμένα στο πράσινο και στο γαλάζιο…
Μην τα προδώσουμε… με την «πολιτική» μας αχρωματοψία…

Μεσότοπος Λέβου, 1η του Σεπτέμβρη το ’24