Κώστια Κοντολέων: Η συγγραφέας για τη δύναμη γραφής που ορίζεται από καταγραφή μνήμης – «Άθελά μου ψυχογραφώ τους ανθρώπους…» 

Η Κώστια Κοντολέων, με τη δυναμική γραφή και τη δυνατή παρουσία στο χώρο της λογοτεχνίας, που μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στην Αθήνα και το Πήλιο με αφορμή το νέο της βιβλίο αλλά και τα προηγούμενα και με βασική αιτία την αγάπη που εισπράττει από ειδικούς και αναγνώστες μιλά για όσα ορίζουν τη σκέψη και την έμπνευσή της. Με τη δύναμη της γνώσης και την πείρα της σχετικής προσέγγισης, αναγνώστρια δεινή και μεταφράστρια βραβευμένη αναδεικνύει τις σκέψεις και τις απόψεις της μιλώντας εκ βαθέων… 

Μυθιστορήματα, διηγήματα, μεταφράσεις… Μια ζωή γύρω από τη λογοτεχνία και μέσα στα βιβλία. Άραγε θα μπορούσατε να κάνετε κάτι άλλο, κάτι εντελώς διαφορετικό; 

Πραγματικά από μικρή ακόμα ζούσα ανάμεσα στα βιβλία. Η μητέρα μου λάτρης της κλασικής Ρωσικής λογοτεχνίας με επηρέασε άθελα της στην αναζήτηση νέων αναγνωστικών κειμένων. Ήταν η εποχή που τα παιδικά βιβλία ήταν ελάχιστα κι αυτά που υπήρχαν δεν ξέφευγαν από τον διδακτισμό της εποχής. Χαρακτηριστικά θα ήθελα να αναφέρω πως στα δεκατρία μου διάβαζα κρυφά τη «Μεγάλη Χίμαιρα»του Καραγάτση. Ωστόσο για είκοσι χρόνια προετοίμαζα παιδιά για τα διπλώματα «Lower – Proficiency» αποκομίζοντας εμπειρίες που αργότερα έγιναν η μαγιά για την ενδοσκόπηση χαρακτήρων στο λογοτεχνικό μου σύμπαν. Έμπαινα στα 40 όταν με κέρδισε ολοκληρωτικά και για πάντα η μετάφραση και η λογοτεχνία μ’ αυτή τη σειρά προτεραιότητας. Αν δεν ήμουν αυτό που είμαι θα ήθελα να ήμουν αρχαιολόγος στον τομέα των ανασκαφών, άλλη συγκλονιστική εμπειρία.

Βραβευμένη ειδικών και αγαπημένη των αναγνωστών καθώς είστε πως αντιλαμβάνεστε τη σχέση αναγνώστη – συγγραφέα; Διακρίνεται από σταθερότητα και πίστη ή αναμετριέται με κάθε ευκαιρία ; 

Πιστεύω πως η σχέση αναγνώστη – συγγραφέα δεν είναι δεδομένη σε κάθε λογοτεχνική απόπειρα του συγγραφέα. Η σταθερότητα και η πίστη στο έργο μας είναι το προσδοκώμενο, μα αυτό είναι σπάνιο να συμβεί. Φυσικά υπάρχουν συγγραφείς που το έχουν πετύχει ανεξάρτητα από την λογοτεχνική ή όχι αξία των κειμένων τους. Εγώ προσωπικά πιστεύω πως η σχέση αναγνώστη – συγγραφέα είναι εύθραυστη σε κάθε λογοτεχνική προσπάθεια. Αν το κείμενο που υπογράφουμε έχει πήλινα πόδια δεν θα καταφέρει να σταθεί δικαιωματικά πλάι σε κείμενα που ο συγγραφέας τους σέβεται τον αναγνώστη του. Εγώ προσωπικά θεωρώ πως κάθε καινούργια λογοτεχνική μου απόπειρα είναι έκθετη στην καλόπιστη κρίση του αναγνώστη μου. Νιώθω να είμαι μαθήτρια κι εκείνος ο δάσκαλος που θα με ωθήσει να γίνω καλύτερη.

Η συγγραφική σας προσέγγιση ξεπερνά την αφήγηση, διαπερνά την παρατήρηση και αναμετριέται με την συνειδητοποίηση καταστάσεων και γεγονότων. Το ψυχογράφημα ως είδος γραφής ήταν πάντα ο δικός σας δρόμος; 

Είμαι συγγραφέας του ενστίκτου και προικισμένη με μια ιδιότητα που εντέλει καταλήγει να είναι κατάρα. Τι θέλω να πω μ’ αυτό. Παρατηρώ άθελα μου τα πάντα και βλέπω εκείνα που οι άλλοι δεν βλέπουν όχι γιατί δεν μπορούν αλλά γιατί δεν τους ενδιαφέρουν. Αρκεί κάτι που πρόσεξα μόνο εγώ να γίνει ο τροφοδότης της γέννησης ενός συγγραφικού έργου μου. Άθελα μου ψυχογραφώ τους ανθρώπους κι έτσι έρχομαι πιο κοντά στην ανάλυση των χαρακτήρων τους. Το ψυχογράφημα είναι εντέλει το δικό μου αποτύπωμα στο συγγραφικό μου έργο. Το μυαλό μου μοιάζει με τον σκληρό δίσκο του υπολογιστή εκεί συσσωρεύονται οι εμπειρίες μου κι όταν εκείνος γεμίσει ξεχύνονται στο χαρτί. Μου αρέσει να ψυχογραφώ τους ήρωες μου και μέσα από αυτούς κι εμένα την ίδια ως η μήτρα που θα τους γεννήσει.

Το τελευταίο σας βιβλίο, με είκοσι διηγήματα που αποτυπώνονται εξαιρετικά από το εξώφυλλο και το (νοητό) λαβύρινθο τι έρχεται να προσθέσει ή μήπως τελικά να αφαιρέσει ψευδαισθήσεις ; 

Το τελευταίο μου βιβλίο που εμπεριέχει είκοσι διηγήματα είναι προϊόν της ανεξέλεγκτης παρατήρησής μου στις ζωές των ανθρώπων που είτε πέρασαν από τη ζωή μου ή μια κίνησή τους έγινε η θρυαλλίδα για να γεννηθεί μέσα μου η επιθυμία να τους αποτυπώσω στο χαρτί. Όντως στα περισσότερα διηγήματα της συγκεκριμένης συλλογής αναμετρήθηκα με τις ψευδαισθήσεις προσωπικές και κοινωνικές προσπαθώντας να τις αποδομήσω. Αν το κατάφερα ή όχι, κριτής μου πάντα ο αναγνώστης.

Ζείτε στην Αθήνα αλλά και στο Πήλιο, μοιράζεται άραγε η ζωή με τον τόπο ή το χρόνο ή μήπως τελικά επικρατεί η ισορροπία των αντιθέσεων; 

Βασικά ζω στην Αθήνα και τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια κάπου στα βόρεια της. Με τη φύση να με αγκαλιάζει και το μάτι να ξεκουράζεται από το πράσινο που με περιβάλει. Από την άλλη το Πήλιο είναι κι αυτό ένα μέρος που με γαληνεύει. Έχω γράψει βιβλίο στο Πήλιο, άλλωστε κι εδώ το πράσινο και η φύση γεμίζουν στο φουλ τις μπαταρίες μου που κι αυτές με τη σειρά τους με ανταμείβουν με εικόνες και περιβάλλοντα που μετατρέπονται σε ιστορίες. Νιώθω ευλογημένη και με τα δυο σπίτια μου.

Με ομότεχνους σας στο ίδιο περιβάλλον, με φίλους καλλιτέχνες και γνωριμίες με αφορμή το έργο σας υπάρχει άραγε ποτέ ανάγκη για κάτι εντελώς διαφορετικό ίσως και ανατρεπτικό; 

Πάντα ελλοχεύει μέσα μου η ανάγκη για κάτι ανατρεπτικό και εντελώς διαφορετικό. Ίσως αυτό λαμβάνει σάρκα και οστά στο τελευταίο μυθιστόρημα μου που διαχειρίζομαι ένα θέμα δύσκολο και το προσεγγίζω με σοβαρότητα και ιδιαίτερη προσοχή. Δεν έχει βρει ακόμη το σπίτι που θα το φιλοξενήσει αλλά είμαι σίγουρη πως το βρει σύντομα. Είναι ένα κείμενο στιβαρό και φυσικά και με μεγάλες δόσεις ψυχογραφήματος.

Πώς ζυγιάζεται η σκέψη ανάμεσα σε δύο γλώσσες, πως το νόημα κυριαρχεί με διαφορετικές φθόγγους; Ως μεταφράστρια πιστεύετε ότι το νόημα είναι πάντα που κυριαρχεί; 

Η μετάφραση είναι μαζί με την συγγραφή η δυο αγαπημένες μου ιδιότητες. Γιατί και στην μετάφραση κυριαρχεί το συγγραφικό μου πάθος. Ανήκω σ’ αυτό που χαριτολογώντας λέμε οι εργάτες του χώρου ‘Ωραίες Άπιστες’ γιατί όσοι ομνύουμε σ’ αυτές δεν μεταφράζουμε κατά λέξη το προς μετάφραση κείμενο αλλά χωρίς να του αφαιρούμε την γοητεία και την μυρωδιά που εκπέμπει. Μεταφράζω λογοτεχνικά γιατί αυτό με εκπροσωπεύει σαν εργάτη της τέχνης.

Πώς γράφετε, πού γράφετε και πότε αρχίζουν οι σκέψεις να γίνονται λέξεις;

Δεν είμαι από τους συγγραφείς που κάθονται μπροστά σε μια άδεια σελίδα και περιμένουν να τους έρθει η έμπνευση. Γράφω τότε μόνο όταν η έμπνευση μου χτυπά επίμονα την πόρτα. Τότε της ανοίγω διάπλατα την πόρτα και μαζί αντάμα ξεκινάμε το μεγάλο ταξίδι αγνοώντας που θα μας βγάλει. Σε απόκρημνες παραλίες ή απάνεμα λιμάνια. Σ’ αυτό ταξίδι αρμενίζω μόνη με την έμπνευση μου κι όπου με βγάλει. Γράφω σχεδόν πάντα στο γραφείο μου στη σοφίτα του σπιτιού μου μέρα ή νύχτα. Αν είχε μιλιά θα μπορούσε να αποκαλύψει πολλά για μένα.

Διαβάζετε τα δικά σας βιβλία; Ποιο βιβλίο σας θα ξαναγράφατε;

Είναι κάτι που το αποφεύγω συστηματικά, ο λόγος είναι κάτι συνηθισμένο σ’ εμάς τους συγγραφείς γιατί όλο και θα βρούμε κάτι που μας ξέφυγε ή θα θέλαμε τώρα να το γράφαμε αλλιώς. Όλα μου τα βιβλία είναι τα νοερά παιδιά μου με τα ελαττώματα και τα προτερήματα τους και τα αγαπώ εξίσου. Θα αδικούσα τα άλλα αν ξεχώριζα κάποιο ανάμεσα τους.

Τι προσδίδει μια παρουσίαση στο έργο του συγγραφέα και τι τελικά αποκομίζει ο αναγνώστης;

Νομίζω πως σε μια παρουσίαση του βιβλίου ενός συγγραφέα η επαφή του με το κοινό του είναι συγκλονιστική. Εκεί παρακολουθώντας τον στα μάτια θα δει την αποδοχή ή την απόρριψη του έργου του. Από τις τυχόν θετικές ερωτήσεις ή απόψεις αλλά ακόμη κι από τυχόν αρνητικά σχόλια θα αποκομίσει σκέψεις ή ενδόμυχες ομφαλοσκοπήσεις για να γίνει καλύτερος.